Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί κάποιοι άνθρωποι “ευδοκιμούν” τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ άλλοι φτάνουν στο ζενίθ τους όταν όλος ο υπόλοιπος κόσμος πέφτει για ύπνο;
Αυτές οι προτιμήσεις, που συχνά μας κατηγοριοποιούν ως «νυχτοπούλια» ή «πρωινούς τύπους», συνδέονται βαθιά με τους κιρκαδικούς μας ρυθμούς, το εσωτερικό ρολόι του σώματος δηλαδή, που ρυθμίζει το χρονοδιάγραμμα διαφόρων φυσιολογικών διεργασιών. Πέρα από τον καθορισμό των συνηθειών μας στον ύπνο όμως, αυτό το ρολόι έχει βαθιές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική μας υγεία.
Η επιστήμη των κιρκάδιων ρυθμών
Οι κιρκάδιοι ρυθμοί μας καθοδηγούνται από τον υπερκειμενικό πυρήνα (SCN), ένα σύμπλεγμα νευρώνων στον υποθάλαμο. Ο SCN ανταποκρίνεται στις φωτεινές ενδείξεις από το περιβάλλον, συμβάλλοντας στη ρύθμιση των κύκλων ύπνου-αφύπνισης, της απελευθέρωσης ορμονών και της θερμοκρασίας του σώματος. Οι άνθρωποι ανήκουν σε έναν από τους τρεις χρονοτύπους:
–Πρωινοί τύποι: Τα άτομα αυτά αισθάνονται πιο άγρυπνα και ενεργητικά τις πρώτες πρωινές ώρες.
–Απογευματινοί τύποι: Η μέγιστη απόδοση και ενέργειά τους εμφανίζεται αργότερα μέσα στην ημέρα ή τη νύχτα.
-Ενδιάμεσοι τύποι: Οι περισσότεροι άνθρωποι ανήκουν κάπου στο ενδιάμεσο, προσαρμοζόμενοι και στα δύο άκρα του φάσματος.
Αυτές οι τάσεις επηρεάζονται από τη γενετική, την ηλικία και τον τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, οι έφηβοι συχνά μετατοπίζονται προς τον δεύτερο χρονοτύπο, αλλά πολλοί επιστρέφουν στις τάσεις του πρωινού τύπου καθώς μεγαλώνουν.
Επιπτώσεις των χρονοτύπων στην υγεία
Ενώ το να είναι κανείς νυχτοπούλι ή όχι είναι σε μεγάλο βαθμό έμφυτο, τα προγράμματα 9 με 5 του σύγχρονου κόσμου συχνά ευνοούν εκείνους που ξυπνούν το πρωί. Αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ των φυσικών προτιμήσεων και των κοινωνικών απαιτήσεων μπορεί να επηρεάσει την υγεία με εκπληκτικούς τρόπους. Μελέτες δείχνουν ότι οι απογευματινοί τύποι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη και άγχος σε σύγκριση με τους υπόλοιπους. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο κοινωνικό τζετλαγκ -μια αναντιστοιχία μεταξύ του βιολογικού τους ρολογιού και των καθημερινών τους υποχρεώσεων. Αντίθετα, οι πρωινοί τύποι αναφέρουν συχνά υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή, ενδεχομένως λόγω καλύτερης ευθυγράμμισης με τα κοινωνικά πρότυπα.
Επιπλέον τα άτομα που προτιμούν την νύχτα φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς στην παχυσαρκία, το διαβήτη και το μεταβολικό σύνδρομο, πιθανώς λόγω των ακανόνιστων διατροφικών προτύπων και της τάσης να παραλείπουν το πρωινό. Επίσης η κατηγορία αυτή μπορεί επίσης να εμφανίζει μικρότερη διάρκεια ύπνου και χειρότερη ποιότητα ύπνου, ειδικά όταν αναγκάζεται να συμμετάσχει σε πρωινές ρουτίνες.
Πώς να δουλέψετε με τον χρονότυπό σας
Η κατανόηση των φυσικών σας τάσεων μπορεί να σας βοηθήσει να βελτιστοποιήσετε τη ρουτίνα σας και να διαφυλάξετε την υγεία σας. Ακολουθούν μερικές συμβουλές:
-Συγχρονιστείτε με το φως του ήλιου: Η έκθεση στο φυσικό φως το πρωί μπορεί να βοηθήσει τους απογευματινούς τύπους να μετατοπίσουν το εσωτερικό τους ρολόι ελαφρώς νωρίτερα.
-Δώστε προτεραιότητα στην υγιεινή του ύπνου: Τηρήστε σταθερές ώρες ύπνου και αφύπνισης για να σταθεροποιήσετε τον κιρκάδιο ρυθμό σας.
-Προγραμματίστε τις εργασίες με στρατηγικό τρόπο: Αντιμετωπίστε απαιτητικές εργασίες κατά τις ώρες μέγιστης ενέργειας.
-Εξασκηθείτε στο προσεκτικό φαγητό: Οι άνθρωποι που προτιμούν το βράδυ θα πρέπει να αποφεύγουν τα νυχτερινά σνακ και να στοχεύουν σε ισορροπημένα γεύματα μέσα στην ημέρα.
-Προσαρμοστείτε σταδιακά: Εάν το πρόγραμμά σας δεν ευθυγραμμίζεται με τον χρονοτύπο σας, κάντε μικρές αλλαγές για να γεφυρώσετε το χάσμα χωρίς να επιβαρύνετε τον οργανισμό σας.
Μια πράξη εξισορρόπησης
Κανένας από τους δύο χρονότυπους δεν είναι εγγενώς καλύτερος -και οι δύο έχουν μοναδικά πλεονεκτήματα. Το κλειδί έγκειται στην κατανόηση του φυσικού ρυθμού του σώματός σας και στο να δουλεύετε μαζί του αντί να τον πολεμάτε.Καθώς η επιστήμη συνεχίζει να εξερευνά την πολυπλοκότητα της κιρκαδιανής βιολογίας, ένα πράγμα είναι σαφές: το να τιμάμε το εσωτερικό μας ρολόι δεν έχει να κάνει μόνο με το να αισθανόμαστε ξεκούραστοι αλλά είναι κι ένας ακρογωνιαίος λίθος της μακροπρόθεσμης υγείας.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image