Επιφυλακτικότητα, σταθεροποίηση και ένα ανέλπιστο ρεκόρ όρισαν την αγορά τέχνης τη φετινή χρονιά.
Στην εκπνοή της χρονιάς, με την αδρεναλίνη των δημοπρασιών να έχει καταλαγιάσει και το ντόρο γύρω από συγκεκριμένα σπουδαία έργα που άλλαξαν χέρια ιδιοκτητών να έχει υποχωρήσει, το 2025 αφήνει την αγορά τέχνης με μια αίσθηση σχετικής σταθερότητας και διακριτικής επιστροφής σε μεταπανδημικούς ρυθμούς. Τα δέκα ακριβότερα έργα που πουλήθηκαν φέτος συγκέντρωσαν συνολικά 757 εκατομμύρια δολάρια -το υψηλότερο ποσό από το 2022, όταν οι πωλήσεις είχαν αγγίξει το 1,1 δισεκατομμύριο, και αισθητά πάνω από τα 512,6 εκατομμύρια του 2024 ή τα 660 εκατομμύρια του 2023. Οι αριθμοί είναι ξεκάθαροι, η ιστορία πίσω τους ωστόσο, περισσότερο περίπλοκη.
Το πρώτο μισό της χρονιάς χαρακτηρίστηκε από επιφυλακτικότητα, με τους συλλέκτες να κινούνται συγκρατημένα και διστακτικά και την αγορά να παρουσιάζει συχνά μια εύθραυστη εικόνα. Οι μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών -Christie’s, Sotheby’s, Phillips- απάντησαν στρατηγικά, εστιάζοντας σε έργα με ισχυρή προέλευση και αναγνωρίσιμα ονόματα. Χρειάστηκε να φτάσει ο Νοέμβριος ώστε να καταγραφούν σχεδόν όλα τα κορυφαία αποτελέσματα της χρονιάς -εννέα από τις δέκα υψηλότερες τιμές για την ακρίβεια, γεγονός που αποκαλύπτει περισσότερα για τη στρατηγική παρά για τη συνολική ζήτηση. Ο απολογισμός του 2025 δείχνει ότι για την αγορά τέχνης η χρονιά δεν σώθηκε λόγω δυναμικής, αλλά από τις περιπτώσεις όπου υπήρχε μια αίσθηση σιγουριάς: όταν εμφανίστηκαν τα σωστά έργα, οι αγοραστές ανταποκρίθηκαν, διαφορετικά, παρέμειναν θεατές. Σε κάθε περίπτωση, τα παρακάτω 10 ακριβότερα έργα, έγραψαν τη δική τους αγοραστική ιστορία.
1. Gustav Klimt, Bildnis Elisabeth Lederer (Πορτρέτο της ElisabethLederer), 1914-16
236,4 εκατομμύρια δολάρια
Το κορυφαίο έργο της ιδιωτικής συλλογής του Αμερικανού δισεκατομμυριούχου Leonard Lauder, έστρεψε όλη τη δημοσιότητα στον οίκο Sotheby’s, αφού δεν κατέρριψε απλώς ρεκόρ, αλλά πέρασε στην ιστορία, καθώς μια εικοσάλεπτη μάχη προσφορών το ανέδειξε στο δεύτερο ακριβότερο έργο τέχνης που έχει πουληθεί ποτέ σε δημοπρασία. Η χαρακτηριστική τεχνική του Κλιμτ με τα λεπτομερή μοτίβα, τα πλούσια χρώματα και τη σχεδόν ψηφιδωτή όψη, προσδίδουν στο βλέμμα της Elisabeth Lederer μια αίσθηση αιθέρια, απόμακρη αλλά καθηλωτική. Πρόκειται για ένα από τα μόλις δύο ολόσωμα πορτρέτα του καλλιτέχνη που παραμένουν σε ιδιωτικά χέρια, ενώ οι φήμες για απόκτησή του από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπονοούν πως ίσως αποσυρθεί οριστικά από την αγορά. Η ίδια η διαδρομή του έργου δεν στερείται δραματικής έντασης: κατάσχεση από τους Ναζί, αποκατάσταση μεταπολεμικά και τον προηγούμενο μήνα, μια αίθουσα γεμάτη συλλέκτες που διεκδικούσαν μια σπουδαία στιγμή τέχνης.
2. Gustav Klimt, Blumenwiese (Ανθισμένο Λιβάδι), 1908
86 εκατομμύρια δολάρια
Ένα τοπίο σαν πολύτιμο κόσμημα, τοBlumenwiese του Klimt αιχμαλωτίζει το καλοκαιρινό φως της λίμνης Attersee σ΄ έναν τετράγωνο καμβά που θυμίζει θραύσμα βιτρό. Πουλήθηκε αμέσως μετά το πορτρέτο της Elisabeth Lederer, υπενθυμίζοντας στους αγοραστές ότι τα τοπία του Klimt μπορούν να είναι εξίσου καθηλωτικά με τα επιχρυσωμένα πορτρέτα του. Δίνοντας την αίσθηση ενός μωσαϊκού χρωμάτων που πάλλονταν κάτω από τα φώτα της αίθουσας δημοπρασιών, σαγήνευσε τα βλέμματα, διατηρώντας ταυτόχρονα μια αυστηρή, σχεδόν πειθαρχημένη σύνθεση και φανερώνοντας μια διακριτική διάθεση πειραματισμού εκ μέρους του κορυφαίου Αυστριακού καλλιτέχνη. Σίγουρα απέδειξε ότι ακόμη και τα θεωρούμενα δευτερεύοντα έργα μιας single-owner δημοπρασίας, μπορούν να διεκδικήσουν πρωταγωνιστικό ρόλο.
3. Gustav Klimt, Waldabhang bei Unterach am Attersee (Δασώδης Πλαγιά στο Ούντεραχ στη Λίμνη Άττε), 1916
68,3 εκατομμύρια δολάρια
Το τελευταίο έργο του Κλιμτ στη δημοπρασία της συλλογής Lauder φέρει μια σιωπηλή, εσωτερική βαρύτητα. Ζωγραφισμένο το καλοκαίρι της τελευταίας παραμονής του στη λίμνη Attersee, μοιάζει ταυτόχρονα με αποχαιρετισμό και με στιγμιότυπο καθημερινής φυσικής ομορφιάς. Λιγότερο εντυπωσιακό από το Blumenwiese, το έργο αφήνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο ίδιο το τοπίο: οι πινελιές είναι λεπτές, πολυεπίπεδες και σκόπιμα ακανόνιστες, σαν ο Κλιμτ να επιτρέπει στο δάσος να καθοδηγήσει τη σύνθεση. Οι συλλέκτες κινήθηκαν με προσοχή και το έργο κατακυρώθηκε κάτω από την εκτιμώμενη τιμή, ωστόσο η διακριτική του δύναμη το καθιστά αναμφίβολα ξεχωριστό.
4. Vincent van Gogh, Piles de romans parisiens et roses dans une verre (Σωρός από παρισινά μυθιστορήματα και τριαντάφυλλα σε ένα ποτήρι), 1888
62,7 εκατομμύρια δολάρια
Η παρισινή περίοδος του Van Gogh σπάνια απογοητεύει και αυτή η νεκρή φύση δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Ένας επταλέπτος πλειστηριασμός επιβεβαίωσε τη ζήτησή της, με το έργο σχεδόν να διπλασιάζει το προηγούμενο ρεκόρ για έργα του καλλιτέχνη από την περίοδο δημιουργίας του στο Παρίσι. Σε έναν απλό παρατηρητή η απεικόνιση μπορεί να μοιάζει με μια απλή διάταξη βιβλίων και τριαντάφυλλων, αλλά οι γεμάτες ένταση πινελιές του Van Gogh κάνουν κάθε πέταλο και σελίδα να ζωντανεύει. Η αγορά το πρόσεξε: είναι ο τύπος του πίνακα όπου η σιωπή του θέματος κρύβει τη δυναμική ενέργεια της εκτέλεσης.
5. Mark Rothko, No. 31 Yellow Stripe (Κίτρινη Λωρίδα), 1958
62,2 εκατομμύρια δολάρια
Τα μνημειώδη πεδία χρώματος του Rothko φαίνονται απλοϊκά μέχρι να σταθείς κοντά τους και να νιώσεις τη συναισθηματική τους ένταση. Στο No. 31 κυριαρχούν οι κόκκινες και πορτοκαλί αποχρώσεις, με ένα κίτρινο πλαίσιο να προσδίδει μια επιπλέον αισιόδοξη αίσθηση στο έργο, για το οποίο ο δημιουργός του είχε πει πως «αν του γυρίσεις την πλάτη, θα νοιώσεις τη ζεστασιά του ήλιου στους ώμους σου». Πουλήθηκε κατά τη δημοπρασία της συλλογής Weiss στον οίκο Christie’s και ξεπέρασε την τιμή εκτίμησης χάρη στις συνεχείς προσφορές. Έχει μια διαλογιστική ποιότητα, σχεδόν στοχαστική, ενώ ταυτόχρονα προκαλεί στους θεατές έντονα συνασθήματα.
6. Frida Kahlo, El sueño (Lacama) – Το όνειρο (Το κρεβάτι), 1940
54,7 εκατομμύρια δολάρια
Ένα ακόμη ρεκόρ που καταρρίφθηκε, αυτή τη φορά για γυναίκα καλλιτέχνη σε δημοπρασία, με τη Frida Kahlo να ξεπερνά τη Georgia O’Keeffe, με το El sueño, ένα προσωπικό και ελαφρώς ανατρεπτικό έργο. Το κρεβάτι, κεντρικό στοιχείο της σύνθεσης, δημιουργεί μια σχεδόν κλειστοφοβική αίσθηση, ενώ οι σουρεαλιστικές επιρροές της Μεξικανής ζωγράφου φαίνονται μέσα από τα ονειρικά στοιχεία. Αν και λιγότερο γνωστό από τις αυτοπροσωπογραφίες της, το έργο εντυπωσιάζει με τη σιωπηλή του βαρύτητα, ενώ διαθέτει και ιδιαίτερη ιστορία: φιλοτεχνήθηκε την ίδια χρονιά που δολοφονήθηκε ο Leon Trotsky -πρώην εραστής της Kahlo-, αποτυπώνει την σταθερή ενασχόλησή της με τη ζωή και τον θάνατο και προήλθε από την πλούσια σε έργα σουρεαλιστών συλλογή της Selma Ertegun.
7. Jean-Michel Basquiat, Crowns (Peso Neto) – Στέμματα (Καθαρό Βάρος), 1981
48,3 εκατομμύρια δολάρια
Το 1981 υπήρξε μια καθοριστική χρονιά για τον Basquiat και το συγκεκριμένο έργο αντικατοπτρίζει ακριβώς την άνοδό του. Ζωγραφισμένο ανήμερα των Χριστουγέννων, με την ημερομηνία σημειωμένη στο πίσω μέρος, αποτελεί τόσο αυτοβιογραφικό όσο και καλλιτεχνικό έργο. Το Sotheby’s το χαρακτήρισε ως «highlight» της δημοπρασίας «Now & Contemporary Evening Auction», και όντως πωλήθηκε πάνω από την υψηλή εκτίμηση. Αξία προσθέτει και το ιστορικό συλλεκτών, από την Annina Nosei μέχρι τους Thomas Worrell και José Mugrabi, σε ένα έργο που συνεχίζει την εκρηκτική του πορεία στην αγορά τέχνης, αποπνέοντας παιχνιδιάρικη μεγαλοπρέπεια καθώς ο Basquiat φορά στον εαυτό του το στέμμα της καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης.
8. Piet Mondrian, Composition with Large Red Plane, Bluish Grey, Yellow, Black and Blue (Σύνθεση με Μεγάλη Κόκκινη Επιφάνεια, Κυανίζον Γκρι, Κίτρινο, Μαύρο και Μπλε), 1922
47,6 εκατομμύρια δολάρια
Σπάνια βλέπουμε έργα του Mondrian να φτάνουν στα Τop10 μιας χρονιάς, αλλά αυτό το κομμάτι τα κατάφερε, υποστηριζόμενο από εγγύηση. Η κλασσική γεωμετρική ακρίβεια του επιδραστικού Ολλανδού ζωγράφου είναι εμφανής, ενώ η χρωματική πινελιά μοιάζει σχεδόν τυχαία, σαν μια ανολοκλήρωτη ιδέα. Παρά την ακρίβειά του, το έργο παραμένει ζωντανό -υπενθύμιση και απόδειξη ότι οι καμβάδες του Mondrian δεν συνίστανται απλά από ίσιες γραμμές. Πωλήθηκε σε μια ήσυχη δημοπρασία του Μαΐου, αποδεικνύοντας ότι ακόμη και σε μια ήσσονος σημασίας περίοδο, μια single-owner πώληση μπορεί να αποφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα.
9. Pablo Picasso, La Lecture (Marie-Thérèse) – Η Ανάγνωση (Μαρί-Τερέζ), 1932
45,56 εκατομμύρια δολάρια
Τα έργα του κορυφαίου Ισπανού συχνά λειτουργούν ως βαρόμετρο της αγοράς, και το La Lecture δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Στην single-owner δημοπρασία Weiss, το έργο έκλεισε κάτω από την χαμηλότερη εκτίμηση, παρότι συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον. Εδώ η ζωγραφική του Picasso αποπνέει γαλήνια οικειότητα: η ερωμένη του, Marie-Thérèse Walter, απορροφημένη στο διάβασμα, αποτυπωμένη με τον αισθησιακό, δομημένο τρόπο του. Άλλα τέσσερα έργα του ιδίου πωλήθηκαν εκείνη τη βραδιά, κανένα κοντά σ’ αυτή την τιμή, υπογραμμίζοντας πώς ένα μόνο κομμάτι μπορεί τελικά να καθορίσει την έκβαση μιας δημοπρασίας.
10. Claude Monet, Nymphéas (Νούφαρα), 1907
45,5 εκατομμύρια δολάρια
Τα εμβληματικά νούφαρα του Monet δεν χάνουν ποτέ τη γοητεία τους, και αυτή η απεικόνιση του 1907 είναι χαρακτηριστικά πλούσια σε χρώμα, φωτεινή και άμεσα αναγνωρίσιμη. Ως μέρος της δημοπρασίας του Kawamura Memorial Museum, ο οίκος Christie’s χαρακτήρισε το έργο «δυναμικό» και «θριαμβευτικό», και πράγματι αυτή είναι η αίσθηση των ζωηρών μπλε και μωβ αποχρώσεων, που απλωμένες η μία πάνω στην άλλη μοιάζουν να τρεμοπαίζουν αντανακλώντας το φως. Ωστόσο το έργο του μεγάλου ιμπρεσιονιστή πωλήθηκε απροσδόκητα κάτω από τη χαμηλή εκτίμηση, γεγονός που αν και δεν μειώνει την απήχησή του, υπενθυμίζει ότι ακόμη και τα αριστουργήματα μπορούν να αιφνιδιάσουν την αγορά.