Η διατήρηση του κρατικού ταμείου πλούτου της Νορβηγίας μακριά από την πολιτική αποτελεί βασική αρχή της σκανδιναβικής χώρας από τη δημιουργία του στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με σκοπό τη διαχείριση των πλεονασματικών εσόδων από την παραγωγή πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα.
Η στρατηγική αυτή τίθεται απροσδόκητα υπό αμφισβήτηση, καθώς οι επενδυτικές επιλογές του ταμείου ύψους 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων εισέρχονται σε «άγνωστα εδάφη» λόγω των αποεπενδύσεων που σχετίζονται με τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, προκαλώντας εσωτερική κριτική για την πολιτικοποίηση του ταμείου κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και προσελκύοντας την ανεπιθύμητη προσοχή του στρατοπέδου MAGA του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
Το ερώτημα τώρα είναι πώς θα εξελιχθεί η διαμάχη στις εθνικές εκλογές της Νορβηγίας τη Δευτέρα — και αν οι απειλές για αντίποινα από τις ΗΠΑ θα μεταφραστούν σε συγκεκριμένες ενέργειες. Σε κάθε περίπτωση, με πολλά άλλα σημεία τριβής να διαφαίνονται, υπάρχει η αίσθηση ότι η Νορβηγία κινδυνεύει να έρθει σε σοβαρή σύγκρουση με την κυβέρνηση Τραμπ, ανεξάρτητα από τη σύνθεση της επόμενης κυβέρνησης.
Οι νορβηγικές εκλογές τείνουν να στερούνται του ενθουσιασμού που παρατηρείται στις αμερικανικές εκλογές και η προεκλογική εκστρατεία εξελισσόταν όπως αναμενόταν, με θέματα όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι φόροι να κυριαρχούν στη συζήτηση — έως ότου η δημόσια κατακραυγή για τις επενδύσεις του ταμείου στο Ισραήλ προκάλεσε προβλήματα στην κεντροαριστερή κυβέρνηση του πρωθυπουργού Γιόνας Γκαρ Στόρε.
Αφορμή ήταν μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο στην εφημερίδα Aftenposten σχετικά με τη συμμετοχή του ταμείου σε μια ισραηλινή εταιρεία, την Bet Shemesh Engines Ltd., η οποία, σύμφωνα με την εφημερίδα, επισκευάζει ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη που χρησιμοποιούνται για τον βομβαρδισμό της Γάζας.
Ο υπουργός Οικονομικών Γενς Στόλτενμπεργκ, πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας και επικεφαλής του ΝΑΤΟ, η επιστροφή του οποίου στην κυβέρνηση νωρίτερα φέτος οδήγησε σε άνοδο της δημοτικότητας του Εργατικού Κόμματος, διέταξε αμέσως το ταμείο να επανεξετάσει όλες τις επενδύσεις του στο Ισραήλ.
Ακολούθησαν αρκετές αποεπενδύσεις. Σύμφωνα με επιστολή που στάλθηκε στο Υπουργείο Οικονομικών στις 18 Αυγούστου, το ταμείο — γνωστό ως Norges Bank Investment Management — προχώρησε σε sell-off 23 εταιρειών κατά την περίοδο από 30 Ιουνίου έως 14 Αυγούστου, αντιπροσωπεύοντας απομείωση 4 δισεκατομμυρίων κορονών (400 εκατομμύρια δολάρια).
Βλέποντας ευκαιρία, η αντιπολίτευση πίεσε τον Στόλτενμπεργκ να απαντήσει στην επιτροπή συνταγματικού ελέγχου του κοινοβουλίου σχετικά με όλη τη διαδικασία. Όταν τελικά απάντησε, η απάντησή του ήταν τόσο ασαφής που δεν ικανοποίησε τον συντηρητικό πρόεδρο της επιτροπής, Πίτερ Φρόλικ, ο οποίος την χαρακτήρισε ως «την πιο αλαζονική απάντηση που έχω λάβει».
Η Καρίν Θόρμπερν, καθηγήτρια οικονομικών στο Norwegian School of Economics, λέει ότι το ζήτημα έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις μόνο λόγω των επικείμενων εκλογών, με διάφορα πολιτικά κόμματα να «το χρησιμοποιούν για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα και να ορίσουν την ταυτότητά τους».
Ωστόσο, η θύελλα εξαπλώθηκε και πέρα από τον Ατλαντικό. Στις 25 Αυγούστου, το ταμείο εξέδωσε μια σύντομη δήλωση ανακοινώνοντας ότι θα εκχωρηθούν έξι επιπλέον μετοχές, λόγω «απαράδεκτου κινδύνου ότι οι εταιρείες συμβάλλουν σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε καταστάσεις πολέμου και σύγκρουσης», παραβιάζοντας την εντολή του. Μεταξύ αυτών ήταν η Caterpillar Inc. με έδρα το Irving του Τέξας. Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής και σύμμαχος του Τραμπ, Λίντσεϊ Γκράχαμ, εξέφρασε την οργή του για μια ενέργεια που περιέγραψε σε μια ανάρτηση στο X ως «κάτι περισσότερο από προσβλητική». Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο Γκράχαμ βρισκόταν τότε στην Ιερουσαλήμ, όπου συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου.
Ως κολοσσός των ορυκτών καυσίμων η Νορβηγία δεν αποτελεί προφανή στόχο για την κυβέρνηση Τραμπ. Έχει ένα μικρό εμπορικό έλλειμμα με τις ΗΠΑ, με κύριες εξαγωγές το φυσικό αέριο και τα θαλασσινά.
Υπάρχει, παράλληλα, η εμμονή του Τραμπ με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Αρκετές κυβερνήσεις τον έχουν προτείνει για το βραβείο, μεταξύ των οποίων και η ισραηλινή. Η πενταμελής Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ, η οποία απονέμει το Βραβείο Ειρήνης, επιλέγεται από το νορβηγικό κοινοβούλιο, αλλά δε λογοδοτεί στους νομοθέτες ή στην κυβέρνηση. Το πόσο σαφής είναι αυτή η διάκριση θα γίνει αναπόφευκτα εμφανής σε περίπτωση που ο Τραμπ δεν πραγματοποιήσει την επιθυμία του.
Ίσως η πιο εντυπωσιακή διαφορά είναι σχετικά με τον πόλεμο στη Γάζα. Ενώ η Νορβηγία έχει επικρίνει το Ισραήλ και αναγνώρισε το παλαιστινιακό κράτος τον Μάιο του περασμένου έτους, η κυβέρνηση Τραμπ δήλωσε ότι θα αρνηθεί τη χορήγηση βίζας στην παλαιστινιακή αντιπροσωπεία για να παραστεί στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αυτό το μήνα, στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και ο Καναδάς έχουν δηλώσει ότι θα ανακοινώσουν την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι αυτές οι γεωπολιτικές εντάσεις επηρεάζουν τους Νορβηγούς ενόψει των εκλογών, με «σημαντική αύξηση» των ψηφοφόρων που θεωρούν τα θέματα εξωτερικής πολιτικής πολύ σημαντικά, σύμφωνα με τον Χάλβαρντ Λέιρα, διευθυντή έρευνας στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (NUPI).
Αυτή η δυναμική βοηθά το Εργατικό Κόμμα, το οποίο προηγείται στις δημοσκοπήσεις με 26%, μπροστά από το λαϊκιστικό Κόμμα Προόδου με 22% και τους Συντηρητικούς με 15%, σύμφωνα με το pollofpolls.no. Το αν τα μικρότερα κόμματα, ειδικά τα αριστερά, μπορούν να περάσουν το όριο του 4% για να κερδίσουν έδρες θεωρείται όλο και περισσότερο ως καθοριστικό για την ισορροπία των δυνάμεων.
Η διαμάχη για το ταμείο πλούτου έχει προστεθεί σε αυτό το προεκλογικό μείγμα.
Το ταμείο επενδύει τα κέρδη της Νορβηγίας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο στο εξωτερικό και κατέχει περίπου το 1,5% των μετοχών παγκοσμίως. Έχουν τεθεί στο παρελθόν ερωτήματα σχετικά με το αν η Νορβηγία το πολιτικοποιεί, αλλά όχι κατά τη διάρκεια προεκλογικών εκστρατειών.
Το ταμείο εποπτεύεται από την κεντρική τράπεζα και οι ηθικοί του παράμετροι καθορίζονται από το Υπουργείο Οικονομικών, μετά από διαβούλευση με το κοινοβούλιο. Ένα εξωτερικό συμβούλιο δεοντολογίας παρέχει συμβουλές σχετικά με τις εξαιρέσεις και συχνά συνεργάζεται με τις εν λόγω εταιρείες.
Αν και κανένα από τα κύρια κόμματα δε σχεδιάζει να αναθεωρήσει τον τρόπο λειτουργίας του ταμείου, τόσο οι Συντηρητικοί όσο και το Κόμμα Προόδου θέλουν να αλλάξουν τις ηθικές κατευθυντήριες γραμμές ώστε να επιτρέψουν στο ταμείο να αγοράζει μετοχές εταιρειών που κατασκευάζουν πυρηνικά.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος του ταμείου, Νίκολαϊ Τάνγκεν, χαρακτήρισε την αναταραχή ως τη «χειρότερη κρίση» του. Σε συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του ταμείου στις 12 Αυγούστου, ο πρώην δισεκατομμυριούχος των hedge funds δε δέχτηκε καμία ερώτηση σχετικά με τα υπέρογκα κέρδη, αλλά αντίθετα δέχτηκε πολλές ερωτήσεις σχετικά με τις ισραηλινές επενδύσεις. Τόνισε τη σημασία του να διατηρηθεί το ταμείο ανεξάρτητο από την πολιτική, διότι διαφορετικά, όπως αναρωτήθηκε, «πού θα καταλήξει;»
Στην πραγματικότητα, ο ρόλος του ταμείου, όπως αναφέρει το Bloomberg, πάντα ήταν μια λεπτή ισορροπία. Το ταμείο έχει αποσυρθεί στο παρελθόν από εταιρείες που παράγουν φοινικέλαιο και έχει απαιτήσεις σχετικά με το φύλο, την ένταξη, τη διαφάνεια και τα περιβαλλοντικά πρότυπα, μια επιπλέον πρόκληση για την κυβέρνηση Τραμπ.
Διαβάστε ακόμη
Μεγάλο πακέτο μέτρων στη ΔΕΘ για οικογένειες, ένστολους και συνταξιούχους
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα