Το 2025 σηματοδοτεί βαθιές ανακατατάξεις στο διεθνές εμπόριο και τη ναυτιλία, με γεωπολιτικές εντάσεις, δασμούς και την ενεργειακή μετάβαση να ανατρέπουν σταθερές δεκαετιών. Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο φέρνει «οριζόντιους» δασμούς που επηρεάζουν σχεδόν όλες τις εισαγωγές των ΗΠΑ, ενώ η Κίνα και η Ινδία προσαρμόζουν τις στρατηγικές τους για να διασφαλίσουν ενεργειακή αυτάρκεια και πρόσβαση σε κρίσιμα εμπορεύματα.
Οι ενεργειακές κυρώσεις οδηγούν στην αύξηση του σκιώδους στόλου δεξαμενόπλοιων, ενώ κρίσιμες θαλάσσιες διαδρομές, όπως η Ερυθρά Θάλασσα, το Στενό του Ορμούζ και η Διώρυγα του Παναμά, μετατρέπονται σε εστίες κινδύνου, αυξάνοντας τα κόστη και την αβεβαιότητα. Οι βασικοί παίκτες του παγκόσμιου εμπορίου, όπως Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Βραζιλία, επανασχεδιάζουν τις θαλάσσιες ροές πρώτων υλών, ενώ στρατηγικά εμπορεύματα όπως ο βωξίτης, το αλουμίνιο και το σιδηρομετάλλευμα αναδεικνύονται σε κομβικούς παράγοντες της γεωοικονομικής ισορροπίας.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η ναυτιλία καλείται να αντιμετωπίσει υπερπροσφορά χωρητικότητας, υψηλό κόστος συμμόρφωσης, αυξημένα ασφάλιστρα και γεωπολιτικούς κινδύνους. Η θάλασσα δεν αποτελεί πλέον απλώς διάδρομο εμπορίου, αλλά πεδίο γεωοικονομικής αντιπαράθεσης, όπου οι μεγάλες δυνάμεις καθορίζουν τις ισορροπίες του 21ου αιώνα.
Η αναλύτρια της SIGNAL, Μαρία Μπερτζελέτου, μιλά αποκλειστικά στο business stories για το πώς οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι δασμοί και η ενεργειακή μετάβαση ανατρέπουν το παγκόσμιο εμπόριο.
-Κυρία Μπερτζελέτου, τι περιμένουμε έως τα τέλη του 2025 σε ό,τι αφορά το διεθνές εμπόριο και τη ναυτιλία;
Το 2025 φέρνει βαθιές ανακατατάξεις στο διεθνές εμπόριο και τη ναυτιλία. Δασμοί, γεωπολιτικές εντάσεις και η ενεργειακή μετάβαση ανατρέπουν σταθερές δεκαετιών, ενώ αναδυόμενες και αναδιαμορφούμενες δυνάμεις, από τη Ρωσία και τη Βραζιλία έως την Κίνα και την Ινδία, καθορίζουν όλο και περισσότερο τις θαλάσσιες ροές. Σε αυτό το ρευστό περιβάλλον, οι ναυτιλιακοί παίκτες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις στρατηγικές τους.
-Ποιες είναι οι ρίζες του αμερικανικού προστατευτισμού;
Για να κατανοήσουμε τη σημερινή εικόνα, χρειάζεται να δούμε το παρελθόν: η αμερικανική πολιτική δασμών δεν είναι μια καινοτομία του 2025, αλλά μέρος μιας μακράς ιστορικής παράδοσης. Από τον νόμο Smoot–Hawley του 1930, που επέβαλε αυξήσεις σε περισσότερα από 20.000 προϊόντα επιδεινώνοντας τη Μεγάλη Ύφεση, μέχρι τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) και αργότερα τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, που είχαν στόχο τη μείωση των εμπορικών φραγμών, η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών κινήθηκε διαρκώς ανάμεσα στην απελευθέρωση και τον προστατευτισμό.
Στη δεκαετία του 1980, οι ΗΠΑ κατέφυγαν σε δασμούς και «εθελοντικούς περιορισμούς εξαγωγών» για να προστατεύσουν την αυτοκινητοβιομηχανία τους από την Ιαπωνία, ενώ το 2002 η κυβέρνηση Μπους επιχείρησε κάτι αντίστοιχο με τον χάλυβα, αν και αναγκάστηκε να υποχωρήσει υπό την πίεση του ΠΟΕ. Η πραγματική τομή ήρθε με την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ (2017–2021), όταν το 2018 επιβλήθηκαν δασμοί στον χάλυβα (25%) και το αλουμίνιο (10%), ενώ την ίδια χρονιά ξέσπασε ο εμπορικός πόλεμος με την Κίνα, ο οποίος κλιμακώθηκε το 2019 με δασμούς έως και 25% σε κινεζικά προϊόντα αξίας περίπου 370 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τα γεγονότα αυτά σήμαναν το τέλος μιας εποχής ελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
– Τι αλλαγές έφερε και θα φέρει στο μέλλον η επιστροφή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ;
Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο το 2025 επιβεβαίωσε αυτή τη συνέχεια, αλλά σε ακόμη πιο επιθετική εκδοχή. Η νέα στρατηγική βασίζεται σε «οριζόντιους» δασμούς, δηλαδή γενικευμένες χρεώσεις που καλύπτουν σχεδόν όλες τις εισαγωγές, από πρώτες ύλες και βιομηχανικά προϊόντα μέχρι ηλεκτρονικά και τεχνολογίες αιχμής. Αρχικά τέθηκαν σε επίπεδο 10–15%, αλλά μέσα στο καλοκαίρι και στις αρχές Σεπτεμβρίου κλιμακώθηκαν, φτάνοντας σε αρκετές κατηγορίες το 25–30%. Σε ειδικές περιπτώσεις, όπως οι εισαγωγές ινδικού πετρελαίου ρωσικής προέλευσης, αγγίζουν ακόμη και το 50%.
– Πώς επηρεάζει η Κίνα τη δυναμική των δασμών;
Το Πεκίνο αποτελεί τον κύριο στόχο της νέας αμερικανικής στρατηγικής. Οι δασμοί καλύπτουν σχεδόν όλο το φάσμα των κινεζικών εξαγωγών: από ηλεκτρονικά και χάλυβα έως τεχνολογίες «καθαρής ενέργειας» όπως μπαταρίες και φωτοβολταϊκά. Η απάντηση της Κίνας ήρθε άμεσα με αντίμετρα, αυξάνοντας τους δασμούς σε αμερικανικά αγροτικά προϊόντα και περιορίζοντας την πρόσβαση ξένων εταιρειών σε κρίσιμους τομείς της αγοράς της.
Στις 11 Αυγούστου 2025, οι δύο χώρες συμφώνησαν να επεκτείνουν την υπάρχουσα «παύση πυρός» κατά 90 ημέρες, διατηρώντας τα επίπεδα δασμών στο 30% για τις κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ και στο 10% για τα αμερικανικά προϊόντα προς την Κίνα, έως τις 10 Νοεμβρίου 2025. Παρότι δεν πρόκειται για νέα συμφωνία, η παράταση προσφέρει προσωρινή σταθερότητα και αφήνει ανοιχτό ένα παράθυρο διαπραγμάτευσης.
– Ποια είναι η κατάσταση για την Ευρώπη και το Μεξικό;
Η αμερικανική στρατηγική εστιάζει κυρίως στην Κίνα, με δασμούς που πλήττουν σχεδόν το σύνολο των εξαγωγών της , από ηλεκτρονικά και χάλυβα έως τεχνολογίες καθαρής ενέργειας. Το Πεκίνο απαντά με αντίμετρα σε αμερικανικά αγροτικά προϊόντα και περιορισμούς στην πρόσβαση ξένων εταιρειών, εντείνοντας την αβεβαιότητα. Παράλληλα, η Ευρώπη βλέπει αργή επιβράδυνση στην ανάπτυξή της, με τον ΟΟΣΑ να προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Ευρωζώνης μόλις κατά 1,0% το 2025 και 1,2% το 2026 (OECD Economic Surveys – European Union and Euro Area 2025). Στο Μεξικό, η εικόνα είναι ακόμη πιο ασταθής: το βασικό σενάριο του ΟΟΣΑ προβλέπει ανάπτυξη 0,4% το 2025 και 1,1% το 2026, αλλά σε απαισιόδοξο σενάριο λόγω εμπορικών εντάσεων εκτιμάται ύφεση –1,3% το 2025 και –0,6% το 2026. Ωστόσο, καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν έχει τη γεωπολιτική βαρύτητα της αμερικανοκινεζικής αντιπαράθεσης, που παραμένει το κεντρικό μέτωπο και βασικός παράγοντας αστάθειας στο παγκόσμιο εμπόριο.
-Πώς αντιμετωπίζει η Ινδία τη νέα κατάσταση;
Από την πλευρά της Ασίας, η Ινδία βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2025, η υπουργός Οικονομικών Νιρμάλα Σιθάρμαν επιβεβαίωσε ότι η χώρα θα συνεχίσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, παρά τους αμερικανικούς δασμούς που ανέβηκαν έως 50% από τις 27 Αυγούστου, επιβαρύνοντας τις σχέσεις Νέου Δελχί–Ουάσινγκτον. Αντίθετα, χώρες όπως η Ιαπωνία και οι Φιλιππίνες εξασφάλισαν ευνοϊκότερη μεταχείριση χάρη στον ρόλο τους ως παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό, επιβεβαιώνοντας ότι η Ουάσινγκτον εφαρμόζει μια στρατηγική “επιλεκτικών συμμαχιών” στην περιοχή, με κριτήριο την ασφάλεια και την αντιστάθμιση της κινεζικής επιρροής.
-Ποιες είναι οι συνέπειες των ενεργειακών κυρώσεων;
Πέρα από τους δασμούς, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τις κυρώσεις ως εργαλείο πίεσης στον ενεργειακό τομέα. Το Ιράν παραμένει αποκλεισμένο από τις δυτικές αγορές, ενώ η Βενεζουέλα είδε την προσωρινή χαλάρωση του 2023–24 να αντιστρέφεται το 2025 με επαναφορά αυστηρών περιορισμών.
Το αποτέλεσμα είναι η εκτίναξη του λεγόμενου «σκοτεινού στόλου» δεξαμενοπλοίων που μεταφέρουν πετρέλαιο εκτός επίσημου συστήματος. Εκτιμάται ότι αυτός ο στόλος αντιστοιχεί σήμερα σε 15–20% της παγκόσμιας χωρητικότητας δεξαμενόπλοιων, χρησιμοποιώντας παλαιότερα πλοία με σημαίες ευκαιρίας και περιορισμένη ασφαλιστική κάλυψη. Αυτή η παράλληλη αγορά τροφοδοτεί τις ενεργειακές ροές προς Ασία και ιδιαίτερα την Κίνα και την Ινδία, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει τους γεωπολιτικούς κινδύνους και αυξάνει την αβεβαιότητα στις θαλάσσιες μεταφορές.
– Ποιοι είναι οι βασικοί κίνδυνοι για τις θαλάσσιες μεταφορές το 2025;
Μέσα σε αυτό το κλίμα εμπορικών πολέμων και κυρώσεων, η ναυτιλία δεν δοκιμάζεται μόνο από την αστάθεια των ροών φορτίων αλλά και από την άνοδο των λειτουργικών κινδύνων. Οι ασφαλιστικές καλύψεις έχουν γίνει ιδιαίτερα ακριβές: για πλοία που διασχίζουν την Ερυθρά Θάλασσα, τα war risk premiums έχουν πολλαπλασιαστεί από τα μέσα του έτους. Σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν ακόμη και στο 1% της ασφαλισμένης αξίας του πλοίου ή του ταξιδιού, ποσοστό που στην πράξη ισοδυναμεί με σημαντική επιβάρυνση στο συνολικό κόστος μεταφοράς και αποτυπώνεται συχνά ως «1% της αξίας φορτίου» για λόγους σύγκρισης.
Στην Ερυθρά Θάλασσα, οι επιθέσεις των Χούθι έχουν πολλαπλασιαστεί από τα τέλη του 2023, με πάνω από 100 καταγεγραμμένα περιστατικά μέχρι σήμερα. Η ένταση αναζωπυρώθηκε το καλοκαίρι του 2025 και συνεχίζεται τον Σεπτέμβριο, με επαναλαμβανόμενα χτυπήματα κυρίως σε δεξαμενόπλοια. Στο παρελθόν είχαν επίσης στοχοποιηθεί μεγάλα containerships, γεγονός που οδήγησε τις περισσότερες ναυτιλιακές εταιρείες να αποφεύγουν τη Διώρυγα του Σουέζ και να επιλέγουν τον περίπλου της Αφρικής, ο οποίος προσθέτει περίπου 10–14 επιπλέον ημέρες ταξιδιού.
Στο Στενό του Ορμούζ, το οποίο παραμένει το σημαντικότερο ενεργειακό πέρασμα του πλανήτη με σχεδόν το 20% του θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου, οι εντάσεις Ιράν–ΗΠΑ συνεχίζουν να συντηρούν τον μόνιμο κίνδυνο περιορισμού ή αποκλεισμού της ναυσιπλοΐας. Μέχρι σήμερα οι ροές δεν έχουν διακοπεί, ωστόσο η γεωπολιτική αβεβαιότητα παραμένει υψηλή. Οι διεθνείς αγορές πετρελαίου, μετά την κρίση του καλοκαιριού, έχουν υποχωρήσει στα 66–67 δολάρια το βαρέλι (Brent), με τις προβλέψεις να δείχνουν περαιτέρω πτώση προς τα 55–58 δολάρια ως το τέλος του 2025.
Η Διώρυγα του Παναμά δοκιμάζεται από τη σοβαρότερη ξηρασία των τελευταίων δεκαετιών. Η στάθμη των υδάτων στη Λίμνη Γκατούν έχει μειωθεί αισθητά, περιορίζοντας τη δυνατότητα διέλευσης μεγάλων πλοίων και προκαλώντας καθυστερήσεις που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν έως και δύο εβδομάδες. Οι αρχές δίνουν προτεραιότητα σε πλοία με υψηλότερη προστιθέμενη αξία, όπως τα LNG carriers, αφήνοντας bulk carriers και containerships να παραμένουν σε αναμονή ή να αναζητούν εναλλακτικές διαδρομές. Η κλιματική πίεση στον Παναμά προστίθεται ως ακόμη ένας παράγοντας κόστους για την παγκόσμια ναυτιλία. Το γεωπολιτικό–κλιματικό αυτό τρίγωνο, σε συνδυασμό με τους εμπορικούς δασμούς, εντείνει την αβεβαιότητα καθιστώντας τον υπολογισμό ρίσκου καθημερινό ζητούμενο για κάθε πλοιοκτήτη και ναυλωτή.
– Πώς προσαρμόζονται οι μεγάλοι εξαγωγείς;
Η αβεβαιότητα στις θαλάσσιες οδούς επηρεάζει άμεσα τον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλοι εξαγωγείς αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους. Η Ρωσία, μετά από μακρά περίοδο κυρώσεων, έχει ανακατευθύνει τις εξαγωγές πετρελαίου και σιτηρών από την Ευρώπη προς την Ασία και την Αφρική, με βασικούς αποδέκτες την Κίνα, την Ινδία και αγορές της Μέσης Ανατολής. Η Κίνα, από την πλευρά της, διευρύνει το αποτύπωμά της σε Αφρική και Λατινική Αμερική, επενδύοντας σε στρατηγικά ορυκτά (κοβάλτιο, λίθιο, σπάνιες γαίες) και σε λιμένες μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road, με στόχο να εδραιώσει τον έλεγχο σε κρίσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες ενέργειας και πρώτων υλών.
Η Ινδία παραμένει εξαρτημένη από το ρωσικό πετρέλαιο, αλλά ταυτόχρονα επενδύει συστηματικά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επιδιώκοντας να ισορροπήσει ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Η Λατινική Αμερική, με αιχμή τη Βραζιλία, διευρύνει την παρουσία της στις αγορές της Ασίας, όχι μόνο με σιδηρομετάλλευμα και σόγια αλλά και με δημητριακά, τα οποία αποκτούν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στο κινεζικό διατροφικό ισοζύγιο. Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, βλέποντας την Κίνα να περιορίζει τις εισαγωγές τους, ανακατευθύνουν τα δικά τους δημητριακά σε άλλες ασιατικές αγορές, όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, προσαρμόζοντας έτσι την εξαγωγική τους πολιτική.
Σε αυτό το νέο τοπίο, κάθε μεγάλος εξαγωγέας χαράσσει τη δική του τροχιά, αναδιαμορφώνοντας τους θαλάσσιους χάρτες του εμπορίου και μεταβάλλοντας τις ισορροπίες που για δεκαετίες έμοιαζαν δεδομένες.
– Τι ρόλο διαδραματίζει η ενεργειακή μετάβαση;
Η μετάβαση σε καθαρή ενέργεια δεν περιορίζεται στην υποκατάσταση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου· αναδεικνύει επίσης νέα στρατηγικά εμπορεύματα που θα καθορίσουν το μέλλον της πράσινης βιομηχανίας. Ο βωξίτης, βασική πρώτη ύλη για το αλουμίνιο, θεμελιώδες υλικό για φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες και ηλεκτρικά οχήματα, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Η Γουινέα, που έχει εξελιχθεί σε κορυφαίο εξαγωγέα παγκοσμίως, κατέγραψε θεαματική αύξηση στο πρώτο εξάμηνο του 2025, με πάνω από το 60% των φορτίων να κατευθύνεται προς την Κίνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ζήτηση αλουμινίου εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται σταθερά έως το 2035, ενισχύοντας τη σημασία των θαλάσσιων ροών βωξίτη στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
– Ποιες είναι οι προκλήσεις για τη ναυτιλία;
Ο Σεπτέμβριος του 2025 βρίσκει το παγκόσμιο εμπόριο να πιέζεται σε τέσσερα επίπεδα: η υπερπροσφορά χωρητικότητας περιορίζει τα έσοδα, οι γεωπολιτικές εντάσεις σε Σουέζ, Παναμά και Ορμούζ αυξάνουν τον κίνδυνο και το κόστος των θαλάσσιων διαδρομών, οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί EU ETS και FuelEU Maritime ανεβάζουν σημαντικά τις δαπάνες συμμόρφωσης, ενώ οι δείκτες της ΙΜΟ (CII και EEXI) απαιτούν τεχνολογικές επενδύσεις που δεν μπορούν να αναβληθούν.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες με τους οριζόντιους δασμούς και τις ενεργειακές κυρώσεις έχουν μεταβάλει τις εμπορικές ισορροπίες, την ώρα που Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Βραζιλία ανακατανέμουν τις ροές πρώτων υλών και ενέργειας. Η θάλασσα, που άλλοτε θεωρούνταν ουδέτερος διάδρομος μεταφοράς, ένας απλός αγωγός εμπορίου όπου μετρούσαν μόνο χρόνος και κόστος, έχει πλέον μετατραπεί στο ίδιο το πεδίο της γεωοικονομικής αντιπαράθεσης.
Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και η Λατινική Αμερική δεν αποτελούν πλέον απλώς εμπορικούς εταίρους· εξελίσσονται σε καθοριστικούς ρυθμιστές των θαλάσσιων ισορροπιών του 21ου αιώνα. Για τη ναυτιλία, η πρόκληση υπερβαίνει τους δείκτες ναύλων και εστιάζει στην ικανότητά της να προσαρμόζεται σε ένα περιβάλλον όπου η γεωοικονομία λειτουργεί ως η πραγματική πυξίδα.
Διαβάστε ακόμη
Άγης Γεωργούδας (NAK Shoes): Το στόρυ της δημοφιλούς αλυσίδας υπόδησης και η νέα σελίδα
Νέες πιέσεις Τραμπ στην Ευρώπη: Σταματήστε να αγοράζετε ρωσικό πετρέλαιο
Έρχεται νέος κόφτης με αλγόριθμο για τα airbnb
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα