Η «κρίση» στάθμευσης στην Αθήνα: 3+1 προτάσεις για βελτίωση της καθημερινότητας

Η έλλειψη διαθέσιμων χώρων στάθμευσης στην Αθήνα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της καθημερινότητας των κατοίκων και επισκεπτών. Η αστική κυκλοφορία αυξάνεται συνεχώς, οι δρόμοι ασφυκτιούν από την αυξημένη κίνηση και οι περιοχές – κυρίως κοντά σε εμπορικά κέντρα, νοσοκομεία ή μέσα μαζικής μεταφοράς παρουσιάζουν έντονη συμφόρηση. Η έλλειψη οργανωμένων χώρων στάθμευσης δεν επιβαρύνει μόνο τους οδηγούς, αλλά επηρεάζει και την ποιότητα ζωής, την ασφάλεια και το περιβάλλον, καθώς αυξάνεται η εκπομπή ρύπων από την αναζήτηση διαθέσιμης θέσης.

Οι τιμές μίσθωσης και πώλησης στην Αθήνα έχουν εκτοξευτεί τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου μια ιδιωτική κλειστή θέση στάθμευσης μπορεί να κοστίζει όσο μια γκαρσονιέρα, ανάλογα με την περιοχή. Παράλληλα, πολλοί κάτοικοι αναγκάζονται να κάνουν γύρους 30 – 40 λεπτών για να βρουν διαθέσιμη θέση κοντά στο σπίτι τους.

Η καθημερινή αγωνία για το αν θα βρούμε διαθέσιμη θέση στάθμευσης μόλις φτάσουμε στο σπίτι μας έχει γίνει μέρος της ρουτίνας πολλών Αθηναίων. Η «ανασφάλεια» αυτή δεν σταματάει εκεί: ακόμη και η σκέψη ότι αν ξεπαρκάρουμε, ενδέχεται να μην βρούμε ξανά θέση, δημιουργεί συνεχές άγχος. Δεν είναι λίγοι οι κάτοικοι που προγραμματίζουν πλέον τις μετακινήσεις τους με βάση όχι μόνο τη δουλειά ή τις προσωπικές τους υποχρεώσεις, αλλά και τη διαθεσιμότητα στάθμευσης. Αυτή η καθημερινή πίεση περιορίζει την ελευθερία κινήσεων μέσα στην πόλη, αυξάνει τα επίπεδα στρες και υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής, καθώς η εύρεση πάρκινγκ μετατρέπεται σε αγωνιώδη «κυνήγι» που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό κάθε απόφαση και δραστηριότητά μας.

Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος απαιτεί συνδυασμό πολιτικών που ενθαρρύνουν τη διάθεση ήδη υπαρχόντων χώρων, την κατασκευή νέων θέσεων και την εφαρμογή κινήτρων προς ιδιώτες και κατασκευαστές. Παράλληλα, η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς και η συνεχιζόμενη ανάπτυξη του δικτύου τους αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα για τη μείωση της εξάρτησης από τα ιδιωτικά οχήματα.

Προτάσεις και Μέτρα

1. Διάθεση χώρων στάθμευσης μεγάλων καταστημάτων μετά το ωράριο λειτουργίας

• Συνεργασία Δήμου και ιδιωτικών επιχειρήσεων: Τα πάρκινγκ super market, malls και πολυκαταστημάτων μπορούν να διατίθενται στο κοινό εκτός ωραρίου (π.χ. 21:00–07:00)
• Ανταπόδοση: Μείωση δημοτικών τελών, σύμβαση για ασφάλεια, εκπτώσεις φόρων.
• Ένταξη ως όρος αδειοδότησης: Η διάθεση χώρων στάθμευσης εκτός ωραρίου λειτουργία, θα μπορούσε να είναι προαπαιτούμενο για νέες εμπορικές εγκαταστάσεις.

Παράδειγμα: Στο Βερολίνο και στη Βαρκελώνη λειτουργούν πάρκινγκ super market ως «νυχτερινά πάρκινγκ κατοίκων» μέσω συμφωνίας με τον δήμο.

