Η δημιουργικότητα κι η επιχειρηματική τόλμη δεν έχουν ημερομηνία λήξης και οι επαγγελματίες τρίτης ηλικίας αποδεικνύουν ότι η συνταξιοδότηση δε σημαίνει αδράνεια, ούτε τέλος αλλά αφετηρία.
Μπορεί η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα να συνδέονται συχνά με τη νεότητα, την τεχνολογική εξοικείωση και το δυναμισμό, ωστόσο στην πραγματικότητα αποδεικνύεται πως η ηλικία δεν αποτελεί εμπόδιο για «νέους» επιχειρηματίες ετών… 75 και άνω. Άνθρωποι που επιλέγουν να ξαναρχίσουν, αποδεικνύοντας έμπρακτα πως η συνταξιοδότηση δεν σημαίνει αδράνεια, ούτε τέλος, αλλά μπορεί να είναι η αφετηρία για κάτι δημιουργικό. Στις ΗΠΑ το φαινόμενο έχει όνομα: «Encore Entrepreneurship». Πρόκειται για ανθρώπους ετών 50, 60, ή και μεγαλύτεροι που ξεκινούν μία νέα επιχειρηματική δραστηριότητα ως συνέχεια ή επανεκκίνηση της επαγγελματικής τους πορείας. Αξιοποιώντας την πολυετή εμπειρία τους, το διευρυμένο δίκτυό τους και τους οικονομικούς τους πόρους οι επιχειρηματίες αυτοί παραμένουν ενεργοί, ανοίγοντας ένα καινούριο κεφάλαιο στην επαγγελματική τους ζωή με φρέσκια ματιά.
Ενα νέο μοντέλο επιχειρηματικότητας
Με εφόδια την ευελιξία του χρόνου, τις λιγότερες οικογενειακές υποχρεώσεις –-όσοι έχουν αποκτήσει παιδιά έχουν πλέον ανεξαρτητοποιηθεί- και την οικονομική σταθερότητα, φέρνουν στην αγορά υπηρεσίες, προϊόντα, αλλά και ένα νέο μοντέλο που στηρίζεται στην κοινωνική ευαισθησία και τη συμπερίληψη. Στέλνουν το μήνυμα πως η όρεξη για ένα δεύτερο ξεκίνημα παραμένει άσβεστη κι η δημιουργικότητα δεν έχει ημερομηνία λήξης. Ανατρέποντας στερεότυπα και δεδομένα της αγοράς, αποδεικνύουν ότι δεν είναι παροπλισμένοι, αλλά πανέτοιμοι να βουτήξουν ξανά στον ωκεανό των επαγγελματικών δυνατοτήτων.
Τα ποσοστά αυτοαπασχόλησης αυξάνονται αισθητά όσο οι άνθρωποι μεγαλώνουν και όπως αναφέρει στη Wall Street Journal ο Καλ Χαλβόρσεν, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στη Σχολή Μπράουν του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, σχεδόν το 30% των εργαζομένων στην ηλικία των 70 ετών εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι -ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από αυτό που καταγράφεται στην ηλικία των 60. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 1,3 εκατομμύρια επιχειρηματίες. Για κάποιους από αυτούς, η επιχειρηματικότητα σε αυτή τη φάση της ζωής αποτελεί μια τελευταία ευκαιρία: την υλοποίηση ιδεών που «κυοφορούσαν» για χρόνια. Άλλοι νιώθουν την ανάγκη να δημιουργήσουν κάτι που θα βελτιώσει όχι μόνο τη δική τους ζωή, αλλά και των άλλων.
Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις εκείνων που στρέφονται στην επιχειρηματικότητα από ανάγκη, καθώς δε μπορούν να βρουν αλλού εργασία ή επειδή χρειάζονται επιπλέον εισόδημα για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Καθώς η πληθυσμιακή γήρανση και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής -αναμένεται να αυξηθεί από 72,6 σε 77,1 έτη έως το 2050- ασκούν πιέσεις στις οικονομίες και τα συστήματα υγείας, απαιτούνται πόροι για τη φροντίδα και στήριξη των πολιτών. Ένας από τους μηχανισμούς που προτείνονται είναι η παράταση του εργασιακού βίου με την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης με ποικίλες αντιδράσεις. Μία εναλλακτική είναι, όμως, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στους μεγαλύτερους σε ηλικία ώστε να παραμείνουν ενεργοί και να δημιουργούν όχι μόνο εισόδημα για τον εαυτό τους, αλλά και βιώσιμες επιχειρήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι έκθεση του Pew Research Center αποκαλύπτει πως εργαζόμενοι ηλικίας 75 και άνω αποτελούν την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ηλικιακή ομάδα στο εργατικό δυναμικό, με τον αριθμό τους να έχει υπερτετραπλασιαστεί από το 1964. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί, με την απασχόληση ανθρώπων ηλικίας 75 ετών και άνω να φτάνει το 11,7% έως το 2030 από 8,9% το 2020, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ.
Τις προβλέψεις επιβεβαιώνει έρευνα που βασίστηκε σε δεδομένα από 24.139 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών σε 12 χώρες του ΟΟΣΑ και δημοσιεύθηκε στο International Entrepreneurship and Management Journal: Η επιχειρηματικότητα στην τρίτη ηλικία όχι μόνο υπάρχει, αλλά και επηρεάζεται έντονα από συγκεκριμένους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Οι πιθανότητες να ξεκινήσει κάποιος μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα μετά τα 65 αυξάνονται όταν διαθέτει υψηλότερο εισόδημα, ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση και παραμένει επαγγελματικά ενεργός. Αντίθετα με τη στερεοτυπική εικόνα του στάσιμου συνταξιούχου, όσοι συνεχίζουν να εργάζονται εμφανίζουν σημαντικά αυξημένη πιθανότητα να εντοπίσουν και να αξιοποιήσουν επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Ο φόβος της αποτυχίας: Το κυριότερο εμπόδιο
Βέβαια, η έρευνα αναδεικνύει και τα εμπόδια που αποθαρρύνουν τους ηλικιωμένους από το να κάνουν ένα τέτοιο βήμα. Ο κυριότερος ανασταλτικός παράγοντας είναι ο φόβος της αποτυχίας, ο οποίος λειτουργεί αποτρεπτικά για πολλούς. Παραδόξως, η προηγούμενη εμπειρία στην επιχειρηματικότητα δεν φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά την απόφαση για ένα νέο ξεκίνημα σε αυτή την ηλικία. Επιπλέον, η έρευνα καταγράφει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η πρόσβαση σε υγεία, εκπαίδευση και εισόδημα τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να στραφούν οι άνω των 65 στην επιχειρηματικότητα. Αυτό δείχνει ότι, σε πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες, οι ανάγκες για συνεχή επαγγελματική δραστηριότητα μπορεί να είναι λιγότερο απαιτητικές ή απλώς καλύπτονται με άλλους τρόπους.
Παράλληλα, η ηλικιακή διάκριση παραμένει υπαρκτή. Ως αποτέλεσμα η επανένταξη στην αγορά ή η εξασφάλιση χρηματοδότησης μπορεί να αποτελέσουν ανάχωμα για τις φιλοδοξίες τους. Εντούτοις, παρατηρείται αλλαγή στην εργασιακή κουλτούρα με ειδικά συμβουλευτικά προγράμματα για μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους και πλατφόρμες που τους ενθαρρύνουν να τολμήσουν ξανά.
Τηγανητό κοτόπουλο, παγωτά και σουτιέν
Ο Χάρλαντ Σάντερς -γνωστός και ως «συνταγματάρχης» παρότι δεν έφερε τέτοιο τίτλο επίσημα- σε ηλικία 65 ετών, εστίασε στις μυστικές συνταγές που είχε αναπτύξει για τηγανητό κοτόπουλο και στο franchise της επιχείρησής του. Σήμερα το δημιούργημά του, Kentucky Fried Chicken (KFC), διαθέτει περισσότερα από 25.000 καταστήματα σε περισσότερες από 150 χώρες σε όλο τον πλανήτη.
Ο Γουάλι Μπλουμ σε ηλικία περίπου 60 ετών, αφού παραιτήθηκε από την εταιρία γαλακτοκομικών προϊόντων όπου εργαζόταν, ίδρυσε την Denali Flavors και δημιούργησε το παγωτό Moose Tracks με γεύση βανίλια, φυστικοβούτυρο και καραμέλα που έγινε ανάρπαστο. Η Λίζα Γκέιμπλ σε ηλικία 70 ετών ίδρυσε μία επιτυχημένη εταιρία εσωρούχων. Αφορμή στάθηκε η ενόχληση που ένιωθε από τις πεσμένες τιράντες του σουτιέν της. Σχεδίασε και κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το Strap-Mate που κρατά τις τιράντες του σουτιέν στη θέση τους.
Πολλά είναι ακόμα τα παραδείγματα ανθρώπων που αποδεικνύουν ότι η προχωρημένη ηλικία δε σηματοδοτεί το τέλος. Αντιθέτως, μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας νέας δημιουργικής διαδρομής.
Eξωτερική φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image