του Κώστα Τσαούση
Η ανακοίνωση της συγχώνευσης των εταιρειών Μύθος Ζυθοποιία και Ολυμπιακή Ζυθοποιία, όπως ανακοίνωσαν τα στελέχη τους σε συνέντευξη Τύπου το μεσημέρι της Τρίτης, που θα έχει ως αποτέλεσμα την συστέγαση δύο από τις πιο ιστορικές και πολυσυζητημένες εμπορικές φίρμες της εγχώριας αγοράς όπως η Fix Hellas και η Mythos φέρνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο στο προσκήνιο το πιο καυτό επιχειρηματικό στόρι των τελευταίων δεκαετιών. Ένα στόρι με πολλά πολλά πρόσωπα μπροστά και πίσω από εμπορικά σήματα, οικογενειακές κόντρες και διευθετήσεις, εμπορικές ίντριγκες αλλά και δικαστικές διενέξεις…
Για παράδειγμα, πόσοι από τους αναγνώστες μας γνωρίζουν ότι το νέο κεφάλαιο στην ιστορία της ελληνικής ζυθοποιίας άνοιξαν δύο επιχειρηματίες που δεν είχαν καμία σχέση με τις μπύρες. Κάθε άλλο μάλιστα – ήταν και οι δύο οινοποιοί. Από παραδοσιακές οικογένειες του κρασιού. Ο Κωνσταντίνος Μπουτάρης και ο Βασίλης Κουρτάκης.
Ο πρώτος μετά και την είσοδο της εταιρείας στο Χρηματιστήριο – την τότε Σοφοκλέους- και την συμμετοχή του σε ένα κύκλο διεθνών μετοχικών συνεργασιών αποφασίζει να μπει ως παραγωγός στο χώρο της μπύρας, επιδιώκοντας να διαμορφώσει ένα μέγεθος που να μπορεί να σταθεί απέναντι στην κυρίαρχη της αγοράς, την Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Η επιλογή του αυτή που σημαίνει και το τέλος της επιχειρηματικής συμπόρευσης με τον αδελφό του Γιάννη Μπουτάρη, το σημερινό δήμαρχο Θεσσαλονίκης. Ο Κωνσταντίνος κρατά την οικογενειακή επιχείρηση με τα κρασιά αλλά δίπλα της τοποθετεί και την νέα μπίζνα της μπύρας με το όνομα Mythos. Από την άλλη πλευρά, ο μεγαλύτερος αδελφός του πηγαίνει ακόμη βορειότερα φτιάχνοντας τα κρασιά μικρής παραγωγής και ιδιαίτερης φροντίδας κάτω από το σήμα Κτήμα Κυρ Γιάννη.
Ο δεύτερος, ο Βασίλης Κουρτάκης – εγγονός του ιδρυτή της εταιρείας που για δεκαετίες συνέδεσε το όνομα της με τη ρετσίνα- αποφασίζει στη δεκαετίας του ΄90 να αποκτήσει από την Εθνική Τράπεζα εννέα εμπορικά σήματα της εκκαθαρισθείσης βιομηχανίας Φιξ. Τα σήματα – εννέα διαφορετικές εκδοχές της φίρμας Fix, όπως Fix Export Lager Spesial Beer, Fix Special Export Beer, Μπύρα Εκατονταετηρίδος Fix 100, Fix Μπύρα Lager, Fix Special Beer, Fix Κάνει Καλό, Fix Μπλε International, Fix Hellas Export Beer και 1864 Μπύρα αλλά και το Sun Fix Κάρολος Φιξ SA που ήταν κατατεθειμένο στο Λονδίνο- πέρασαν στην εταιρεία Δ. Κουρτάκης Μεσογειακή Βιομηχανία Οίνων. Η συμφωνία πώλησης προέβλεπε την καταβολή ενός εφάπαξ ποσού 120 εκατ. δραχμών αλλά και ένα ποσοστό 1,5% επί του τζίρου μετά την κυκλοφορία της νέας μπίρας.
Ο Βασίλης Κουρτάκης που έφτιαξε στη συνέχεια μια καινούργια εταιρεία – την Ολυμπιακή Ζυθοποιία- για να περάσει τα σήματα της Fix αλλά δεν μπήκε στο πειρασμό να γίνει ο ίδιος από οινοποιός …ζυθοποιός! Προτίμησε το φασόν και σε αυτή την επιλογή του έμεινε πιστός μέχρι τέλους, δηλαδή μέχρι τη στιγμή που τη σκυτάλη πήρε ο εκπρόσωπος μιας άλλης οικογένειας, της οικογένειας Χήτου από την Ηπειρο που και αυτοί δεν είχαν σχέση ποτέ με την παραγωγή μπύρας.
Αλλά ας πάμε λίγο στο παρελθόν. Στις 29 Δεκεμβρίου 1996 έγραφα στην εφημερίδα «Το Βήμα» για τη δικαστική διαμάχη για τα σήματα της Fix που είχε προλάβει να κάνει τον γύρο του κόσμου. Ιδιαίτερη προσοχή στην ημερομηνία: 1996. Πάμε, λοιπόν να διαβάσουμε την ιστορία: «Στις αρχές του περασμένου Οκτωβρίου σε ένα ομογενειακό στέκι στο Οντάριο του Καναδά στο εστιατόριο Athens Garden ο νεαρός επιχειρηματίας κ. Ανδρέας Πέτρου, γιος των ιδιοκτητών του ελληνικού εστιατορίου, κάλεσε «γνωστούς και φίλους» για να γιορτάσουν το κατόρθωμά του: να βγάλει στην καναδική αγορά μπίρα με το θρυλικό όνομα της Fix Hellas. Την ίδια περίοδο τα ομογενειακά έντυπα του Οντάριο φιλοξενούσαν διαφημίσεις για την κυκλοφορία της νέας μπίρας, που ανεξαρτήτως των γευστικών της επιδόσεων στόχευε στο «εθνικό φιλότιμο» των ξενιτεμένων. «Fix, η εθνική μπίρα της Ελλάδας» ήταν το σλόγκαν των διαφημιστικών καταχωρήσεων, αν και η παραγωγή της μπίρας του κ. Πέτρου γίνεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη γενέτειρα των γονέων του, από μια καναδική εταιρεία, την Brick Brewing Company.
Η περίπτωση του κ. Πέτρου, που δεν έχει καμιά συγγενική σχέση, ούτε εξ αίματος ούτε εξ αγχιστείας, με την οικογένεια των ελλήνων ζυθοποιών και πολύ περισσότερο με τους σημερινούς ιδιοκτήτες των εμπορικών σημάτων της άλλοτε κραταιάς βιομηχανίας, δεν είναι και η μοναδική. Ο νεαρός επιχειρηματίας είναι ένας από τους πολλούς, παλαιούς και νέους, διεκδικητές της περιώνυμης «ετικέτας» στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ο κ. Βασίλης Κουρτάκης, επικεφαλής της γνωστής ομώνυμης οινοποιίας, που έχει αγοράσει από την Εθνική Τράπεζα ικανό αριθμό εμπορικών σημάτων της ζυθοποιίας Φιξ, δεν έχασε την ευκαιρία για να αντεπιτεθεί. «Η αυθεντική μπίρα παράγεται μόνο στην Ελλάδα», έλεγε η καταχώριση της εταιρείας του και ακολούθησαν στη συνέχεια ενέργειες προκειμένου να πάρει η υπόθεση τον δρόμο της δικαιοσύνης. «Μέχρι στιγμής η εταιρεία μας έχει υποβάλει αναρίθμητα δικόγραφα και έχει ξοδέψει σημαντικά ποσά προκειμένου να αποδείξει ότι το σήμα Φιξ είναι ελληνικό και ότι οι εμφιαλωτές του Καναδά βασίστηκαν προπαντός στη φήμη του σήματος στους εκεί Ελληνες της πρώτης και δεύτερης γενιάς».
Ο πόλεμος της ετικέτας, πάντως, δεν γίνεται μόνο στον Καναδά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, ο πόλεμος κρατάει χρόνια. Το 1985, δύο μόλις χρόνια μετά το κλείσιμο της επιχείρησης στην Ελλάδα και την υπαγωγή της σε καθεστώς εκκαθάρισης, ο κ. Τζον Μανωλάκος, εκπροσωπώντας την εταιρεία Greco – Roman Importers από τη Φλόριδα κατέθεσε στις αρμόδιες αρχές το σήμα της Fix Special, αναφέροντας μάλιστα ότι η παραγωγή της μπίρας θα γινόταν στην Ελλάδα στις εγκαταστάσεις της εταιρείας Carlsberg. Το σχέδιο του ελληνοαμερικανού επιχειρηματία, για άγνωστους λόγους, ουδέποτε ευοδώθηκε.
Δέκα χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα, το 1995, ένας άλλος Ελληνοαμερικανός, ο κ. Αρης Α. Ζήσης από την Ουάσιγκτον, καταθέτει στις αρμόδιες υπηρεσίες του αμερικανικού υπουργείου Εμπορίου το σήμα της Fix 1864 Special, η παραγωγή της οποίας, όπως αναφέρεται στο σχέδιο της ετικέτας που υποβλήθηκε, θα γινόταν στο Αμβούργο της Γερμανίας από την εταιρεία Holsten Brewery. Η υπόθεση αυτή φαίνεται ότι προχωράει και η συγκεκριμένη μπίρα θα εξάγεται προς την Αμερική και την Ελλάδα. Οπως αναφέρει ο κ. Κουρτάκης, «η εταιρεία μας άνοιξε δύο μέτωπα: ένα που αφορούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες και ένα τη Γερμανία. Εχουμε γεμίσει από δικόγραφα τρεις φακέλους και έχουμε ήδη χρεωθεί με 2.600 ώρες από πανάκριβους δικηγόρους».
«Τη μάχη στην Αμερική την κερδίσαμε», τονίζει ο κ. Κουρτάκης, ενώ «κατοχυρώνουμε την ονομασία Φιξ σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες. Παρ’ όλα αυτά ο μαραθώνιος για την κατοχύρωση των συμφερόντων μας συνεχίζεται. Η φιλοδοξία μας είναι να δώσουμε με όλους τους τρόπους τις απαραίτητες μάχες προκειμένου τα παραδοσιακά εμπορικά σήματα να παράγονται στην Ελλάδα».
Παράλληλα με τον πόλεμο της ετικέτας σε διεθνές επίπεδο, υπάρχει όμως και ο πόλεμος στην Ελλάδα. Μέχρι στιγμής έχουν βγει από τα ελληνικά δικαστήρια 29 αποφάσεις υπέρ της Εθνικής Τράπεζας για τα σήματα που πούλησε στην εταιρεία Δ. Κουρτάκης ΑΕ. Αντίδικοι της Εθνικής σε αυτές τις δίκες ήταν πότε ο κ. Κάρολος Ιωάννου Φιξ και πότε ο πρώτος του εξάδελφος, ο κ. Κάρολος Αντωνίου Φιξ (…).
Τα δικαστήρια μέχρι στιγμής έχουν δικαιώσει την Εθνική Τράπεζα, η οποία ως γνωστόν έχει πωλήσει εννέα εμπορικά σήματα της εκκαθαρισθείσης βιομηχανίας Φιξ στην εταιρεία Δ. Κουρτάκης Μεσογειακή Βιομηχανία Οίνων (…).
Ο κ. Βασίλης Κουρτάκης βρίσκεται σήμερα ένα βήμα πριν από την παραγωγή της μπίρας Φιξ και γι’ αυτόν τον σκοπό έχει συγκροτήσει μια νέα εταιρεία υπό την επωνυμία Ολυμπιακή Ζυθοποιία. Ο πρώτος πυρήνας για την κεφαλαιακή συγκρότηση και ανάπτυξη της εταιρείας προήλθε, όπως αναφέρει, από την οικογενειακή οινοποιία που έχει την έδρα της στο Μαρκόπουλο Αττικής, ενώ «οι πόρτες είναι ανοικτές και για νέους επενδυτές και για νέα κεφάλαια». Αλλωστε δεν θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά, αφού το εγχείρημα της καθιέρωσης μιας ελληνικής μπίρας σε μια αγορά όπου μία και μόνη εταιρεία κατέχει δεσπόζουσα θέση απαιτεί ισχυρά κεφάλαια, υπομονή και επιμονή. Ο κ. Κουρτάκης δεν αποκρύπτει ότι έχει έρθει σε συζήτηση και με τα δύο «πρωτοξάδελφα», αναζητώντας τρόπους κοινής δράσης. Από τους δύο απογόνους του Καρόλου Φιξ ιδρυτή του οικογενειακού οίκου μόνο ο ένας, ο κ. Κάρολος Αντωνίου Φιξ, φέρεται διατεθειμένος να συζητήσει τη συμμετοχή του στη νέα εταιρεία που θα αναλάβει να προωθήσει τις μπίρες με τις παραδοσιακές ετικέτες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η Ολυμπιακή Ζυθοποιία, όπως ξεκαθαρίζει ο κ. Κουρτάκης, δεν πρόκειται να φτιάξει ούτε να αγοράσει παραγωγικές εγκαταστάσεις. Θα δουλέψει με τη μέθοδο του φασόν, δηλαδή θα αναθέσει τη «δουλειά» σε τρίτο παραγωγό – εμφιαλωτή. Οι νέες μπίρες Φιξ πιθανότατα θα βγαίνουν από τις εγκαταστάσεις της εταιρείας Ζυθοποιία Αταλάντης, της πρώην Lowenbrau Hellas.
Οι νέες μπίρες με τα σήματα Φιξ, σύμφωνα με πληροφορίες, σχεδιάσθηκαν από άγγλους ειδήμονες της συσκευασίας και θα έχουν μια «γεύση που λόγω των καλών ποιοτικά πρώτων υλών θα κοστίζει». Ετσι, ορισμένες από αυτές θα είναι ευθέως ανταγωνιστικές της Heineken, που είναι ένα από τα σήματα που προωθεί στην ελληνική αγορά η κυρίαρχος του κλάδου Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Ο στόχος της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας είναι να αποσπάσει ένα μερίδιο γύρω στο 5% της αγοράς της μπίρας, η κατανάλωση της οποίας έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια.
Η είσοδος του κ. Κουρτάκη, με όχημα τα σήματα Fix, στην «κλειστή» κοινωνία του ζύθου, ασχέτως των επιδόσεών του, θα οδηγήσει σε αναπροσαρμογή των επιχειρηματικών σχεδίων τόσο των παραγωγικών όσο και των εμπορικών – εισαγωγικών εταιρειών του κλάδου. Αλλωστε η τοποθέτηση ενός καινούργιου προϊόντος στην αγορά ακόμη και αν «ανασύρεται» από τη μνήμη του καταναλωτή δημιουργεί πάντοτε ανησυχίες και προβληματισμούς αλλά και νέες συμμαχίες μεταξύ των παραγωγών και των εμπόρων – διανομέων. Πάντως, η επιτυχής ή όχι διείσδυση της μπίρας Φιξ θα εξαρτηθεί από τα δίκτυα διανομής, που παίζουν ολοένα και πιο καθοριστικό ρόλο στην εγχώρια αγορά».
Την άνοιξη του 1997 επανέρχομαι στο θέμα γιατί στην αγορά βγαίνουν μπύρες με το σήμα Fix και μάλιστα πωλούνται από τα ράφια γνωστής αλυσίδας ( εφημερίδα «Το Βήμα», 11/05/1997). Από αυτό το άρθρο μου θυμίζω τα εξής: «Ο κ. Κάρολος Ι. Φιξ, ένας από τους τρεις διεκδικητές της φήμης του «ονόματος» της πιο παραδοσιακής ελληνικής ζυθοποιίας που σταμάτησε κάθε παραγωγική δραστηριότητα το 1983, αποφάσισε να δοκιμάσει μετά από 14 ολόκληρα χρόνια ξανά την τύχη του στην αγορά και κυκλοφόρησε τη δική του «εκδοχή» σε κουτί 330 γραμμαρίων.
Η απόφαση του κ. Κ. Ι. Φιξ να προωθήσει (…) την εισαγόμενη μπίρα με το «ονοματεπώνυμό» του δίνει νέα τροπή στον πόλεμο για την κληρονομιά του παραδοσιακού ζυθοποιείου.
Οι άλλοι δύο διεκδικητές της κληρονομιάς η εταιρεία Δ. Κουρτάκης που αγόρασε από την Εθνική Τράπεζα εννέα εμπορικά σήματα που ανήκαν στην εταιρεία Φιξ αλλά και ο κ. Κάρολος Αντ. Φιξ, πρώτος εξάδελφος του πρώτου εκ των διεκδικητών προετοιμάζουν την αντεπίθεσή τους σε όλα τα μέτωπα. Άλλωστε, οι τρεις διεκδικητές βρίσκονται ήδη στα δικαστήρια για τα σήματα, ενώ τίποτε δεν αποκλείει να φιγουράρουν σε λίγο καιρό στα ράφια των σουπερμάρκετ τρεις διαφορετικές εμπορικές και γευστικές εκδοχές.
Η νέα μπίρα, ένας τυπικός εκπρόσωπος της κατηγορίας των lager, που κυκλοφόρησε στα ράφια των δύο αλυσίδων, φέρει την επωνυμία KAROLOS Ι. FIX και η παράσταση που αποτυπώνεται στο αλουμινένιο κουτί παραπέμπει κατευθείαν στην οικογενειακή παράδοση και κληρονομιά (…).
Η μπίρα, σύμφωνα με όσα αναγράφονται στο κουτί, παράγεται από την εταιρεία Deli Brouwerij, που είναι εγκατεστημένη στην πόλη Μπρέντα της Ολλανδίας (…)».
Μετά από πολλά εμπόδια – δικαστικά και άλλα- η μπύρα Fix κυκλοφόρησε και πάλι στην ελληνική αγορά από την εταιρία Ολυμπιακή Ζυθοποιία στις 15 Ιουνίου 2000. Το εγχείρημα δεν έχει αίσιον τέλος και δεν δικαιώνει τις προσδοκίες που είχαν αναπτυχθεί. Κάπου εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 2000 εμφανίζεται νέος ιδιοκτήτης των σημάτων της πολύπαθης μπύρας Fix. Πρόκειται για εταιρία συμφερόντων του Γιάννη Χήτου, ο οποίος προηγουμένως είχε ολοκληρώσει την εξαγορά, από τον Βασίλη Κουρτάκη, του συνόλου των μετοχών της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας.
Πριν όμως από την εξαγορά από τα συμφέροντα Χήτου είχε γίνει μια άλλη κίνηση. Τον Μάιος του 2008 ο Γιάννης Χήτος, ένας εκ των ιδιοκτητών και Πρόεδρος Δ.Σ της Χήτος ΑΒΕΕ έκανε το πρώτο βήμα στον χώρο της μπύρας εξαγοράζοντας το πλειοψηφικό μερίδιο (51%) της εταιρείας Ελληνικές Μικροζυθοποιίες (μπύρα Genesis της οικογένειας Γκρέκη). Στην συνέχεια οι δύο εταιρείες συμφερόντων Χήτου έσονται εις σάρκαν μία και το παιχνίδι δυναμώνει… Αλλωστε, δύο χρόνια πριν από την είσοδο του Γιάννη Χήτου στην αγορά της μπύρας η μπύρα του Κωνσταντίνου Μπουτάρη ( Mythos) είχε περάσει κατά 100% στο έλεγχο της Βρετανικής Scottish & Newcastle.
Για την ιστορία του πράγματος, μια μινι ιστορική διαδρομή είναι αναγκαία. Το 1970 η γερμανική εταιρεία Henninger ίδρυσε την επιχείρηση Henninger Hellas S.A. για την παραγωγή και διανομή ελληνικής μπύρας. Το 1992, η εταιρεία Μπουτάρη Οινοποιητική αγόρασε την επιχείρηση, για να την μετονομάσει το 1994 σε Ζυθοποιία Βορείου Ελλάδος και να δημιουργήσει την μπύρα Mythos. Tο 2001 η επιχείρηση μετονομάστηκε και υιοθέτησε το όνομα Μύθος Ζυθοποιία. Το 2004 η βρετανική εταιρεία Scottish & Newcastle απόκτησε το 47% της εταιρίας, ενώ το 2004 προχώρησε σε αύξηση της συμμετοχής της στο 68%. Από το 2006 και μετά, η Scottish & Newcastle απέκτησε το 100%, ενώ στη συνέχεια η Μύθος Ζυθοποια λόγω μετοχικών αλλαγών στο εξωτερικό έγινε μέλος του Calsberg Group.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Το νέο σχήμα με την επωνυμία Ολυμπιακή Ζυθοποιία ο όμιλος Carlsberg θα συμμετέχει με ποσοστό 51% και οι μέτοχοι της παλιάς Ολυμπιακής Ζυθοποιίας με 49%.