Η ρωσική οικονομία αντιμετωπίζει αυξανόμενες αντίξοες συνθήκες φέτος: ασυγκράτητο πληθωρισμό, διογκούμενο δημοσιονομικό έλλειμμα – εν μέρει λόγω τεράστιων στρατιωτικών δαπανών – και συρρίκνωση των εσόδων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Η οικονομική ανάπτυξη έχει επίσης επιβραδυνθεί απότομα. Ωστόσο, η συσσωρευμένη οικονομική καταιγίδα είναι απίθανο να οδηγήσει τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Οι αναλυτές λένε ότι το Κρεμλίνο θα μπορούσε να αντέξει για πολλά ακόμη χρόνια με τον τρέχοντα ρυθμό μάχης και με τις υπάρχουσες δυτικές κυρώσεις.
«Αν κοιτάξετε την ίδια την οικονομία, δεν πρόκειται να είναι το τελικό άχυρο που θα σπάσει την πλάτη της καμήλας», τονίζει, σε ανάλυση του CNN, η Μαρία Σνεγκοβάγια, ανώτερη ερευνήτρια για τη Ρωσία και την Ευρασία στο CSIS. «Δεν είναι καταστροφικό. Είναι διαχειρίσιμο».
Κοιτάζοντας προς τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια, η Ρωσία θα μπορούσε να συνεχίσει να πολεμά, τονίζει, σημειώνοντας ότι είναι δύσκολο να γίνει αξιόπιστη εκτίμηση πέρα από αυτό.
Και μια ομάδα εξόριστων, αντι-Πούτιν Ρώσων οικονομολόγων πιστεύει ότι ο πόλεμος φθοράς μπορεί να συνεχιστεί ακόμη περισσότερο, γιατί η ικανότητα του Κρεμλίνου να διεξάγει τον πόλεμο είναι «ανεμπόδιστη από οποιουσδήποτε οικονομικούς περιορισμούς».
Οι δυτικές κυρώσεις δεν έχουν προκαλέσει αρκετό πόνο στην ενεργειακή οικονομία της Ρωσίας ώστε να αλλάξουν τα σχέδια της Μόσχας για τον πόλεμο, εξηγεί στο CNN ο Ρίτσαρντ Κόνολι του RUSI.
«Όσο η Ρωσία αντλεί πετρέλαιο και το πουλά σε αρκετά λογική τιμή, έχουν αρκετά χρήματα για να τα βγάλουν πέρα», προσθέτει ο ανώτερος ερευνητής διεθνούς ασφάλειας του think tank. «Δεν λέω ότι είναι μια πολύ ρόδινη εικόνα γι’ αυτούς, αλλά έχουν αρκετά ώστε η οικονομία να μην είναι παράγοντας στον υπολογισμό του Πούτιν όταν σκέφτεται για τον πόλεμο», πρόσθεσε.
Η ιστορία δείχνει ότι η Ρωσία είναι πιθανότερο να συμφωνήσει σε μια δυσμενή ειρηνευτική διευθέτηση αν βιώνει οικονομική ύφεση, όπως συνέβη στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του σοβιετικού πολέμου στο Αφγανιστάν, είπε η Σνεγκοβάγια. Όμως η τρέχουσα οικονομική κατάσταση είναι «πολύ μακριά από εκεί, και θα χρειαστεί πολύ πιο σοβαρή πίεση στην ρωσική οικονομία και για πολύ, πολύ περισσότερο για να φτάσει εκεί», είπε στο CNN.
Αυτό είναι άσχημο νέο για την Ουκρανία και για την κυβέρνηση του Τραμπ, η οποία έχει πραγματοποιήσει πολλές γύρους συνομιλιών για να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου.
Φορολογικές αυξήσεις και άνοδος τιμών
Αυτό που έχει αλλάξει για τη Ρωσία είναι ότι η αρχική οικονομική ώθηση από τη ραγδαία στρατιωτική δαπάνη φαίνεται να έχει τελειώσει και τώρα το Κρεμλίνο πρέπει να «συνεχίσει να μεταφέρει το βάρος του πολέμου στη ρωσική κοινωνία», είπε η Σνεγκοβάγια.
Αυτό το βάρος πήρε τη μορφή μεγάλης αύξησης των εταιρικών και εισοδηματικών συντελεστών, καθώς και αύξησης του ΦΠΑ, ώστε να χρηματοδοτηθούν ιστορικά επίπεδα στρατιωτικών δαπανών. Οι Ρώσοι καταναλωτές αντιμετωπίζουν επίσης απότομες αυξήσεις τιμών, ειδικά στα εισαγόμενα αγαθά.
Αλλά σε αντίθεση με τη Δύση, ο υψηλός πληθωρισμός «δεν δημιουργεί μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια» στη Ρωσία, υποστηρίζει η Σνεγκοβάγια, αναφέροντας την επίδραση προπαγάνδας και καταστολής.
Όπως και άλλοι ειδικοί, ο Κόνολι εξηγεί επίσης ότι ο πληθωρισμός στη μετασοβιετική Ρωσία ήταν πάντα υψηλός, οπότε οι καταναλωτές είναι συνηθισμένοι. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι ο πληθωρισμός στη Ρωσία θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο στο 7,6% φέτος, από 9,5% το 2024.
Η Ρωσία δαπανά πλέον σχεδόν το 40% του προϋπολογισμού της «για επιθετικότητα», είπε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, νωρίτερα μέσα στον μήνα, μία από τις πολλές εκτιμήσεις των ρωσικών στρατιωτικών δαπανών. Η δαπάνη αυξήθηκε 38% πέρυσι σε σχέση με το 2023, σύμφωνα με έκθεση του SIPRI.
Το Κρεμλίνο μοίρασε “ζεστό” χρήμα στον κόσμο
Η υψηλή δαπάνη έχει δημιουργήσει μια νέα τάξη οικονομικών «νικητών» πολέμου, συμπεριλαμβανομένων αμυντικών εργολάβων και εργατών. Ως αποτέλεσμα, η φτώχεια έχει μειωθεί σε τμήματα της Ρωσίας, πράγμα που σημαίνει ότι ο Πούτιν δέχεται ακόμη λιγότερη πίεση από κάποιους κλάδους της κοινωνίας.
Καθώς η Ρωσία προσπάθησε να υποκαταστήσει εισαγωγές από τη Δύση, έχει επεκτείνει τη μεταποίηση υφασμάτων, υποδημάτων, τροφίμων και βασικών ηλεκτρονικών. Κάποιες κατηγορίες εργατών είδαν τους μισθούς τους να τριπλασιάζονται και σε ορισμένες περιπτώσεις να πενταπλασιάζονται μεταξύ 2021 και 2024, σύμφωνα με την έρευνα της Εκατερίνα Κουρμπανγκαλέεβα.
«Ήταν σαν μια ένεση αδρεναλίνης», τόνισε για την ώθηση του πολέμου στην οικονομία, αν και σημείωσε την επιβράδυνση της ανάπτυξης έκτοτε.
Τα πιο υποβαθμισμένα, αγροτικά τμήματα της Ρωσίας έχουν επίσης δει οικονομική ενίσχυση, εν μέρει λόγω των τεράστιων αμοιβών που λαμβάνουν οι Ρώσοι στρατιώτες και οι οικογένειές τους – μια στρατηγική που το Κρεμλίνο έχει χρησιμοποιήσει για να στρατολογήσει εθελοντές και να αποφύγει ευρύτερη επιστράτευση, καθώς επιδιώκει να αντικαταστήσει τις απώλειες στην Ουκρανία.
«Οι Ρώσοι στρατιώτες σήμερα πληρώνονται περισσότερο από οποιονδήποτε Ρώσο στρατιώτη στην ιστορία των Ρώσων στρατιωτών», εξηγεί ο Κόνολι. «Κερδίζουν περισσότερα από όσα θα ήλπιζαν ποτέ να κερδίσουν αν είχαν παραμείνει σε εκείνες τις σχετικά υποβαθμισμένες περιοχές και έβρισκαν άλλη δουλειά στην πολιτική οικονομία».
Η ρωσική κυβέρνηση έχει επίσης καταβάλει μεγάλες αποζημιώσεις στις οικογένειες στρατιωτών που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, σημείωσε η Κουρμπανγκαλέεβα.
Ρίχνοντας χρήμα στο στρατιωτικό εργατικό δυναμικό και στις οικογένειές του, το Κρεμλίνο έχει περιορίσει τη δυσαρέσκεια παρά τις ρωσικές απώλειες που πλησιάζουν το 1 εκατομμύριο, με 250.000 νεκρούς, σύμφωνα με εκτίμηση του CSIS.
Η κυβέρνηση έχει αποφύγει σε μεγάλο βαθμό τις διαμαρτυρίες που είδαμε στους πολέμους της Τσετσενίας και του Αφγανιστάν, όταν οικογένειες νεαρών στρατιωτών απαιτούσαν τέλος στις συγκρούσεις.
«Δεν νομίζω ότι οι περιφέρειες θα ασκήσουν επιρροή στη διατήρηση του πολέμου, αλλά το γεγονός ότι δεν βλέπεις ξέσπασμα δημόσιας διαμαρτυρίας μειώνει την πίεση στον Πούτιν όταν αποφασίζει τι θα κάνει στη συνέχεια», είπε ο Κόνολι.
Αυτό που το Κρεμλίνο ίσως λαμβάνει υπόψη, λένε ειδικοί, είναι η ανησυχία για μια μεγάλη ομάδα βετεράνων που θα επιστρέψουν στην κοινωνία — χωρίς δουλειές και με ακριβές ιατρικές ανάγκες — αν υπάρξει συμφωνία ειρήνης.
«Είναι προς το συμφέρον του Πούτιν να διατηρήσει αυτόν τον πόλεμο, καθαρά από εγχώρια σκοπιά», υποστηρίζει η Κίμπερλι Ντόνοβαν του Atlantic Council.
Η παράκαμψη κυρώσεων είναι δαπανηρή
Πάντως, ενώ οι βραχυπρόθεσμες οικονομικές πιέσεις είναι διαχειρίσιμες, το μακροπρόθεσμο σκηνικό μπορεί να είναι διαφορετικό. Η Ρωσία έχει αντλήσει βαριά από το κρατικό επενδυτικό ταμείο, κάτι που, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Atlantic Council, δημιουργεί «νέες επιλογές με κόστος για το Κρεμλίνο», καθώς το μαξιλάρι που προστάτευε την κοινωνία μειώνεται.
Σύμφωνα με το Kyiv School of Economics Institute, η αξία των ρευστών περιουσιακών στοιχείων του Εθνικού Ταμείου Ευημερίας έχει μειωθεί κατά 57% από την αρχή του πολέμου.
Καθώς το ταμείο εξαντλείται, «είναι δύσκολο να φανταστούμε ένα σενάριο στο οποίο η ρωσική κυβέρνηση μπορεί να διατηρήσει τις τρέχουσες στρατιωτικές δαπάνες χωρίς περικοπές κοινωνικών δαπανών που θα είναι εκτεταμένες και ορατές», ανέφερε η έκθεση.
Επιπλέον, οι πρόσφατες κυρώσεις που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο σε δύο μεγάλους ρωσικούς παραγωγούς πετρελαίου – Lukoil και Rosneft – έχουν αυξήσει το κόστος λειτουργίας για τη Ρωσία, υπογραμμίζει η Ντόνοβαν στο CNN.
«Προωθούν τις εξαγωγές πετρελαίου μέσω μικρότερων ρωσικών εταιρειών… Αυτό κοστίζει πολλά χρήματα», εξηγεί.
Αν αυτό συνδυαστεί με ενισχυμένη επιβολή κυρώσεων και αυξημένη πίεση σε Ινδία και Κίνα να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο, το Κρεμλίνο θα μπορούσε τελικά να αλλάξει υπολογισμό, υποστήριξε.
«Όσο περισσότερη πίεση μπορούμε να ασκήσουμε στη Ρωσία με αυτούς τους τύπους κυρώσεων, τόσο περισσότερο θα της κοστίζει να προσπαθεί να τις παρακάμψει».
Διαβάστε ακόμη
Morgan Stanley: Τέλος εποχής για το low-cost μοντέλο στις αερομεταφορές;
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα