Σε ένα χωριό έξω από τη Γκαμπορόνε, η Κεοραπέτσε Κόκο κάθεται σιωπηλή στον παλιωμένο καναπέ της, μην μπορώντας ακόμη να πιστέψει ότι ένας ολόκληρος επαγγελματικός βίος —και μαζί του η οικονομική ιστορία της χώρας της— έχει ανατραπεί τόσο απότομα. Για 17 χρόνια έκοβε και γυάλιζε διαμάντια, το πολύτιμο ορυκτό που από το 1967 μετέτρεψε τη Μποτσουάνα από μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου σε υπόδειγμα ανάπτυξης στην Αφρική.
Τα διαμάντια έγιναν κομμάτι της εθνικής ταυτότητας, χρηματοδοτώντας σχολεία, δρόμους, νοσοκομεία, ακόμη και αθλητικές υποδομές. Η χώρα απέφυγε τη «κατάρα των πόρων» που χτύπησε πολλά άλλα αφρικανικά κράτη. Και όμως, η Κόκο βρέθηκε άνεργη πριν από ένα χρόνο, θύμα μιας ανατροπής που απειλεί έναν ολόκληρο κλάδο.
Συνθετικά διαμάντια: Η καταιγίδα που σαρώνει την αγορά
Η αγορά φυσικών διαμαντιών στην Αφρική καταρρέει υπό την πίεση φθηνότερων, εργαστηριακά παραγόμενων λίθων από Κίνα και Ινδία. Τα συνθετικά διαμάντια —σήμερα πωλούνται έως και 80% φθηνότερα— καλύπτουν πλέον σχεδόν το 20% των παγκόσμιων πωλήσεων, από μόλις 1% το 2015.
Οι καταναλωτές, ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές, στρέφονται μαζικά στα συνθετικά. Στις ΗΠΑ, η πλειονότητα των νέων δαχτυλιδιών αρραβώνων είναι πλέον εργαστηριακής προέλευσης. Οι φυσικές πέτρες έχουν χάσει περίπου 30% της αξίας τους από το 2022, με τη Διεθνή Ομοσπονδία Χρηματιστηρίων Διαμαντιών να μιλά για «άνευ προηγουμένου πλημμύρα» συνθετικών λίθων.
Οι influencers, το Χόλιγουντ και τα κοινωνικά δίκτυα ενισχύουν ακόμη περισσότερο τη στροφή στη «φθηνή πολυτέλεια».
Οικονομικός αντίκτυπος: Πτώση εσόδων, δασμοί και ιστορικά χαμηλή παραγωγή
Η Μποτσουάνα εισπράττει το 80% των ξένων της εσόδων από εξαγωγές διαμαντιών. Το 2024, τα φορολογικά έσοδα κατέρρευσαν και ο κολοσσός Debswana —η κοινοπραξία της κυβέρνησης με τη De Beers— είδε τον τζίρο του να μειώνεται στο μισό.
Η παραγωγή μειώθηκε κατά 43% στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, τη μεγαλύτερη πτώση στη σύγχρονη μεταλλευτική ιστορία της χώρας. Η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ύφεση 3%, δεύτερη συνεχόμενη χρονιά συρρίκνωσης.
Ταυτόχρονα, οι δασμοί 15% που επέβαλε η κυβέρνηση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ στα διαμάντια που εξορύσσονται και επεξεργάζονται στη Μποτσουάνα επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τις εξαγωγές.
Ο πρόεδρος του συνδικάτου μεταλλωρύχων, Τζόζεφ Τσιμάκο, προειδοποιεί για νέες απολύσεις, πάγωμα προσλήψεων και υποχρεωτικές άδειες άνευ αποδοχών. «Τα διαμάντια έχτισαν τη χώρα μας», λέει. «Τώρα πρέπει να βρούμε τρόπο να προστατεύσουμε τους ανθρώπους που τη δημιούργησαν».
Αντίδραση αφρικανικών χωρών και προσπάθεια επανατοποθέτησης του φυσικού διαμαντιού
Για να ανακόψουν την πτωτική πορεία, η Μποτσουάνα, η Ανγκόλα, η Ναμίμπια, η Νότια Αφρική και το Κονγκό συμφώνησαν να διαθέσουν 1% των ετήσιων διαμαντένιων εσόδων τους σε μια κοινή, παγκόσμια καμπάνια υπέρ των φυσικών λίθων, υπό τον Natural Diamond Council.
Μεγάλοι όμιλοι όπως η De Beers και η Rio Tinto στηρίζουν την προσπάθεια, η οποία πέρυσι περιλάμβανε την καμπάνια «Real. Rare. Responsible» με πρωταγωνίστρια τη Λίλι Τζέιμς.
Παράλληλα, η κυβέρνηση της Μποτσουάνα ίδρυσε το πρώτο κρατικό επενδυτικό ταμείο για να διαφοροποιήσει την οικονομία της πέρα από τα ορυκτά. Τουρισμός, χρυσός, ασήμι και ουράνιο βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο.
Οι άνθρωποι πίσω από την κρίση
Για την Κόκο —τη γυναίκα που αφιέρωσε σχεδόν δύο δεκαετίες στη λάμψη των διαμαντιών— οι αλλαγές αυτές ίσως ήρθαν πολύ αργά. Έχασε το μοναδικό της εισόδημα, αδυνατεί να αποπληρώσει τα χρέη της και δυσκολεύεται να εξασφαλίσει ακόμη και τα βασικά για την οικογένειά της.
«Ήμουν το στήριγμα της οικογένειας», λέει. «Και τώρα δεν μπορώ να ταΐσω ούτε τα παιδιά μου. Οι δεξιότητες που έμαθα είναι χρήσιμες μόνο στη βιομηχανία διαμαντιών — και αυτή καταρρέει».
Παρά ειρωνεία της τύχης, η ίδια δεν είχε ποτέ της δικό της διαμάντι. Ακόμη και το μικρότερο θα ήταν πολυτέλεια πέρα από τις δυνατότητές της.
Διαβάστε ακόμη
ESM/EFSF: «Πράσινο φως» στην Ελλάδα για πρόωρη αποπληρωμή 5,29 δισ. ευρώ
Bitcoin: Ισχυρή ανάκαμψη πάνω από τα 90.000 δολάρια μετά το σοκ των μαζικών ρευστοποιήσεων
Τουρκία: Η οικονομία σε συναγερμό – Διόγκωση στις οφειλές και πίεση στα νοικοκυριά
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα