Η παρακαταθήκη της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα τεθεί υπό σοβαρή δοκιμασία αυτήν την εβδομάδα, όταν το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκδώσει απόφαση για τα απόρρητα γραπτά μηνύματα που αντάλλαξε με τον επικεφαλής φαρμακευτικής εταιρείας, η οποία υπέγραψε μια συμφωνία δισ. για εμβόλια με τις Βρυξέλλες.
Πρόκειται για μια απόφαση που θα καθορίσει τη φήμη της: το Δικαστήριο θα εξετάσει αν, με την άρνησή της να δημοσιοποιήσει την επικοινωνία της με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, η Επιτροπή παραβίασε τους κανόνες διαφάνειας.
Πέρα από το τι θα κριθεί για το πώς διεξάγεται η εξουσία πίσω από κλειστές πόρτες στις Βρυξέλλες, η υπόθεση ενδέχεται να ρίξει βαριά σκιά στη δεύτερη πενταετή θητεία της φον ντερ Λάιεν, η οποία ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου. Καθώς προσπαθεί να διατηρήσει τη σημασία της Επιτροπής εν μέσω ανόδου εθνικιστικών ρητορικών στην Ευρώπη, έχει δεχτεί ήδη κριτική για υπερσυγκέντρωση εξουσιών και υπαναχωρήσεις από τις πράσινες δεσμεύσεις της.
Το επίμαχο ερώτημα: είναι τα γραπτά μηνύματα επίσημα έγγραφα;
Το επίκεντρο της υπόθεσης είναι αν τα μηνύματα θα πρέπει να θεωρούνται επίσημα έγγραφα και άρα να δημοσιοποιούνται για λόγους διαφάνειας. Εκστρατείες υπέρ της διαφάνειας και εξωτερικοί παρατηρητές υποστηρίζουν πως τα μηνύματα που σχετίζονται με τη λήψη πολιτικών αποφάσεων πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα με κάθε άλλο επίσημο μέσο επικοινωνίας. Η Κομισιόν διαφωνεί.
Η υπόθεση είναι νομικά ευαίσθητη, καθώς η φον ντερ Λάιεν όχι μόνο ενέκρινε προσωπικά τη μεγαλύτερη σύμβαση εμβολίων της ΕΕ, αξίας πολλών δισ. ευρώ, αλλά προΐσταται και του θεσμού που είναι αρμόδιος για την τήρηση της νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένης της διαφάνειας. Αν η απόφαση είναι εις βάρος της, θα αποτελέσει πολιτικό όπλο για μια ευρεία γκάμα επικριτών.
Επιπλέον, κάτι τέτοιο θα την εξέθετε, λίγους μόλις μήνες μετά την επαναβεβαίωση των δεσμεύσεών της για διαφάνεια και λογοδοσία.
«Η απόφαση αυτή μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής για τη διαφάνεια στην ΕΕ», δήλωσε η Σάρι Χάιντς από την Transparency International. «Σε βασικές αποφάσεις που επηρεάζουν τη δημόσια υγεία, η μυστικότητα δεν έχει θέση».
Η αποκάλυψη των New York Times
Η υπόθεση ξεκίνησε το 2022 από τους New York Times και την πρώην επικεφαλής ανταποκρίτρια του γραφείου των Βρυξελλών, όταν η Κομισιόν αρνήθηκε να δώσει πρόσβαση στα επίμαχα μηνύματα. Η ύπαρξή τους αποκαλύφθηκε σε συνέντευξη του Μπουρλά στην ίδια εφημερίδα τον Απρίλιο 2021, όπου χαρακτήρισε την επικοινωνία ως «καταλύτη βαθιάς εμπιστοσύνης» και εργαλείο για τη διαπραγμάτευση μιας μεγάλης συμφωνίας. Το deal οριστικοποιήθηκε τον Μάιο του 2021, προβλέποντας την προμήθεια έως και 1,8 δισεκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου Pfizer-BioNTech — η μεγαλύτερη συμφωνία της ΕΕ.
Κακοδιοίκηση και κριτική από την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια
Το 2022, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Έμιλι Ο’Ράιλι έκρινε πως η αποτυχία της Επιτροπής να αναζητήσει τα μηνύματα συνιστά κακοδιοίκηση και χαρακτήρισε την υπόθεση «καμπανάκι» για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Επέκρινε έντονα τη φον ντερ Λάιεν για δημιουργία πολιτισμού «αποσιώπησης» και τόνισε την απουσία της από τη μοναδική ακρόαση για την υπόθεση. «Ο ελέφαντας που δεν ήταν στην αίθουσα», είπε χαρακτηριστικά.
Σε δήλωσή της στο Politico, η Επιτροπή παραδέχθηκε την ανταλλαγή μηνυμάτων, λέγοντας ότι έγινε σε μια περίοδο παγκόσμιας πανδημίας, όταν οι ηγέτες ήταν σε τακτική επικοινωνία με φαρμακευτικές εταιρείες. «Δεν σημαίνει πως οι συμβάσεις διαπραγματεύτηκαν μέσω μηνυμάτων», τόνισε, υπερασπιζόμενη τις προσπάθειες διαφάνειας.
Το κατώτερο Δικαστήριο της ΕΕ έχει ήδη επικρίνει την Επιτροπή για τη μαζική απόκρυψη στοιχείων στις δημοσιευμένες εκδοχές των συμβολαίων. Η πράσινη ευρωβουλευτής Τίλι Μέτζ αμφισβήτησε ποιος συμβουλεύει τη φον ντερ Λάιεν να τηρεί τέτοια στάση: «Αν θέλετε το κοινό να εμπιστεύεται τις επαφές των πολιτικών με τη βιομηχανία, πρέπει να δώσετε έμφαση στη διαφάνεια».
Κατά την ακρόαση του περασμένου Νοεμβρίου, οι δικαστές φάνηκαν δύσπιστοι απέναντι στις εξηγήσεις της Επιτροπής. Ένας δικαστής παρατήρησε πως δεν έγιναν «επαρκείς και επιμελείς ενέργειες» για την εύρεση των μηνυμάτων, ενώ ένας άλλος χαρακτήρισε τον φάκελο της υπόθεσης «σχετικά συγκεχυμένο».
Η νομική εκπρόσωπος των New York Times δήλωσε: «Δεν γνωρίζουμε ακόμη τι έγινε με το τηλέφωνο της φον ντερ Λάιεν, ούτε αν χρησιμοποιήθηκε laptop ή άλλη συσκευή». Η ίδια πρόσθεσε πως ο εκπρόσωπος της Επιτροπής εμφανίστηκε «απροετοίμαστος».
Η πίεση στη φον ντερ Λάιεν εντείνεται και από το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Γραφείο Εισαγγελέα (EPPO) ερευνά τις διαδικασίες προμήθειας των εμβολίων. Τον Μάρτιο, η επικεφαλής του EPPO Λάουρα Κοβέσι επιβεβαίωσε ότι αξιωματούχοι της Επιτροπής έχουν ανακριθεί για τον ρόλο τους στις διαπραγματεύσεις.
Το EPPO αρνήθηκε να σχολιάσει περαιτέρω λόγω της εν εξελίξει έρευνας.
Διαβάστε ακόμη
Μπόνους συνέπειας για χιλιάδες φορολογούμενους
ΗΠΑ – Κίνα συμφωνούν σε μηχανισμό διαλόγου για αποκλιμάκωση των δασμών – Πώς αντιδρούν οι αγορές
Ελεγχος των αυθαιρέτων με δορυφόρους και drones μέσω Ταμείου Ανάκαμψης
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα