Μια αγορά που λειτουργεί οριακά, με λίγους μεγάλους παίκτες, υψηλά κόστη και στόλο που γερνά, περιγράφει η ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την ελληνική ακτοπλοΐα.
Η έρευνα, που ξεκίνησε την άνοιξη και δημοσιοποιήθηκε χθες φωτίζει τα διαρθρωτικά προβλήματα ενός κλάδου κρίσιμου για τη νησιωτική οικονομία, από τη συγκέντρωση της αγοράς και τις στρεβλώσεις των επιδοτήσεων μέχρι την πρόκληση της πράσινης μετάβασης.
Πρόκειται για το πρώτο στάδιο μιας διαδικασίας που τώρα περνά στη δημόσια διαβούλευση.
Έως τις 14 Νοεμβρίου, οι επιχειρήσεις, οι τοπικές αρχές και οι φορείς της αγοράς μπορούν να καταθέσουν τις θέσεις τους, ενώ θα ακολουθήσει τηλεδιάσκεψη και, στις αρχές του 2026, η τελική έκθεση της ΕΑ με τις οριστικές συστάσεις πολιτικής.
Ολιγοπώλιο
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, στην ακτοπλοΐα δραστηριοποιούνται 216 εταιρείες με 299 πλοία, ωστόσο η αγορά παραμένει ουσιαστικά ολιγοπωλιακή. Οι Attica Group και Seajets συγκεντρώνουν σχεδόν το 60% της συνολικής χωρητικότητας επιβατών, περιορίζοντας τις εναλλακτικές επιλογές του επιβατικού κοινού και τις δυνατότητες πραγματικού ανταγωνισμού, ειδικά στις γραμμές υψηλής ζήτησης.
Η εικόνα αυτή επιτείνεται από την έντονη εποχικότητα – οι περισσότερες γραμμές εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τη θερινή περίοδο – αλλά και από το υψηλό λειτουργικό κόστος, που αποθαρρύνει νέες επενδύσεις ή είσοδο νέων παικτών στην αγορά.
Γηρασμένος στόλος και αυξημένα κόστη
Στην προσφορά, η Επιτροπή καταγράφει έναν στόλο που γερνά επικίνδυνα. Η μέση ηλικία των πλοίων ξεπερνά τα 25 χρόνια, φθάνοντας έως και τα 30 στις μακρινές γραμμές, ενώ η ενσωμάτωση τεχνολογιών ενεργειακής αποδοτικότητας είναι περιορισμένη. Η κατάσταση αυτή γίνεται ακόμη πιο πιεστική ενόψει της εφαρμογής των ευρωπαϊκών κανονισμών Fit for 55 και EU ETS, οι οποίοι θα επιβαρύνουν με επιπλέον κόστος τα λειτουργικά έξοδα των εταιρειών.
Όπως τονίζεται στην έκθεση, χωρίς στοχευμένες επενδύσεις ή μηχανισμούς στήριξης, το βάρος αυτό θα μετακυλιστεί αναπόφευκτα στις τιμές των εισιτηρίων, επιβαρύνοντας ιδιαίτερα τους κατοίκους των νησιών και τις τοπικές επιχειρήσεις.
Ο τουρίστας πάνω από τον νησιώτη
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού εντοπίζει σημαντικές ανισορροπίες στην τιμολογιακή πολιτική των εταιρειών.
Αν και η ζήτηση είναι έντονα εποχική, με μεγάλη διακύμανση ανάλογα με τη γραμμή και την περίοδο, οι τιμές παραμένουν υψηλές ακόμα και εκτός αιχμής, χωρίς να αντανακλούν το εισοδηματικό περιβάλλον ή τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων. «Στη διαμόρφωση των τιμών φαίνεται να μην συνεκτιμώνται επαρκώς οι ανάγκες του “μέσου χρήστη” (νησιώτες, τακτικοί επιβάτες, μεταφορείς) και το εισοδηματικό περιβάλλον, αλλά να υπερισχύει η οπτική του περιστασιακού επισκέπτη», σημειώνει χαρακτηριστικά η έκθεση.
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι, παρά τον αριθμό των επιχειρήσεων, ο ανταγωνισμός στις τιμές είναι περιορισμένος: σε πολλές γραμμές οι ναύλοι κινούνται σε παρόμοια επίπεδα ή αυξάνονται παράλληλα, ενώ η ενημέρωση των καταναλωτών για τις επιμέρους χρεώσεις (προμήθειες, καύσιμα, τέλη) παραμένει ανεπαρκής.
Προτείνει δε μηχανισμούς συστηματικής παρακολούθησης και δημοσιοποίησης των ναύλων, ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια και να μπορούν οι επιβάτες να συγκρίνουν ουσιαστικά τις τιμές.
Ρυθμιστικά «παράθυρα» και εκτόξευση επιδοτήσεων
Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα αφορά το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τη δρομολόγηση των πλοίων. Η έκθεση εντοπίζει παραθυράκια και ευελιξίες που επιτρέπουν ευθυγραμμίσεις ή ακόμη και έκτακτες και εκπρόθεσμες δρομολογήσεις με απόφαση του Υπουργείου Ναυτιλίας.
Αυτό, σύμφωνα με την ΕΑ, δημιουργεί περιθώρια συντονισμού και περιορίζει τον υγιή ανταγωνισμό, ενώ συχνά οδηγεί σε επικαλύψεις δρομολογίων ή σε στρεβλή αξιοποίηση των κρατικών επιδοτήσεων.
Οι συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας (PSO) –μέσω των οποίων το κράτος επιδοτεί τις λεγόμενες «άγονες» γραμμές– αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. «Από μόλις 10 εκατ. ευρώ το 2001, οι επιδοτήσεις για τις άγονες γραμμές έχουν εκτοξευθεί στα 150 εκατ. ευρώ ετησίως, χωρίς σαφή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων», σημειώνει η έκθεση, προειδοποιώντας ότι το πλαίσιο κινδυνεύει να υπονομεύσει τα ίδια τα κίνητρα για ανταγωνισμό. Η Επιτροπή προτείνει να υπάρξει αναθεώρηση του πλαισίου PSO, με σαφέστερα κριτήρια, διαφάνεια και σαφή ορισμό του τι συνιστά «πραγματικά άγονη» γραμμή.
Υποδομές
Η εικόνα στρεβλώσεων συμπληρώνεται από τις υποδομές. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού καταγράφει χρόνιες ελλείψεις στους λιμένες –από κρηπιδώματα και βάθη μέχρι εγκαταστάσεις επιβατών– που περιορίζουν την ανάπτυξη νέων γραμμών και την αξιοπιστία των δρομολογίων. Προτείνεται, έτσι, ο ανασχεδιασμός του ακτοπλοϊκού δικτύου με μοντέλο hub-and-spoke, ώστε να δημιουργηθούν περιφερειακοί κόμβοι πέραν του Πειραιά, και η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας μέσω ενός ενιαίου ή ενισχυμένου φορέα διαχείρισης λιμένων.
Η προσέγγιση αυτή, όπως επισημαίνεται, θα μπορούσε να βελτιώσει τη διατροπικότητα, να μειώσει τα κόστη και να επιτρέψει καλύτερο σχεδιασμό των γραμμών με βάση τη ζήτηση και όχι τη διοικητική παράδοση.
Βιωσιμότητα
Την ίδια ώρα, η μετάβαση σε μια «πράσινη» ακτοπλοΐα αναδεικνύεται σε κρίσιμο στοίχημα για τη βιωσιμότητα του κλάδου. Οι εταιρείες καλούνται να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες και καύσιμα χαμηλών εκπομπών, όμως η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπιστώνει ότι πολλές, κυρίως μικρές, εταιρείες δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό ή άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Χωρίς ουσιαστική στήριξη, ο κίνδυνος είναι να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η συγκέντρωση της αγοράς.
Η Επιτροπή εισηγείται τη δημιουργία ειδικών προγραμμάτων ενίσχυσης και φορολογικών κινήτρων, ώστε να επιταχυνθεί η ανανέωση του στόλου και να στηριχθούν οι επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών.
Νέο πλαίσιο πολιτικής
Οι προτάσεις που θέτει η ενδιάμεση έκθεση συνοψίζονται σε πέντε κεντρικούς άξονες:
- Αναθεώρηση του πλαισίου δρομολόγησης και περιορισμός των ευθυγραμμίσεων.
- Επανασχεδιασμός των PSO με έμφαση στη διαφάνεια και την αποδοτικότητα.
- Αναβάθμιση των λιμένων και ενίσχυση της διατροπικότητας.
- Δημιουργία χρηματοδοτικών κινήτρων για πράσινες επενδύσεις.
- Συγκρότηση ενιαίου εποπτικού φορέα για συνολική ρύθμιση και στρατηγική ανάπτυξη του τομέα.
Με τη δημοσιοποίηση της ενδιάμεσης έκθεσης ανοίγει η φάση της διαβούλευσης: έως τα μέσα Νοεμβρίου θα υποβληθούν σχόλια και προτάσεις, ενώ θα ακολουθήσει τηλεδιάσκεψη όλων των εμπλεκόμενων πλευρών.
Η τελική έκθεση της Επιτροπής θα δημοσιοποιηθεί το πρώτο τρίμηνο του 2026 και θα αποτελέσει τη βάση για τις νομοθετικές και ρυθμιστικές παρεμβάσεις που θα καθορίσουν τη νέα αρχιτεκτονική της ελληνικής ακτοπλοΐας.
Διαβάστε ακόμη
Πλειστηριασμοί: Νέα σφυριά και με… εκπτώσεις για «Ήλιος» και Καρούζο (pics)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα