Μαθήματα ιστορίας ενός θρύλου της μετακίνησης.
Στην αναζήτηση: “Ευρωπαϊκό Στυλ” το όνομα Vespa βρίσκεται ψηλά. Το όχημα που σχεδίασε το 1944 για την Piaggio ο Corradino D’Ascanio, ένας μηχανικός που παραδόξως δεν αγαπούσε την κίνηση σε δύο τροχούς, φέρνει -διαχρονικά- την ιδέα της ιταλικής φινέτσας στο προσκήνιο.
Όταν ο Γκρέγκορι Πεκ καλεί την Όντρεϊ Χέπμπορν στην κομεντί Διακοπές στη Ρώμη (1953) να κυκλοφορήσουν στην Αιώνια Πόλη, η σταρ ανεβαίνει σε Vespa. Vespa οδηγεί ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι στο αριστούργημα του Φελίνι La Dolce Vita (1960). Με Vespa κυκλοφορούν στα παραθαλάσσια χωριά της Νότιας Ιταλίας οι Τζουντ Λο και Γκουίνεθ Πάλτροου στον Ταλαντούχο Κύριο Ρίπλεϊ (1999). Η λίστα ταινιών της Cinecittà και του Χόλιγουντ όπου αστέρια του σινεμά οδηγούν το όχημα-φετίχ της ιταλικής μετακίνησης είναι χωρίς τέλος.
Υπάρχει βέβαια και το ελληνικό παράδειγμα: Η ατάκα που έγινε σύνθημα: «Ξέρεις από Βέσπα;», που ρωτούσε o καβαλημένος σε μηχανή (όχι Vespa) Θανάσης Βέγγος στην κωμωδία Τρελός, Παλαβός και Βέγγος του 1967. Η σκηνή γυρίστηκε στην Εθνική Οδό Αθηνών – Κορίνθου. Το σενάριο ήθελε τον διάσημο κωμικό να μην γνωρίζει πώς να οδηγεί μηχανή, αλλά προσπερνώντας ένα κονβέρτιμπλ αυτοκίνητο να κάνει την ερώτηση που έμελλε να χαραχτεί στο συλλογικό μας συνειδητό.
Μαθήματα ιταλικού στυλ σε δύο τροχούς
Ναι, μπορεί η Vespa να φέρνει στο νου ρομαντικές εικόνες και ενσταντανέ ειδυλλιακών ταξιδιών σε γραφικές ιταλικές πόλεις, δημιουργήθηκε, ωστόσο, μετά τη δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το τίμημα της ιταλικής ήττας ήταν η ολική καταστροφή των υποδομών της. Οι μονάδες παραγωγής της Piaggio δεν ήταν η εξαίρεση του κανόνα.
Με τη βοήθεια των Συμμάχων, η ισοπεδωμένη βιομηχανία της χώρας ξαναχτίστηκε. Η εποχή είχε τις δικές της ιδιαιτερότητες και ο γιος του ιδρυτή της εταιρείας Rinaldo Piaggio, ο Enrico, ήταν εκεί να τις “διαβάσει”. Θέλησε να μπει στον κόσμο των δύο τροχών, για να καλύψει μια συγκεκριμένη λαϊκή ανάγκη: την αξιόπιστη και προσιτή μετακίνηση των κατοίκων στα αστικά κέντρα. Η Vespa έπαιξε βασικό ρόλο στην επανεκκίνηση της οικονομίας της μεταπολεμικής Ιταλίας.
Η πρώτη έκδοση της Vespa παρουσιάστηκε στις 15 Απριλίου 1946 στην Έκθεση της Ρώμης. Όμως ήδη από το 1944 ο Enrico Piaggio είχε εκμυστηρευτεί στον χαρισματικό μηχανικό Corradino D’Ascanio την ιδέα γύρω από την κατασκευή μιας μηχανής που θα μπορούσε να γίνει κτήμα των πολλών.
Ο σχεδιαστής της Vespa – Ένας εκκεντρικός άνθρωπος
Ο D’ Ascanio ήταν ένας ιδιαίτερος τύπος ανθρώπου. Λάτρευε τη χειρωνακτική εργασία. Κεντούσε, έπλεκε, έπαιζε βιολί και είχε κατασκευάσει δικό του ανεμόπτερο σε ηλικία μόλις δεκαπέντε ετών! Σε ό,τι αφορούσε τον σχεδιασμό του μέσου μεταφοράς που του ζητήθηκε από τον Piaggio να σχεδιάσει, υπήρχε ένα ιδεολογικό “κράτημα”: ο ρομαντικός μηχανικός αντιπαθούσε τις μοτοσικλέτες. Τις θεωρούσε ογκώδεις, αναξιόπιστες και αχρείαστες. Ο D’Ascanio δέχτηκε να σχεδιάσει ένα δίτροχο όχημα που όμως δεν θα έμοιαζε με μοτοσικλέτα. Μετακίνησε τις ταχύτητες στο τιμόνι για ευκολία κι έβαλε τον κινητήρα κάτω από το κάθισμα, για να κρατήσει τους αναβάτες και τα ρούχα τους προστατευμένα από τα λάδια και το γράσο.
Η Vespa γεννήθηκε το 1946. Το όνομά της -«Σφήκα» στα ιταλικά- προέκυψε από τον ίδιο τον Piaggio. Ο χαρακτηριστικός βόμβος που έβγαζε ο κινητήρας της, του θύμιζε εκείνον της σφήκας όταν πετά.
Η Vespa ως αστικό brand
Όπως τα κίτρινα ταξί της Νέας Υόρκης, τα κόκκινα διώροφα λεωφορεία του Λονδίνου, τα τουκ-τουκ της Μπανγκόκ ή τα ποδήλατα του Άμστερνταμ, έτσι και η Vespa αποτελεί κομμάτι της συλλογικής μεταφορικής συνείδησης. Η Vespa έχει περάσει από δεκάδες συλλεκτικές και περιορισμένες εκδόσεις, μερικές σχεδιασμένες σε συνεργασία με οίκους μόδας όπως ο Giorgio Armani, ο Christian Dior ή με δημιουργούς όπως ο Sean Wotherspoon.
Δοκιμάζοντας το αδύνατο: η αντιγραφή μιας Vespa
Οπως κάθε αληθινό σύμβολο του στιλ, η Vespa έχει αντιγραφεί πολλές φορές. Κανείς δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το πρωτότυπο της Piaggio. Στην Ιαπωνία, υπήρξε η Fuji Rabbit, στη Γερμανία η Zündapp, στη Βρετανία η Triumph Tigress, στη Ρωσία η Vyatka. Κανένα από αυτά τα μοντέλα δεν έφτασε την παγκόσμια επιτυχία της Vespa. Το 2021 η Piaggio γιόρτασε 19 εκατομμύρια πωλήσεις της Vespa. Και υπολογίζεται πως κάθε χρόνο παράγονται πάνω από 250.000 μοντέλα της παγκοσμίως. Η Ιταλία παραμένει η κορυφαία αγορά της με τη Βρετανία να έρχεται δεύτερη.
Η αρχική διαφημιστική εκστρατεία της Piaggio ισχυριζόταν ότι η Vespa “δεν ήταν μοτοσικλέτα αλλά ένα μικρό αυτοκίνητο με δύο τροχούς”. Στη δεκαετία του 1950, το σύνθημα «Για τη δουλειά σας, για τον ελεύθερο χρόνο σας, Vespa για εσάς» δημιούργησε το ρήμα, το «βεσπάρω». Άλλοι πάλι επικεντρώθηκαν στην ελευθερία που προσφέρει το σκούτερ: «Αυτός που έχει Vespa, λάμπει».
Σήμερα η Vespa έχει μπει στην εποχή της ηλεκτροκίνησης με το μοντέλο Vespa Elettrica. Οι καμπύλες της έχουν εξελιχθεί, οι κινητήρες της επίσης. Η ακαταμάχητη νότα νοσταλγίας που εκπέμπει όμως είναι ακόμα παρούσα. Ποιος θα σκεφτόταν ποτέ να την αλλοιώσει;
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image