Αφανισμός των κουνουπιών: Μπορεί να γίνει πράξη, είναι όμως δίκαιος;

Περισσότεροι από 560.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από ελονοσία κάθε χρόνο και σχεδόν 290 εκατ. προσβάλλονται από τη νόσο που προκαλείται από παράσιτο, το οποίο μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσα από το τσίμπημα μολυσμένων κουνουπιών. Όπως αναφέρει η Mayo Clinic τα κύρια συμπτώματα είναι ο υψηλός πυρετός και το ρίγος, με τα περισσότερα κρούσματα να καταγράφονται σε τροπικές και υποτροπικές χώρες. Σε μία προσπάθεια μείωσής τους, πραγματοποιείται διανομή προληπτικών σκευασμάτων και κουνουπιέρες εμποτισμένες με εντομοκτόνο, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συστήνει τον εμβολιασμό κατά της ελονοσίας σε παιδιά που ζουν σε χώρες με υψηλό κίνδυνο.

Παράλληλα, η επιστημονική κοινότητα εξετάζει σειρά μεθόδων και τεχνολογιών για τον περιορισμό των κρουσμάτων εστιάζοντας στον μετριασμό του πληθυσμού των κουνουπιών.

Ανάμεσα σε αυτές, η μη κερδοσκοπική ερευνητική κοινοπραξία Target Malaria στοχεύει στην ανάπτυξη και την ανταλλαγή νέων, οικονομικά αποδοτικών και βιώσιμων γενετικών τεχνολογιών για την τροποποίηση των κουνουπιών και τη μείωση της μετάδοσης της ελονοσίας στην υποσαχάρια Αφρική.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα, με τη μείωση του πληθυσμού των κουνουπιών, τα είδη των οποίων ξεπερνούν τα 3.570, περιορίζεται η μετάδοση της νόσου που μεταδίδεται κυρίως από τα είδη Anopheles gambiae, Anopheles coluzzii και Anopheles arabiensis.

Καθώς μόνο τα θηλυκά κουνούπια τσιμπούν, η στρατηγική των ειδικών θέτει στο στόχαστρο αυτά ώστε να μην επηρεάζονται άλλα είδη ή έντομα.

Αφού, όμως, οι επιστήμονες έχουν φτάσει τόσο κοντά στη συρρίκνωση του πληθυσμού των επιβλαβών κουνουπιών γιατί δεν κάνουν το επόμενο βήμα εξαλείφοντάς τα από τον πλανήτη;

Σύμφωνα με ειδικούς προκύπτουν ηθικά ζητήματα καθώς ο ρόλος τους στο οικοσύστημα περιπλέκει την ιδέα της πλήρους εξόντωσής τους.

Όπως αναφέρει εκτενές ρεπορτάζ της Washington Post έχουν αναπτυχθεί τεχνικές γονιδιακής επεξεργασίας – CRISPR-Cas9 – που εστιάζει στο γονίδιο που καθορίζει τη σεξουαλική διαφοροποίηση. Σε συνθήκες εργαστηρίου έχει αποτέλεσμα, καθώς τα κουνούπια στειρώθηκαν και επομένως δεν μπορούν να αναπαραχθούν, να μολυνθούν και να μεταδώσουν το παράσιτο. Ωστόσο, εκτός εργαστηρίου, σε φυσικές συνθήκες, προκύπτουν προκλήσεις που συνδέονται με την υγεία του οικοσυστήματος.

Στο ίδιο μήκος κύματος μία μέθοδος αφορά στην απελευθέρωση γενετικά τροποποιημένων κουνουπιών που φέρουν γονίδια σχεδιασμένα να καταστέλλουν τους πληθυσμούς. Για παράδειγμα, η απελευθέρωση αρσενικών κουνουπιών που φέρουν γονίδιο, το οποίο στειρώνει τα θηλυκά έχει θετικές ενδείξεις στη μείωση του πληθυσμού σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα.

Η Target Malaria εκτιμά ότι στην επόμενη πενταετία μπορεί να αναπτυχθούν μερικά από τα γενετικά τροποποιημένα κουνούπια στα φυσικά τους οικοσυστήματα.

Παρά το οφέλη ωστόσο, τα κουνούπια αποτελούν πηγή τροφής για πολλά ζώα κι η εξάλειψή τους θα μπορούσε να φέρει ανισορροπία στην τροφική αλυσίδα. Παράλληλα, μερίδα ανθρώπων θεωρεί ότι μία τέτοιου είδους παρέμβαση είναι επικίνδυνη και μπορεί να δημιουργήσει προηγούμενο για μελλοντικές παρεμβάσεις. Την ίδια στιγμή, η πλήρης εξάλειψή τους είναι μάλλον απίθανη εξαιτίας τους μεγάλου τους αριθμού και της κατανομής τους.

Όσοι αντιτίθενται στην εξαφάνισή τους υποστηρίζουν ότι οι γενετιστές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κατάλληλα εργαλεία για την εξάλειψη του παρασίτου που ευθύνεται για την ελονοσία, χωρίς να πληγεί το ίδιο το έντομο.

Δεν ακολουθούν τον ίδιο συλλογισμό όσοι ζουν σε χώρες όπως η Μπουρκίνα Φάσο, η Ουγκάντα κι η Ζιμπάμπουε που πλήττονται από ελονοσία.

Ο ειδικός βιοηθικής Πολ Ντεμπέλε από το Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, ο οποίος κατάγεται από τη Ζιμπάμπουε, μιλώντας στην αμερικανική εφημερίδα σχολίασε ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που αντιτίθενται στην εξάλειψη των κουνουπιών «δεν ζουν στην Αφρική».

Ο ίδιος, άλλωστε, έχει προσωπική εμπειρία με την ελονοσία, καθώς στο παρελθόν χρειάστηκε να μεταφέρει εσπευσμένα τον άρρωστο γιο του σε νοσοκομείο και θυμάται την κατάσταση πανικού που είχε επικρατήσει.

Ακόμα και ο ίδιος πάντως εξέφρασε επιφυλακτικότητα για τη χρήση της τεχνολογίας γονιδιακής τροποποίησης καθώς δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι μόνο μία γονιδιακή μονάδα θα καταφέρει να εξαλείψει τον πληθυσμό.

Ο Αλέκος Σιμόνι, μοριακός βιολόγος του Target Malaria, συμφώνησε ότι υπάρχουν όρια σχετικά με το αποτέλεσμα της τεχνολογίας, επισημαίνοντας πως σύμφωνα με τα υπολογιστικά μοντέλα τα κουνούπια που μεταδίδουν ελονοσία θα περιοριστούν μόνο τοπικά και δε θα εξαλειφθούν εντελώς.

Τα κουνούπια «υπάρχουν εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια», είπε και τόνισε ότι «είναι ένα πολύ δύσκολο είδος για να εξαλειφθεί».