Για μια καθημερινή ανθρώπινη πράξη που συνδέεται με τη στοργή και τον έρωτα, το φιλί κρύβει μια απρόσμενα μακρά ιστορία. Πολύ πριν γίνει στοιχείο των πολιτισμών και των προσωπικών σχέσεων, η κίνηση δύο στόματων που συναντιούνται φαίνεται πως υπήρχε ήδη στο μακρινό παρελθόν της εξέλιξης – και μάλιστα πολύ πιο πίσω από ό,τι θεωρούσε μέχρι σήμερα η επιστήμη.
Πριν από έναν χρόνο, αρχαιολογικά δεδομένα είχαν υποδείξει ότι οι άνθρωποι φιλιόντουσαν τουλάχιστον πριν από 4.500 χρόνια. Ωστόσο, μια νέα ερευνητική προσπάθεια ήρθε να μεταφέρει το σημείο εκκίνησης στην απαρχή της εξελικτικής ιστορίας των πρωτευόντων. Η διεθνής ομάδα επιστημόνων χαρτογράφησε το γενεαλογικό δέντρο των μεγάλων πιθήκων και των προανθρώπων, αναζητώντας τα πρώτα ίχνη αυτής της οικείας συμπεριφοράς.
Ένα εξελικτικό γρίφο 20 εκατομμυρίων ετών
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα μεγάλα είδη πιθήκων φιλούσαν ο ένας τον άλλο πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια, με το φιλί να αποτελεί χαρακτηριστικό του κοινού προγόνου τους. Το στοιχείο αυτό φαίνεται πως διατηρήθηκε σε ολόκληρη τη διάρκεια της εξέλιξης, περνώντας και στους προανθρώπους και στους Νεάντερταλ.
Το φιλί, που απαντάται σε πολλά ζώα, αποτελεί παράδοξο: η στενή στοματική επαφή ενέχει κινδύνους –όπως μετάδοση ασθενειών– χωρίς να προσφέρει σαφές όφελος επιβίωσης ή αναπαραγωγής. Παρόλα αυτά, η επιστήμη έως πρόσφατα είχε δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον για το πώς και το πότε εμφανίστηκε.
Η πρώτη ανασύσταση της εξελικτικής ιστορίας του φιλιού
Στη νέα μελέτη, για πρώτη φορά επιχειρείται συστηματική ανασύσταση της εξελικτικής πορείας του φιλιού με βάση τα δεδομένα από τα πρωτεύοντα. Οι ερευνητές αναζήτησαν αναφορές στη βιβλιογραφία για είδη που έχουν παρατηρηθεί να φιλιούνται — χιμπατζήδες, μπονόμπο, ουρακοτάγκοι — και στη συνέχεια «τοποθέτησαν» τη συμπεριφορά στο φυλογενετικό δέντρο.
Χρησιμοποιώντας Bayesian μοντελοποίηση, προσομοίωσαν εκατομμύρια διαφορετικά σενάρια για να εκτιμήσουν την πιθανότητα οι πρόγονοι των πρωτευόντων να είχαν κι εκείνοι τη συνήθεια του φιλιού. Το μοντέλο εκτελέστηκε 10 εκατομμύρια φορές, εξασφαλίζοντας ισχυρή στατιστική αξιοπιστία.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Στιούαρτ Γουέστ, η μελέτη δείχνει ότι ο συνδυασμός εξελικτικής βιολογίας και συμπεριφορικών δεδομένων μπορεί να αποκαλύψει χαρακτηριστικά που δεν αφήνουν απολιθωμένα ίχνη:
«Μπορούμε να εκτιμήσουμε με αξιοπιστία κοινωνικές συμπεριφορές τόσο σε σύγχρονα όσο και σε εξαφανισμένα είδη».
Οι Νεάντερταλ και οι ενδείξεις στοματικής επαφής
Η ομάδα κατέληξε και σε ένα ακόμη συμπέρασμα: οι Νεάντερταλ πιθανότατα φιλούσαν. Συνδυάζοντας τα νέα στοιχεία με προηγούμενες αναλύσεις, οι οποίες έδειξαν ότι άνθρωποι και Νεάντερταλ αντάλλασσαν στοματικά μικρόβια και γενετικό υλικό, οι επιστήμονες θεωρούν ιδιαίτερα πιθανό ότι η στοματική επαφή —και το φιλί— αποτελούσε μέρος της καθημερινότητάς τους.
Πριν ξεκινήσει η ανάλυση, η ομάδα έπρεπε να δώσει έναν καθολικό ορισμό του φιλιού — ένα έργο ιδιαίτερα δύσκολο, αφού πολλές συμπεριφορές στόμα με στόμα μοιάζουν με φιλί, χωρίς να είναι. Ορίστηκε, λοιπόν, ως μη επιθετική στοματική επαφή που δεν περιλαμβάνει μεταφορά τροφής.
Αυτός ο ορισμός επιτρέπει στο μέλλον τη συστηματική καταγραφή τέτοιων συμπεριφορών σε πολλά είδη ζώων.
Η ερευνήτρια Κάθριν Τάλμποτ επισημαίνει ότι, παρόλο που το φιλί φαίνεται κοινό και «καθολικό», έχει τεκμηριωθεί μόνο στο 46% των ανθρώπινων κοινωνιών. Αυτό εγείρει το ερώτημα αν το φιλί είναι εξελικτική συμπεριφορά ή πολιτισμικό κατασκεύασμα — ένα ερώτημα στο οποίο η παρούσα μελέτη αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια απάντησης.
Διαβάστε ακόμη
Γιατί πέφτει το bitcoin – Τι λένε οι αναλυτές (γράφημα)
Ελληνικές επιχειρήσεις επιστρέφουν στα Βαλκάνια με επενδύσεις 10 δισ. ευρώ (χάρτης + pics)
Η σκοτεινή πλευρά της τέχνης – Πώς γίνεται το “ξέπλυμα” χρήματος με τα έργα
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα