Επιμέλεια: Σμαρώ Μακροπούλου
Με 28 χώρες και συνολικό πληθυσμό περίπου 512 εκατομμυρίων ανθρώπων, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια πολύτιμη αγορά – και πολιτικό πεδίο μάχης – για τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ενέργειας παγκοσμίως, ιδίως όσον αφορά το φυσικό αέριο.
Η Ρωσία από καιρό αποτελεί κυρίαρχη πηγή και προμηθευτής φυσικού αερίου στη μαζική αγορά της Ευρώπης, αλλά οι ΗΠΑ προσπαθούν να αμφισβητήσουν την κυριαρχία της, αυξάνοντας τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), καθιστώντας ευκολότερη και ασφαλέστερη την αποθήκευση και μεταφορά.
Όπως επισημαίνει το CNBC, η Ευρώπη προφανώς ενδιαφέρεται να απομακρυνθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο και όλες τις γεωπολιτικές συνέπειες που συνεπάγεται η εξάρτηση αυτή, κάνοντας παράλληλα «άνοιγμα» στις ΗΠΑ. Τον περασμένο Ιούλιο, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συμφώνησαν να ενισχύσουν τη στρατηγική συνεργασία ΗΠΑ-ΕΕ στην ενέργεια και η Κομισιόν δήλωσε ότι θα εισάγει περισσότερο LNG από τις ΗΠΑ «για να διαφοροποιήσει και να καταστήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της πιο ασφαλή».
Το 24% του LNG των Ηνωμένων Πολιτειών πήγε στην ΕΕ τον Οκτώβριο του 2018, ένα μήνα που είδε τον μεγαλύτερο όγκο εμπορίου LNG μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ, σχεδόν 0,6 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Σε ολόκληρο το 2017, μόνο το 10% των εξαγωγών LNG των ΗΠΑ έφτασε στην ΕΕ.
Η Επιτροπή αναμένει ότι οι εξαγωγές φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ στην περιοχή θα διπλασιαστούν έως το 2022 και υπερηφανεύτηκε την κατασκευή τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Φυσικό αέριο Ρωσίας vs ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ έγιναν καθαρός εξαγωγέας φυσικού αερίου το 2017 για πρώτη φορά σε σχεδόν 60 χρόνια, σύμφωνα με την υπηρεσία Energy Information Administration (EIA) της χώρας. Οι εξαγωγές του LNG σημείωσαν άνοδο κατά 58% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2017.
Ωστόσο, οι αμερικανοί εξαγωγείς που στοχεύουν στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν ένα μεγάλο εμπόδιο στην περιοχή, και αυτό είναι η Ρωσία.
Η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2018, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Επιτροπής για τις εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων στην ΕΕ τον Οκτώβριο. Οι άλλοι κύριοι προμηθευτές είναι η Νορβηγία και, σε χαμηλότερο επίπεδο, η Αλγερία και το Κατάρ.
Το αέριο από τη Ρωσία παραδίδεται στην Ευρώπη από την κρατική εταιρεία Gazprom μέσω αγωγών, προσφέροντας έτσι πλεονέκτημα όσον αφορά το φθηνότερο κόστος μεταφοράς και την εγκατεστημένη υποδομή και προμήθεια. Έχει αρκετούς σημαντικούς αγωγούς σε λειτουργία ή υπό κατασκευή, σε συνεργασία με ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας και υποδομών.
Παράλληλα με τον αγωγό Nord Stream και τον Nord Stream 2, που συνδέει τη Ρωσία με την Ευρώπη μέσω της Βαλτικής Θάλασσας, η Gazprom και οι συνεργαζόμενες εταιρείες στην Πολωνία και την Γερμανία επιβλέπουν και τον αγωγό Yamal-Europe, μήκους 2.000 χιλιομέτρων, που αποστέλλει αέριο από ένα από τα κέντρα παραγωγής του στο Torzhok (μέσω της Λευκορωσίας και της Πολωνίας) στη Γερμανία.
Η εταιρεία κατασκευάζει επίσης τον αγωγό TurkStream για τις εξαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας στην Τουρκία και τη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Γεωπολιτικοί παράγοντες
Τα έργα των αγωγών έχουν προκαλέσει κριτική στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, με τον πρόεδρο Τραμπ να κατηγορεί τη Γερμανία (τον μεγαλύτερο ξένο αγοραστή ρωσικού φυσικού αερίου) ότι είναι «αιχμάλωτη» της Ρωσίας. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον είχε αναφέρει νωρίτερα το 2018 ότι ο Nord Stream 2 υπονόμευσε την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Πέντε εταιρείες της ΕΕ συμμετέχουν στην κατασκευή του Nord Stream 2 και η ΕΕ έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί σε ρωσικές εταιρείες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Δεδομένης της εγκαθιδρυμένης και αναπτυσσόμενης υποδομής της Ρωσίας στην Ευρώπη, στρατηγικοί όπως ο Christopher Louney, της RBC Capital Markets, δήλωσαν ότι είναι δύσκολο να αγνοηθεί η γεωπολιτική διάσταση της προωθήσεως LNG από τις ΗΠΑ και της υιοθεσίας του από την Ευρώπη.
Ο Louney πιστεύει ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος προτού αμφισβητηθεί η κυριαρχία της Ρωσίας στην Ευρώπη στο φυσικό αέριο.
«Το να δέχεται η Ευρώπη φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ και το να αμφισβητείται η κυριαρχία της Ρωσίας στον τομέα αυτόν είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα», τόνισε ο ίδιος στο CNBC.
«Με περισσότερες εξαγωγικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ στην Ευρώπη, μπορούν να αυξηθούν και ο αριθμός των παραληπτών και ο όγκος του αερίου, αλλά υπάρχει πολύς δρόμος για να συναγωνιστεί με τη Ρωσία για την υπεροχή», σημείωσε. «Ως εκ τούτου, οι εισαγωγές της Ευρώπης πιθανότατα θα αφήσουν περιθώριο για τις ΗΠΑ να στείλουν πρόσθετους όγκους LNG», πρόσθεσε.
«Άνοιγμα» στις ΗΠΑ από Ελλάδα
Στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΔΕΠΑ για τη περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου, υπεγράφη πρόσφατα συμφωνία με την αμερικάνικη εταιρία CHENIERE, για την προμήθεια spot φορτίου LNG ποσότητας 150.000 m3 ή 1.000.000 Μεγαβατοωρών, το οποίο εκφορτώθηκε στην Ελλάδα στις 29 Δεκεμβρίου 2018.
Eίναι το πρώτο αμερικανικό φορτίο LNG που εισάγεται στην Ελλάδα και το πρώτο που παραδόθηκε από το νέο τερματικό σταθμό της CHENIERE στο Corpus Christi του Τέξας και εκφορτώθηκε στη νέα δεξαμενή του τερματικού σταθμού του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα, χωρητικότητας 95.000 m3, σύμφωνα με ανακοίνωση της εταιρείας.