Mε αφορμή την έκθεση Chronorama στο Helmut Newton Foundation, μιλήσαμε με τον Matthias Harder διευθυντή του Βερολινέζικου ιδρύματος και τον Matthieu Humery, υπεύθυνο της φωτογραφικής συλλογής Pinault.
Μετά την εξαιρετικά επιτυχημένη πρεμιέρα του στο Palazzo Grassi της Βενετίας, η έκθεση Chronorama θα παρουσιαστεί στο Ιδρυμα Helmut Newton στο Βερολίνο από τις 15 Φεβρουαρίου 2024. Το ίδρυμα παρουσιάζει την πρόσφατα αποκτηθείσα, από τον Γάλλο μεγιστάνα, συλλογή φωτογραφιών από το θρυλικό αρχείο του Condé Nast που περιλαμβάνει πορτρέτα, μόδα, νεκρές φύσεις, αρχιτεκτονική, φωτορεπορτάζ, καθώς και πρώιμες εικονογραφήσεις. Μέσα από 250 έργα που δημιουργήθηκαν από το 1910 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1970 για τα περιοδικά του Condé Nast, αυτή η χρονολογική παρουσίαση παρακολουθεί την εξέλιξη της βιομηχανίας της μόδας με φόντο τις ριζικές αλλαγές στη δυτική κουλτούρα.
Φυσικά, τα έργα του Helmut Newton αποτελούν επίσης μέρος αυτής της αξιοσημείωτης συλλογής, καθώς ο ίδιος συμμετείχε εκτενώς σε περιοδικά της εταιρίας, όπως η Vogue και το Vanity Fair, από τη δεκαετία του 1950 και μετά με τις από τις φωτογραφίες μόδας του μεγάλου φωτογράφου που παρουσιάζονται στην έκθεση να μην εκτεθεί ξανά στο Βερολίνο. Επιπλέον, η έκθεση συγκεντρώνει μια εντυπωσιακή σειρά συγχρόνων και προκατόχων του Helmut Newton, συμπεριλαμβανομένων πρωτοπόρων φωτογράφων όπως οι Diane Arbus, Cecil Beaton, David Bailey, John Deakin, Robert Frank, Evelyn Hofer, Horst P. Horst, George Hoyningen-Huene, Peter Hujar, William Klein, Lisette Model, Ugo Mulas, Irving Penn, Bert Stern, Deborah Turbeville και Chris von Wangenheim.
Οργανωμένη ανά δεκαετία, η καθηλωτική περιήγηση ξεκινά το 1910, έναν χρόνο αφότου η Condé Nast απέκτησε το περιοδικό Vogue. Εκείνες τις πρώτες ημέρες οι φωτογραφίες ήταν σχετικά σπάνιες, οπότε άφθονα σχέδια από διάσημους εικονογράφους μόδας της εποχής κοσμούν τους τοίχους της έκθεσης. Σε αντίθεση με τις φωτογραφίες τότε, οι εικονογραφήσεις των σελίδων αλλά και τα εξώφυλλα του περιοδικού ήταν έγχρωμα. Η δυναμική μεταξύ των δύο μέσων υπέστη μια σεισμική αλλαγή, καθώς η φωτογραφία ανέβηκε στην κορυφή την επόμενη δεκαετία στα Vogue και Vanity Fair και σε άλλα κορυφαία έντυπα.
O διευθυντής του ιδρύματος Helmut Newton
Μιλήσαμε με τον διευθυντή του ιδρύματος Helmut Newton, Matthias Harder:
-Ποιο είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα του Ιδρύματος Helmut Newton σε σύγκριση με τους φωτογραφικούς θησαυρούς της συλλογής Pinault;
Δεν θα το αποκαλούσα πλεονέκτημα σε αυτή την περίπτωση. Η μεταφορά αυτής της σπουδαίας έκθεσης στο μουσείο μας στο Βερολίνο, είναι ένα ευτυχές γεγονός και για τις δύο πλευρές – και κυρίως για το κοινό, το οποίο θα έχει τη δυνατότητα να δει μερικές πραγματικά εντυπωσιακές φωτογραφίες τους επόμενους τρεις μήνες. Για εμάς πρόκειται για τη δεύτερη παρουσίαση μιας υπάρχουσας φωτογραφικής συλλογής – το 2018 είχαμε ήδη παρουσιάσει εδώ τη συλλογή της Carla Sozzani με τίτλο “Between Art & Fashion”. Τότε, περισσότεροι από 200 φωτογράφοι είχαν ταξινομηθεί αλφαβητικά, γεγονός που οδήγησε σε παρόμοια εκπληκτικούς και εντυπωσιακούς συνδυασμούς στους τοίχους της έκθεσης, όπως συναντάμε τώρα με το “Chronorama”.
Αυτή τη φορά όμως, προχωρήσαμε αυστηρά χρονολογικά, ξεκινώντας την εκθεσιακή μας περιήγηση το 1910, με τις πρώιμες και μεγάλου μεγέθους εικονογραφήσεις που ανέθεσε η Condé Nast στους πιο διάσημους εικονογράφους μόδας της εποχής και στη συνέχεια -χρόνο με τον χρόνο- άλλες εικονογραφήσεις και από τη δεκαετία του 1920 και μετά κυρίως φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στη Vogue και αργότερα σε άλλα περιοδικά της Condé Nast. Η περιοδεία της έκθεσης ολοκληρώνεται το 1979 με μια μικρού μεγέθους ασυνήθιστη φωτογραφία πορτρέτου, που τράβηξε ο Helmut Newton για τον Karl Lagerfeld. Με αυτόν τον τρόπο ο Newton επαναπροσδιορίζεται -στο ίδιο του το σπίτι κατά κάποιον τρόπο- από τα έργα που εκτίθενται από συναδέλφους που εργάστηκαν προηγουμένως ή ταυτόχρονα για τα ίδια περιοδικά.
-Εχουμε τόσο μεγάλους φωτογράφους στον 21ό αιώνα; Μπορείτε να μας δώσετε παραδείγματα;
Δεν είναι όλοι οι φωτογράφοι και οι καλλιτέχνες της έκθεσης “Chronorama”μεγάλα ονόματα, αλλά το σπουδαίο είναι ότι η ποιότητα των επιλεγμένων φωτογραφιών, ακόμη και εκείνων των ξεχασμένων φωτογράφων, είναι η ίδια με εκείνη των μεγάλων ονομάτων. Στο τέλος του 20ού αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες του 21ού αιώνα, υπάρχουν φυσικά και άλλοι, εξίσου λαμπροί φωτογράφοι σε όλα τα είδη. Μερικούς από αυτούς έχουμε ήδη εκθέσει εδώ, όπως για παράδειγμα τους David LaChapelle, David Lynch, Joel Meyerowitz, Sheila Metzner, Guy Bourdin, Mario Testino, Sarah Moon, Paolo Roversi, Inez & Vinodh, Vanessa Beecroft, Robert Longo, Vivianne Sassen, Cindy Sherman, Larry Sultan και Philip-Lorca diCorcia. Και θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με τέτοιους σπουδαίους μεταγενέστερους συναδέλφους του Helmut Newton στις ομαδικές μας εκθέσεις στο μέλλον.
-Τι μπορούμε να μάθουμε από αυτά τα ιερά τέρατα της φωτογραφίας του 20ού αιώνα, όπως η Diane Arbus, ο Cecil Beaton, ο David Bailey, ο John Deakin, ο Robert Frank;
Ολοι τους είναι “χρονογράφοι” και ερμηνευτές της εποχής τους. Σε αυτή την έκθεση δεν εξετάζουμε μόνο τις υπέροχες vintage εκτυπώσεις και τους ανθρώπους που απεικονίζονται σε αυτές, μερικοί από τους οποίους είναι μέρος της καθημερινής ζωής, άλλοι μέρος του τότε τζετ σετ, αλλά μπορούμε επίσης να μάθουμε πολλά για τις περασμένες δεκαετίες κοιτάζοντας πίσω από το σήμερα. Για παράδειγμα πόσο ριζικά έχουν αλλάξει οι κοινωνικοί ρόλοι, για τη συντροφικότητα ή την αυξανόμενη αποδοχή των λεγόμενων μειονοτήτων. Στις σελίδες της Vogue όλα αυτά αντιπαραβάλλονταν οπτικά και αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο η χρονολογικά διατεταγμένη διαδρομή τής έκθεσης είναι τόσο σημαντική, καθώς συνδυάζει την ιστορία των μέσων ενημέρωσης και τη φωτογραφική ιστορία.
-Τι έδωσε στις φωτογραφίες των περιοδικών της Conde Nast μια διαχρονική ομορφιά;
Αρχικά ήταν η Vogue που αγόρασε ο Condé Nast το 1909, αλλά στη συνέχεια δημιούργησε μια ασύγκριτη αυτοκρατορία μέσων ενημέρωσης που σήμερα περιλαμβάνει 25 περιοδικά, ορισμένα με διαφορετικές εθνικές εκδόσεις. Από αυτή την άποψη τα πάντα λαμβάνουν χώρα στα περιοδικά της: πολιτισμός και πολιτική, “άγριες” ιστορίες για τους σταρ και γενικά θέματα της επικαιρότητας. Στην αναλογική φωτογραφία -και στην έκθεση είμαστε αποκλειστικά αναλογικοί- πάντα αντηχούσε κάτι αυθεντικό, παρά τα κάποια “ρετούς” που φαίνονται στις vintage εκτυπώσεις. Υπάρχουν πολύ περισσότερες ασπρόμαυρες φωτογραφίες σε αυτή την επιλογή από ό,τι έγχρωμες, ακόμη και στις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Αυτό συμβάλλει επίσης στη διαχρονικότητα, αλλά κυρίως στην εξαιρετική άποψη των φωτογράφων για τη μόδα και τους ανθρώπους. Αυτό που ήταν σύγχρονο τότε, είναι πλέον διαχρονικό στην εικόνα. Αυτή την παράδοξη μεταμόρφωση -μέσα σε μια εικόνα- τη συναντάμε μόνο με εξαιρετικά καλούς φωτογράφους και υπάρχουν πολλοί από αυτούς σε αυτή την έκθεση.
O άνθρωπος που συλλέγει φωτογραφίες για τον Pinault
O λόγος περνάει στον υπεύθυνο της φωτογραφικής συλλογής του Francois Pinault, Matthieu Humery:
-Ποια είναι η ιστορία πίσω από τη σχέση του Francois Pinault με τη φωτογραφία;
Ο Francois Pinault συλλέγει με όλα τα μέσα: ζωγραφική, γλυπτική, installations, κινηματογράφο, και κατά συνέπεια, φωτογραφία. Το όραμά του εκφράζεται πάντα με την ιδέα του “συνόλου”. Ως εκ τούτου, δημιούργησε σταδιακά τη συλλογή του γύρω από σύνολα που του επιτρέπουν να διοργανώνει εκθέσεις σε βάθος. Για τα εγκαίνια του Bourse de Commerce στο Παρίσι το 2021, μπόρεσε να παρουσιάσει αποσπάσματα αυτών των συνόλων στην έκθεση Ouverture και να τα συσχετίσει μεταξύ τους. Σκέφτομαι τη Cindy Sherman με τη Louise Lawler και τον Richard Prince, ή τον Michel Journiac, με τη Martha Wilson και τη Sherrie Levine. Εχει επίσης παρουσιάσει μεγάλες μονογραφικές εκθέσεις για καλλιτέχνες όπως ο Henri Cartier-Bresson και ο Irving Penn.
-Ποια κριτήρια χρησιμοποιείτε για την απόκτηση μιας εικόνας;
Τα κριτήρια συχνά συνδέονται με αυτή τη γενική ιδέα. Φυσικά, αναζητά επίσης την υπεροχή των εκτυπώσεων και την κατάστασή τους, την οποία προσπαθεί πάντα να έχει στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Οπως συμβαίνει συχνά, υπάρχει επίσης μια μεγάλη αίσθηση της ευκαιρίας και η δυνατότητα να αντιδράσει γρήγορα για τη δημιουργία μιας συλλογής.
-Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας;
Η φωτογραφία είναι ένα σχετικά πρόσφατο μέσο και η τεχνολογία έπαιζε πάντα θεμελιώδη ρόλο από την αρχή. Τον 19ο αιώνα οι φωτογράφοι δεν ήταν απλώς φωτογράφοι, ήταν επίσης εφευρέτες και ερευνητές που έσπρωχναν τα όρια του μέσου. Σήμερα, τίποτα δεν έχει αλλάξει: η νέα τεχνολογία όπως και η Τεχνητή Νοημοσύνη εξακολουθούν να πιέζουν τα όρια της φωτογραφικής έννοιας.
-Ποιες είναι οι ιδιότητες των σπουδαίων φωτογράφων, όπως αυτοί των περιοδικών της Condé Nast του 20ού αιώνα;
Η ιδιοφυΐα της Condé Nast είναι ότι ήταν η πρώτη που ενσωμάτωσε τη φωτογραφία στο περιοδικό, αναγνωρίζοντας παράλληλα την καλλιτεχνική διάσταση των φωτογράφων με τους οποίους συνεργάστηκε. Φωτογράφοι όπως ο Adolf de Meyer ή ο Edward Steichen, τους οποίους η Condé Nast προσέλαβε για τα περιοδικά της τις πρώτες ημέρες, ήταν πρώτα απ’ όλα καλλιτέχνες. Αυτή η ιδιότητα του καλλιτέχνη είναι αυτή που διατηρήθηκε με οραματιστές όπως ο Irving Penn, ο Helmut Newton και πιο πρόσφατα ο Steven Meisel. Ολοι αυτοί οι φωτογράφοι είναι πραγματικοί καλλιτέχνες που είχαν όλοι ένα πολύ μοναδικό όραμα.
*H έκθεση Chronorama “Photographic Treasures of the 20th Century” στο Helmut Newton Foundation διαρκεί από τις 15 Φεβρουαρίου μέχρι τις 20 Μαΐου 2024
Εξωτερική Φωτογραφία: Helmut Newton, Patti Hansen in YSL, Promenade des Anglais, Nice 1976, copyright Helmut Newton Foundation, Courtesy Condé Nast