Δεν χρειάζεται να ζεις σε πολυτελές σαλέ ούτε να διαθέτεις φωτογένεια περιοδικού για να μπεις στο κλίμα των γιορτών. Οι εικόνες που κατακλύζουν τα κοινωνικά δίκτυα -μελομακάρονα στρατηγικά τοποθετημένα μπροστά σε φωτισμένα τζάκια, κουραμπιέδες με τόση άχνη που θυμίζουν εμπόριο λευκής σκόνης, χαμόγελα «ευλογίας» και εικόνες lifestyle- δεν αντιστοιχούν σχεδόν ποτέ στην πραγματικότητα των ανθρώπων που τις ανεβάζουν. Πίσω από τα στιγμιότυπα, που υποτίθεται ότι αποτυπώνουν έναν μικρό παράδεισο ευζωίας, συχνά κρύβονται διαμερίσματα της πόλης, κορμιά που δεν ανήκουν σε στερεότυπες αναλογίες και πρόσωπα που παλεύουν με την καθημερινότητα.
Το ζήτημα δεν είναι η εμφάνιση, τα κιλά, η διεύθυνση κατοικίας ή το όνομα. Το πρόβλημα αναδύεται από το πλήθος των ανθρώπων που πιστεύουν πως η ζωή πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με όρους ψηφιακής επίδειξης. Άνδρες και γυναίκες επιχειρούν να κατασκευάσουν μια νέα εκδοχή του «ευ ζην» μέσα από εικόνες, χρώματα, φίλτρα και γυαλισμένες λεζάντες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κι όμως, ένα κομμάτι αυτών των ανθρώπων παλεύει με τη σκιά της κατάθλιψης, προσπαθώντας να την πασπαλίσει με φώτα από τη γιορτή.
Δεν χρειάζεσαι πτυχίο Κοινωνιολογίας για να διακρίνεις ότι πίσω από ορισμένα «τέλεια» στιγμιότυπα κρύβεται αγωνία, στεναχώρια, ανάγκη για προσοχή ή απλή κραυγή βοήθειας. Το χειρότερο; Αντί οι followers να δουν το σήμα κινδύνου, το επιβραβεύουν με likes, σαν να ρίχνουν λάδι στη φωτιά μιας ανάγκης που παραμένει ανικανοποίητη. Αντί κάποιος να παραδεχτεί «νιώθω μόνος, θέλω παρέα», επιλέγει να ανεβάσει φωτογραφίες από ταξίδια που δεν αντέχει οικονομικά ή από πολυτελείς αγορές που λειτουργούν ως υποκατάστατα πληρότητας.
Κανένας ειδικός δεν προτείνει την κατάργηση τέτοιων αναρτήσεων. Πολλές φορές η αποτύπωση της καθημερινότητας στα social media λειτουργεί λυτρωτικά. Αν το άτομο αισθάνεται καλύτερα όταν βλέπει ένα ψηφιακό χειροκρότημα, ας το κάνει. Η αναζήτηση επιβεβαίωσης είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης. Το πρόβλημα είναι όταν τα likes επιχειρούν να σκεπάσουν υπαρξιακά κενά.
Η αλήθεια είναι πως η κοινωνία ζει με την ψευδαίσθηση «παλιών καλών ημερών» και πως αυτή η νοσταλγία οδηγεί σε συναισθηματικά αδιέξοδα. Τα Χριστούγεννα εντείνουν αυτή την παλινδρόμηση: είναι μια γιορτή που ζητά χαμόγελα ακόμη κι αν κάποιοι δεν τα αισθάνονται. Κι όμως, η τρέχουσα συγκυρία δεν επιτρέπει ψεύτικες κορδέλες. Η ασφυξία στους αγρότες, οι απώλειες ζωών, οι οικονομικές δυσκολίες, μετατρέπουν τα φετινά Χριστούγεννα σε μια γιορτή με πληγές, σε μια περίοδο χωρίς θόρυβο και χωρίς υποκριτική ευφορία. Και ίσως αυτό να είναι χρήσιμο. Γιατί τα Χριστούγεννα, με τον φορτισμένο συμβολισμό τους, προσφέρουν χώρο για αναστοχασμό. Η Γέννηση -είτε τη δεις θρησκευτικά είτε κοσμικά- είναι πράξη επανεκκίνησης. Δεν είναι μόνο η εικόνα της φάτνης, είναι η αναπαράσταση μιας μετάβασης: από το πριν, στο μετά. Όσο κι αν η εορταστική υποχρέωση πιέζει, κάποιοι προτιμούν εσωτερικότητα αντί για show. Άλλοι επιλέγουν χαρά, άλλοι σιωπή. Το ζητούμενο δεν είναι η ομοιομορφία.
Τα Χριστούγεννα μπορούν να ιδωθούν ως γιορτή αγάπης, ταπεινότητας, απλότητας – και αυτή είναι μια πανανθρώπινη ανάγνωση, πέρα από δογματισμούς.
Παραδοσιακά, τα Χριστούγεννα δίνουν το περιθώριο απολογισμών. Οικονομικών, κοινωνικών, συναισθηματικών. Είναι η στιγμή που κανείς αναλογίζεται απώλειες και κέρδη. Συχνά, στο γιορτινό τραπέζι λείπουν άνθρωποι που έφυγαν, και οι άδειες καρέκλες γίνονται μνημεία μνήμης. Αυτή η διαχείριση απουσίας είναι μέρος της εμπειρίας των Χριστουγέννων.
Την ίδια στιγμή, τα Χριστούγεννα μεταφέρουν μια υπόγεια υπόσχεση: όσο σκοτεινός κι αν είναι ο χρόνος, υπάρχει χώρος για κάτι νέο. Η ευχή «και του χρόνου με υγεία», που κάποτε ακουγόταν αδιάφορη, μετατρέπεται σε πυρήνα νοήματος. Όσο μεγαλώνουμε, η υγεία γίνεται νόμισμα σταθερότητας. Η προσμονή «του χρόνου καλύτερα» είναι μια μορφή επιβίωσης.
Αν τελικά τα Χριστούγεννα δεν φέρουν την ευφορία που κάποιοι περιμένουν, δεν συνιστά αποτυχία. Η ζωή δεν κινείται με ημερολόγιο προσδοκιών. Τα Χριστούγεννα είναι απλώς μια στάση, όχι η ολοκλήρωση της διαδρομής. Κι αν μια χρονιά ήταν δύσκολη, η ιδέα μιας νέας αρχής παραμένει ζωντανή. Αυτό είναι το σημαντικότερο: τα Χριστούγεννα, πέρα από κάθε θρησκευτική φόρτιση, λειτουργούν ως ο προγραμματισμένος χώρος της ελπίδας. Μια υπενθύμιση ότι κάτι γεννιέται, είτε μέσα μας, είτε δίπλα μας, είτε μπροστά μας. Δεν απαιτούν πίστη σε Μεσσίες: απαιτούν το θάρρος να συνεχίσουμε.
Κάθε χρόνο, η ίδια υπόσχεση επιστρέφει: η επόμενη αρχή είναι εφικτή. Κι αυτή η ελπίδα, όσο μικρή κι αν φαίνεται, μπορεί να γίνει ο σπινθήρας που θα φωτίσει το επόμενο βήμα. Καλά Χριστούγεννα, και του χρόνου καλύτερα – και δεν θα σκάσουμε κιόλας…