Οι τελευταίες εξελίξεις στο ουκρανικό μέτωπο και οι παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις μεταξύ Κιέβου και Μόσχας – με ενεργή εμπλοκή των ΗΠΑ και έμμεση συμμετοχή της ΕΕ – που μονοπώλησαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον τις προηγούμενες ημέρες επιβεβαίωσαν για μια ακόμα φορά ότι η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια από τις πιο κρίσιμες καμπές της μεταψυχροπολεμικής περιόδου.
Οι πιέσεις στο πεδίο των μαχών, οι διακυμάνσεις στην αμερικανική στρατηγική και η ανάγκη για σταθερότητα στο ευρωπαϊκό έδαφος καταδεικνύουν πως η ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα δεν μπορεί πλέον να βασίζεται αποκλειστικά σε εξωευρωπαϊκά κέντρα ισχύος.
Την ίδια στιγμή, οι Βρυξέλλες διαμορφώνουν έναν πρωτοφανή χάρτη χρηματοδότησης καθώς 6,8 τρισ. ευρώ αναμένεται να κατευθυνθούν στην άμυνα την επόμενη δεκαετία, καλύπτοντας τόσο εξοπλισμούς και υποδομές όσο και την εδραίωση μιας πραγματικά ενιαίας αμυντικής βιομηχανικής βάσης.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόγραμμα ανασυγκρότησης της ευρωπαϊκής άμυνας από την ίδρυση της ΕΕ και μια σαφής απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα αλλά και στην αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ, στις νέες τεχνολογικές απειλές και στην ανάγκη για στρατηγική αυτονομία.
Το SAFE και το ReArm Europe αλλάζουν τους κανόνες
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ενεργοποιήσει νέα εργαλεία που πλέον βρίσκονται σε πλήρη ισχύ. Πρώτα και κύρια το ReArm Europe με κινητοποίηση 650 δισ. ευρώ από τους προϋπολογισμούς που στοχεύει στην ενίσχυση της κοινής παραγωγής, των συμπράξεων, της έρευνας και της διαλειτουργικότητας μεταξύ των κρατών-μελών. Η λογική είναι σαφής: η Ευρώπη πρέπει να μπορεί να παράγει τα δικά της συστήματα, να μειώσει την εξάρτηση από τρίτους και να δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας.
Κομβικός πυλώνας αυτής της μετάβασης είναι το SAFE (Security Action for Europe. Ο νέος χρηματοδοτικός μηχανισμός παρέχει χαμηλότοκα, μακροπρόθεσμα δάνεια για την απόκτηση ή παραγωγή κρίσιμων αμυντικών συστημάτων: πυρομαχικά, drones, τεθωρακισμένα, αντιαεροπορικά και anti-drone συστήματα, κυβερνοάμυνα, στρατιωτική κινητικότητα και προστασία κρίσιμων υποδομών.
Ήδη 19 κράτη-μέλη υπέβαλαν τις τελικές προτάσεις στις 30 Νοεμβρίου, ενώ τα πρώτα δάνεια αναμένονται το πρώτο τρίμηνο του 2026 μετά την fast track επεξεργασία των σχεδίων. Να σημειωθεί εδώ ότι σε πρώτη φάση τελικά έμειναν εκτός από τις τρίτες που είχαν δικαίωμα τόσο η Τουρκία όσο και η Νότια Κορέα και τελικά και η Βρετανία μετά από το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για την οικονομική της συνεισφορά. Αντίθετα ο Καναδάς κατάφερε να συμφωνήσει με την Κομισιόν και να ενταχθεί.
Η Ευρώπη ξυπνάει
Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως εκτός από το ReArm και το SAFE, έχει προχωρήσει και άλλες πρωτοβουλίες όπως τον European Defence Industrial Strategy (EDIS), το νέο European Defence Industry Programme (EDIP), το «European Defence Agency» (EDA) που ουσιαστικά ανοίγουν τον δρόμο για τη δημιουργία μιας πραγματικά ενιαίας, ανταγωνιστικής αμυντικής βιομηχανίας.
Μέσα από αυτά τα εργαλεία προβλέπεται συνολικά η οικονομική στήριξη σε παραγωγούς άμυνας, η διασφάλιση βιώσιμων εφοδιαστικών αλυσίδων, η κοινοπραξία κρατών-μελών σε προμήθειες και έρευνα, η προώθηση κοινών προγραμμάτων όπως συστήματα drone, anti-drone, αεροπορική άμυνα και στρατιωτική κινητικότητα.
Ξεκάθαρος στόχος να πετύχει παρά τις γνωστές γραφειοκρατικές και άλλες αγκυλώσεις τον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής «βάσης» της αμυντικής βιομηχανίας και να την μετατρέψει από θρυμματισμένη και εξαρτημένη σε ενιαία, ισχυρή και αυτοδύναμη.
Η ελληνική θέση: από επιφυλακτικότητα σε ενεργό συμμετοχή
Η Ελλάδα φυσικά και μπορεί και πρέπει να έχει θέση αλλά όπως λένε παράγοντες της αγοράς χρειάζεται πολιτική βούληση και σχεδιασμός.
Είναι χαρακτηριστικό ότι για παράδειγμα απέναντι στο SAFE αρχικά εμφανίστηκε διστακτική, όμως τελικά υπέβαλε αίτημα για προγράμματα ύψους 1,2 δισ. ευρώ και που μπορεί να φτάσει έως και τα 2,9 δισ. ευρώ μέσω προγραμμάτων άλλων χωρών. Στα σχέδια που κατατέθηκαν από την Ελλάδα σύμφωνα με τα όσα έγιναν γνωστά περιλαμβάνονται εξοπλιστικά προγράμματα από τον 12ετή
Μακροπρόθεσμο Προγραμματισμό Αμυντικών Εξοπλισμών ΕΜΠΑΕ.
Να υπενθυμίσουμε ότι η Επιτροπή έχει εγκρίνει ήδη τα πρώτα δάνεια, ύψους 787,67 εκατ. ευρώ, με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους. Πρόκειται για μια στρατηγική επιλογή που, όπως επισημαίνουν στελέχη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, μπορεί να ανατρέψει τη μέχρι σήμερα πραγματικότητα και να την μετατρέψουν από έναν παθητικό ρόλο αγοραστή, σε ρόλο παραγωγικού εταίρου.
Η κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι η χρηματοδότηση αυτή δεν αφορά μόνο τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά και την αναγέννηση της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας για την οποία έχει δεσμευτεί παρά το γεγονός της απουσίας νομοθετικής ρύθμισης συμμετοχή σε ποσοστό 25%.
Το στοίχημα πλέον για τη χώρα είναι διπλό: άμεση ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας της χώρας και ταυτόχρονη τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγικής βάσης.
Προκλήσεις — τι χρειάζεται για να πετύχει
Όμως, όπως έχει υπογραμμιστεί, δεν αρκεί μόνο η πρόσβαση σε φθηνά δάνεια και σε συμμετοχή στα εργαλεία της ΕΕ. Για να μετατραπεί η προσπάθεια σε βιώσιμη παραγωγική και τεχνολογική δυναμική απαιτείται:
-Ενεργός συμμετοχή ελληνικών εταιρειών σε όλες τις προκηρύξεις που θα προκύψουν.
-Πολιτική βούληση και θεσμική συνέχεια: η υποδομή για την αμυντική βιομηχανία πρέπει να θεσμοθετηθεί, με σαφή στρατηγική που συνδέει κράτος και παραγωγικές επιχειρήσεις.
-Συμμετοχή σε κοινές ευρωπαϊκές προμήθειες, ώστε να αποφεύγεται η απλή διαδικασία «αγοράς όπλων» από τρίτες χώρες και να στηρίζεται η ευρωπαϊκή και ελληνική αμυντική βιομηχανία.
Χωρίς αυτά, η χώρα κινδυνεύει μάλλον να αναπαράγει το παλιό αποτυχημένο μοντέλο εξάρτησης, χάνοντας μια ιστορική ευκαιρία.
Σταυροδρόμι για την Ελλάδα και την Ευρώπη
Η συγκυρία είναι μοναδική με την Ευρώπη να επενδύει τρισεκατομμύρια στην άμυνα, – την Ουκρανία να υπενθυμίζει ότι οι απειλές είναι πραγματικές, και τις ΗΠΑ με τη μεταβαλλόμενη στρατηγική τους – δεν μπορούν να αποτελούν το μοναδικό δίχτυ ασφαλείας.
Για την Ελλάδα, το ερώτημα δεν είναι αν θα συμμετάσχει, αλλά πώς. Θα αξιοποιήσει το SAFE και τους υπόλοιπους μηχανισμούς της ΕΕ ως εργαλεία για την ανάπτυξη παραγωγής, τεχνολογίας και αυτονομίας. Ή θα συνεχίσει σε έναν ακόμη έναν κύκλο εξοπλιστικών αγορών που για την χώρα έχουν υπολογιστεί σε πάνω από 250 δισ. ευρώ από το 1974 μέχρι σήμερα χωρίς ουσιαστική προστιθέμενη αξία για τη χώρα.
Η απάντηση θα καθορίσει όχι μόνο την αμυντική ικανότητα της χώρας αλλά και τη θέση της στην Ευρώπη των επόμενων δεκαετιών.
Διαβάστε ακόμη
Αλγερία, ο «αθόρυβος» ενεργειακός εταίρος της Ευρώπης – Στρατηγικό άνοιγμα προς την Ελλάδα
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα