Η επιστημονική φαντασία συναντά την πραγματικότητα στη νεοσύστατη Nucleus Genomics που ανιχνεύει το γονιδίωμα για να προβλέψει την πιθανή εκδήλωση παθήσεων.
Το σενάριο της κινηματογραφικής ταινίας «Gattaca» του Άντριου Νίκολ όταν κυκλοφόρησε το 1997 συγκλόνισε το κοινό και πυροδότησε σειρά συζητήσεων για την τροποποίηση της γενετικής σύστασης των ατόμων, αλλά και την ευγονική -έννοια φορτισμένη ηθικά. Ωστόσο, σήμερα το σενάριο της ταινίας δε μοιάζει πια τόσο μακρινό, ούτε αποκλειστικά στη σφαίρα της φαντασίας των κινηματογραφιστών. Σε έναν κόσμο όπου η κοινωνία χωρίζει τους ανθρώπους σύμφωνα με το DNA τους, τα παιδιά που έχουν συλληφθεί φυσιολογικά θεωρούνται κατώτερα και στερούνται προνομίων, ενώ όσα έχουν γεννηθεί έπειτα από γενετική παρέμβαση είχαν πρόσβαση στις καλύτερες ευκαιρίες. Ένας από αυτούς είναι και ο Βίνσεντ, το πεπρωμένο του οποίου ορίζεται από το σύστημα. Για να πραγματοποιήσει το όνειρό του να γίνει αστροναύτης, δανείζεται την ταυτότητα ενός γενετικά άρτιου άνδρα και ζει μια ζωή γεμάτη ρίσκο, προσπαθώντας να αποδείξει ότι η ανθρώπινη θέληση μπορεί να ξεπεράσει τις γενετικές προβλέψεις.
Το μέλλον είναι εδώ
Το μέλλον είναι εδώ, με εταιρίες όπως η Nucleus Genomics, η οποία υπόσχεται στους μελλοντικούς γονείς περισσότερες πληροφορίες για την προοπτική της υγείας και την ευζωία των παιδιών τους. Η καμπάνια της νεοσύστατης επιχείρησης είναι «επιθετική», με αφίσες στο μετρό της Νέας Υόρκης που διαφημίζουν τη δυνατότητα απόκτησης ενός «καλύτερου μωρού». Οι ιδρυτές της υποστηρίζουν ότι μπορούν να προσφέρουν την ευκαιρία να «βελτιστοποιήσουν γενετικά» τα έμβρυα.
Πώς μπορεί να συμβεί αυτό; Σύμφωνα με ακριβή -και ακριβά- τεστ που διενεργούνται για την ανίχνευση του γονιδιώματος. Η εταιρία ισχυρίζεται ότι, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, δεν εντοπίζονται μόνο οι πιθανότητες για σοβαρές γενετικές ανωμαλίες, αλλά εκτιμάται και το ενδεχόμενο εκδήλωσης χρόνιων ασθενειών, καρδιακών προβλημάτων, καρκίνου, ή ακόμη και τάσεις σχετικά με την ψυχική υγεία τα φυσικά χαρακτηριστικά ή τις γνωστικές ικανότητες.
Με περίπου 9.000 δολάρια, η εταιρία μπορεί να καταγράψει την πλήρη αλληλουχία DNA έως και 20 εμβρύων για ζευγάρια που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Στη συνέχεια μπορούν να επιλεγούν όσα δε φέρουν γονίδια παθήσεων, ενώ αποτυπώνονται και τα χαρακτηριστικά όπως χρώμα ματιών, ύψος και δείκτης νοημοσύνης. Σύμφωνα με τον ιδρυτή της Nucleus Genomics, Κίαν Σαντέγκι, δεν πρόκειται για ευγονική, αλλά για πρόληψη και περιορισμό του κινδύνου εμφάνισης ασθενειών, ώστε να υπάρχει το καλύτερο δυνατό ξεκίνημα για μια νέα ζωή.
Μια οικογενειακή τραγωδία τον ώθησε να δημιουργήσει τη μέθοδο, όταν πριν 20 χρόνια η έφηβη ξαδέρφη του έχασε ξαφνικά τη ζωή της ενώ κοιμόταν. Διαπιστώθηκε ότι έπασχε από ένα σπάνιο σύνδρομο που επηρέαζε τη λειτουργία της καρδιάς, το οποίο δεν είχε διαγνωστεί. Τότε σκέφτηκε ότι μια πλατφόρμα υγείας που θα χρησιμοποιεί γονιδιωματικά δεδομένα και στοιχεία για τον τρόπο ζωής του ανθρώπου θα μπορούσε να είχε αποτρέψει ένα τέτοιο γεγονός. Με αυτό το όραμα, συγκρότησε μια ομάδα επιστημόνων, κλινικών γενετιστών, μηχανικών και άλλων επαγγελματιών με ευρύ φάσμα δεξιοτήτων και γνώσεων.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η δύναμη της Nucleus πηγάζει από το συλλογικό πάθος της ομάδας να προσφέρει ένα μοναδικό και επαναστατικό προϊόν στην υγειονομική περίθαλψη.
Το μοντέλο που εφαρμόζεται λέγεται πως έχει εκπαιδευθεί ώστε να προβλέπει τη μακροζωία του ανθρώπου με μεγαλύτερη ακρίβεια από οποιοδήποτε άλλο που έχει δημιουργηθεί μέχρι σήμερα.
Δύο είναι οι υπηρεσίες: Nucleus Preview και Nucleus IVF+. Στην πρώτη με μια απλή λήψη δείγματος σάλιου διενεργείται πλήρης εργαστηριακή εξέταση που «σκανάρει» το DNA του ζευγαριού για πάνω από 2.000 γενετικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να περάσουν στο παιδί. Με αυτόν τον τρόπο, γνωρίζουν εκ των προτέρων πιθανούς κινδύνους και προδιαθέσεις. Στη δεύτερη, όταν το ζευγάρι προχωρήσει σε εξωσωματική γονιμοποίηση, η διαδικασία περιλαμβάνει τον παραπάνω έλεγχο, τη γενετική ανάλυση και την επιλογή εμβρύου. Οι γονείς δεν έχουν πληροφορία μόνο για μονογονιδιακές ασθένειες, αλλά για την προδιάθεση σε άλλες παθήσεις, τα φυσικά χαρακτηριστικά, τη μακροζωία, την ευεξία, ώστε να επιλέξουν το «καλύτερο» έμβρυο. Η Nucleus ισχυρίζεται ότι με τη μέθοδό τους οι γονείς νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια, καθώς μειώνονται τα απρόοπτα και ενισχύονται οι πιθανότητες για υγιή και βιώσιμα έμβρυα.
Ζήτημα αξιοπιστίας και όχι μόνο ηθικής
Πέρα από τα ηθικά ερωτήματα που εγείρονται, προκύπτουν και άλλα πολλά που αφορούν στην επιστημονική αξιοπιστία του μοντέλου που «προβλέπει» το μέλλον των παιδιών. Όλα αυτά τη στιγμή, που ο έλεγχος για σοβαρές γενετικές ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες αποτελεί πλέον συνήθη πρακτική στις κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης. Παρά τις δεσμεύσεις της εταιρίας, ο κίνδυνος εμφάνισης ασθενειών μπορεί να περιλαμβάνει εκατοντάδες ή και περισσότερα γονίδια, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και άλλοι παράγοντες, όπως ο τρόπος ζωής, το περιβάλλον κι οι συνθήκες στις οποίες μεγαλώνει ένα παιδί. Πάντως, όπως επισημαίνει στο δίκτυο Sky News ο Σαντέγκι, χάρη στη διαφημιστική καμπάνια σημειώθηκε αύξηση των πωλήσεων κατά 1.700%, αν και δε μπόρεσε να βεβαιώσει αν κάποιο ζευγάρι χρησιμοποίησε με επιτυχία την υπηρεσία του για να «επιλέξει» μωρό. Η τεχνολογία της Nucleus κάνει πραγματικότητα τα σενάρια επιστημονικής φαντασίας και ανοίγει ένα τεράστιο πεδίο συζήτησης περί επιστήμης, ιατρικής, αλλά και ηθικής.
Φωτογραφίες: 123RF