2. Κίνητρα για κατασκευαστές νέων πολυκατοικιών για δημιουργία επιπλέον θέσεων στάθμευσης

• Αύξηση συντελεστή δόμησης: Για κάθε επιπλέον θέση στάθμευσης πέραν του ελάχιστου, η οικοδομή μπορεί να έχει προσαύξηση 1%- 5% στον ΣΔ, με ανώτατο όριο.
• Διαθεσιμότητα για κατοίκους: Οι επιπλέον θέσεις να είναι πλήρως λειτουργικές και προσβάσιμες.

Παράδειγμα: Στη Βιέννη, πολυκατοικίες με επιπλέον υπόγειο ή γκαράζ παίρνουν προσαύξηση όγκου έως 10%.

3. Φορολογικά και άλλα κίνητρα

• Μείωση φόρων και τελών: Απαλλαγή από ΕΝΦΙΑ, έκπτωση στον φόρο μεταβίβασης ή στα δημοτικά τέλη για επιπλέον θέσεις που διατίθενται στο κοινό.
• Δυνατότητα προσθήκης επιπλέον ορόφων ή υπόγειου χώρου: Χωρίς προσμέτρηση στον ΣΔ, με προορισμό αποκλειστικά για θέσεις στάθμευσης.
• Εναλλακτικά, προσθήκη «ημιυπόγειου» ως επιπλέον χώρου στάθμευσης σε περιοχές με έντονο πρόβλημα

4. Αξιοποίηση κλειστών ιδιωτικών θέσεων

• Φορολογικά κίνητρα: Έκπτωση στον φόρο εισοδήματος για ενοικίαση θέσης στάθμευσης στο κοινό.
• Συμφωνίες κοινής χρήσης: Παροχή νομικών προτύπων που θα διευκολύνουν τη διαχείριση και κοινή χρήση των θέσεων στάθμευσης
• Μείωση ΕΝΦΙΑ για χώρους στάθμευσης προς το κοινό 

21 Παραδείγματα Επιτυχημένων Λύσεων στο Εξωτερικό

Μόναχο, Γερμανία: Στο Μόναχο, οι αρχές προωθούν τη δημιουργία υπόγειων πάρκινγκ σε νέες πολυκατοικίες, παρέχοντας φοροαπαλλαγές και μειωμένα τέλη αδειών οικοδομής σε όσους κατασκευαστές δημιουργούν περισσότερες θέσεις από το ελάχιστο υποχρεωτικό. Παράλληλα, στα προάστια έχουν αναπτυχθεί πολυώροφα πάρκινγκ κοντά σε κόμβους Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (Park and Ride), με χαμηλή χρέωση για τους χρήστες.

Βαρκελώνη, Ισπανία: Στη Βαρκελώνη, οι ιδιωτικές θέσεις στάθμευσης μπορούν να διατίθενται στο κοινό μέσω μιας δημοτικής πλατφόρμας, με φορολογικά κίνητρα για τους ιδιοκτήτες. Επιπλέον, δημιουργούνται νέα υπόγεια πάρκινγκ κάτω από πλατείες και σχολεία, αξιοποιώντας δημοτικά οικόπεδα και ανοικτούς χώρους.

Στοκχόλμη, Σουηδία: Στη Στοκχόλμη, η κατασκευή θέσεων στάθμευσης είναι υποχρεωτική σε νέες οικοδομές, βάσει χρήσης (π.χ. μία θέση ανά 100 τ.μ. κατοικίας). Οι κατασκευαστές που ενσωματώνουν κοινόχρηστα οχήματα στα κτίρια τους απαλλάσσονται από την υποχρέωση πλήρους αριθμού θέσεων, ενθαρρύνοντας τη χρήση “Car Sharing”.

Βιέννη, Αυστρία: Η Βιέννη διαθέτει μεγάλα υπόγεια δημοτικά πάρκινγκ κοντά σε σταθμούς μετρό, προσφέροντας ειδικές τιμές για μόνιμους κατοίκους. Παράλληλα, ιδιοκτήτες αχρησιμοποίητων γκαράζ μπορούν να λάβουν επιδοτήσεις για τη μετατροπή τους σε κοινόχρηστες θέσεις μέσω ψηφιακής ενοικίασης.

Λιόν, Γαλλία: Στη Λιόν, οι υπεραγορές ανοίγουν τα πάρκινγκ τους στο κοινό εκτός ωραρίου με ετήσια επιδότηση από τον δήμο. Επιπλέον, διεξάγονται δημοτικοί διαγωνισμοί για την κατασκευή μικρών πολυώροφων πάρκινγκ σε γειτονιές με έντονη έλλειψη χώρων.

Σεούλ, Νότια Κορέα: Στη Σεούλ αναπτύσσονται modular υπερυψωμένα πάρκινγκ σε μικρά οικόπεδα, με χαμηλό κόστος και μεγάλη χωρητικότητα. Οι κατασκευαστές που παρέχουν περισσότερες θέσεις από τις απαιτούμενες λαμβάνουν μπόνους δόμησης.

Λος Άντζελες, ΗΠΑ: Στο Λος Άντζελες, οι κατασκευαστές μπορούν να αποκτούν επιπλέον δικαιώματα δόμησης, αν οι νέες οικοδομές περιλαμβάνουν περισσότερες θέσεις στάθμευσης από το ελάχιστο. Παράλληλα, εφαρμόζεται υπογειοποίηση στάθμευσης σε εμπορικά κέντρα και δημόσιους χώρους, με αντάλλαγμα οικοδομικά κίνητρα.

Τορόντο, Καναδάς: Στο Τορόντο, κάθε νέα ανάπτυξη πρέπει να διαθέτει σχέδιο διαχείρισης στάθμευσης (Parking Management Plan) και να εξασφαλίζει δημόσια διαθεσιμότητα μέρους των θέσεων. Τα πάρκινγκ σχολείων και εκκλησιών διατίθενται στο κοινό εκτός ωραρίου με φορολογικά οφέλη.

Βουδαπέστη, Ουγγαρία: Στη Βουδαπέστη δημιουργούνται μικρά τοπικά πάρκινγκ σε κενά οικόπεδα, με χαμηλό κόστος για εξυπηρέτηση πυκνοκατοικημένων περιοχών. Επίσης, υλοποιούνται επιδοτούμενα προγράμματα για μετατροπή υπογείων και ισογείων σε γκαράζ.

Πόρτλαντ, ΗΠΑ: Στο Πόρτλαντ, ο δήμος ενθαρρύνει συμβάσεις “Shared Parking Agreements” για ιδιώτες που μοιράζονται τις θέσεις τους με το κοινό. Επιπλέον, εφαρμόζονται “Green Parking Credits” για δημιουργία φιλικών προς το περιβάλλον χώρων στάθμευσης.

Μιλάνο, Ιταλία: Στο Μιλάνο αναπτύσσονται πολυώροφοι αυτόματοι σταθμοί (robotic parking towers) σε περιοχές με περιορισμένο χώρο και μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο. Τα εμπορικά καταστήματα που διαθέτουν τις θέσεις τους στο κοινό εκτός ωραρίου λαμβάνουν μειώσεις τελών.

Τελ Αβίβ, Ισραήλ: Στο Τελ Αβίβ εφαρμόζεται συγχρηματοδότηση υπόγειων πάρκινγκ μέσω ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημόσιου & Ιδιωτικού Τομέα). Επιπλέον, εταιρείες τεχνολογίας ενθαρρύνονται να ενσωματώνουν κοινόχρηστους χώρους στάθμευσης στα νέα τους κτίρια.

Σίδνεϊ, Αυστραλία: Στο Σίδνεϊ οι κατασκευαστές νέων πολυκατοικιών λαμβάνουν επιδοτήσεις για περισσότερες θέσεις στάθμευσης από την ελάχιστη απαιτούμενη. Αξιοποιούνται επίσης άδεια οικόπεδα για υπόγειους χώρους στάθμευσης, συνδυαστικά με έργα πρασίνου και έξυπνης τεχνολογίας.

Σανγκάη, Κίνα: Στη Σανγκάη δημιουργούνται αυτοματοποιημένα πάρκινγκ (robotic parking) για εξοικονόμηση χώρου και καλύτερη αξιοποίηση του εδάφους. Δημοτικές υπηρεσίες και εμπορικά κέντρα ενθαρρύνονται να επιτρέπουν την κοινή χρήση εκτός εργάσιμων ωρών.

Κέιπ Τάουν, Νότια Αφρική: Στο Κέιπ Τάουν αξιοποιείται ο δημόσιος χώρος κάτω από τουριστικά και εμπορικά σημεία για υπόγεια πάρκινγκ. Παρέχονται επιχορηγήσεις για carpooling και κοινή χρήση θέσεων.

Βερολίνο, Γερμανία: Στο Βερολίνο αναπτύσσονται νέα πάρκινγκ σε παλιές βιομηχανικές περιοχές, ενσωματώνοντας πράσινους χώρους. Επιπλέον, κατασκευαστές που εγκαθιστούν φορτιστές για ηλεκτρικά οχήματα λαμβάνουν φορολογικά κίνητρα και αυξημένα δικαιώματα δόμησης.

Χονγκ Κονγκ: Στο Χονγκ Κονγκ εφαρμόζεται το μέτρο «Mandatory Proof of Parking»: οι ιδιοκτήτες οχημάτων πρέπει να αποδεικνύουν ότι διαθέτουν θέση πριν την αγορά αυτοκινήτου. Παράλληλα, δημιουργούνται πολυώροφα πάρκινγκ σε περιοχές υψηλής πυκνότητας.

Σημείωση: “Mandatory Proof of Parking”: Ο μελετητής, κατά τον σχεδιασμό ενός νέου κτιρίου, οφείλει να υπολογίσει τον απαιτούμενο αριθμό θέσεων στάθμευσης με βάση τη χρήση του (κατοικία, γραφεία, εμπορικό κέντρο κ.λπ.). Στη συνέχεια, ο ιδιοκτήτης πρέπει να αποδείξει ότι οι θέσεις αυτές εξασφαλίζονται είτε εντός του οικοπέδου είτε σε αδειοδοτημένο γκαράζ ή άλλο χώρο στάθμευσης που βρίσκεται σε λογική απόσταση. Σε περίπτωση που δεν προσκομιστεί η απαραίτητη «απόδειξη στάθμευσης», η αρμόδια αρχή δεν εγκρίνει την έκδοση άδειας δόμησης.

Χιούστον, ΗΠΑ: Στο Χιούστον δημιουργούνται πολυώροφα συγκροτήματα στάθμευσης στο κέντρο, για να καλύψουν τη ζήτηση χωρίς μεγάλη χρήση εδάφους. Ιδιωτικοί χώροι σε εμπορικές περιοχές μπορούν να νοικιάζονται στο κοινό εκτός ωραρίου, με φορολογικά κίνητρα.

Κωνσταντινούπολη, Τουρκία: Στην Κωνσταντινούπολη κατασκευάζονται υπόγεια πάρκινγκ κοντά σε ιστορικές και εμπορικές περιοχές για μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Οι χώροι αυτοί λειτουργούν τόσο με δημόσια όσο και με ιδιωτική διαχείριση και διατίθενται για κοινή χρήση μέσα από συνεργατικά σχήματα.

Παρίσι, Γαλλία: Στο Παρίσι εφαρμόζεται η στρατηγική «Πράσινων Πάρκινγκ»: δημιουργούνται νέες θέσεις σε πάρκα και δημόσιους χώρους με συνδυασμό πράσινου και ηλιακής ενέργειας. Παράλληλα, παρέχονται χρηματοδοτικά κίνητρα για αναβάθμιση ή επέκταση υφιστάμενων χώρων με τεχνολογίες διαχείρισης θέσεων.

Η επίλυση του προβλήματος της στάθμευσης στην Αθήνα απαιτεί ένα συνδυαστικό μοντέλο: αξιοποίηση ήδη υπαρχόντων χώρων, δημιουργία νέων θέσεων μέσω κινήτρων σε κατασκευαστές, και εφαρμογή έξυπνων, ψηφιακών λύσεων για κοινή χρήση ιδιωτικών χώρων. Οι διεθνείς πρακτικές δείχνουν ότι τέτοιες πολιτικές βελτιώνουν την ασφάλεια, μειώνουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση και συμβάλλουν σε πιο βιώσιμη και οργανωμένη πόλη. Με συντονισμένη δράση Δήμου, ιδιωτικού τομέα και πολιτών, η Αθήνα μπορεί να ακολουθήσει το παράδειγμα επιτυχημένων πόλεων και να μετατρέψει το πρόβλημα στάθμευσης σε ευκαιρία βελτίωσης της αστικής ζωής.