Σε ένα κόσμο που αλλάζει δραματικά, η Ελλάδα κάνει στροφή στην αντιμετώπιση των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ). Για πρώτη φορά στη χώρα μας, από χθες υπάρχει νόμος που θεσπίζει εθνικό μηχανισμό ελέγχου επενδύσεων για λόγους ασφάλειας και δημόσιας τάξης. Ο νόμος συστήνει Διυπουργική Επιτροπή Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΔΕΕΑΞΕ) και ο υπουργός Εξωτερικών αποκτά εξουσίες έγκρισης, απαγόρευσης ή επιβολής όρων στις ξένες επενδύσεις από τρίτες χώρες.
Το παράδοξο είναι ότι για δεκαετίες, οι ΑΞΕ αποτελούσαν το «ιερό δισκοπότηρο» της οικονομικής ανάπτυξης. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, που αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της μεταπολεμικής ιστορίας της, κάθε ξένη επένδυση θεωρείτο ευλογία. Οι ΑΞΕ στη χώρα μας εκτοξεύτηκαν από 2,5 δισ. ευρώ το 2016 σε 6,7 δισ. ευρώ το 2024, σημειώνοντας αύξηση 37% μόνο την τελευταία χρονιά.
Τι ελέγχεται
Οι καιροί άλλαξαν. Πώς και γιατί όμως οι επενδύσεις μετατράπηκαν από σανίδα σωτηρίας, σε πιθανή απειλή;
Την τελευταία πενταετία κυρίως, συντελείται μια κοσμογονία: Brexit, πανδημία, lockdown, πόλεμος στην ανατολική Ευρώπη, ενεργειακή (και όχι μόνο) εξάρτηση της ΕΕ από Κίνα και τρίτες χώρες, χάσμα Ευρώπης – ΗΠΑ, παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος δασμών, αλλά και όσα συμβαίνουν «στη γειτονιά μας» μας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.
Όπως επισημαίνει η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, «σε μια περίοδο σημαντικών διεθνών ανακατατάξεων, με ισχυρές τάσεις επιστροφής σε ένα νέου τύπου μοντέλου προστατευτισμού», οι επενδύσεις δεν είναι πλέον αμιγώς… οικονομικές κινήσεις.
Το νέο νομοσχέδιο αναγνωρίζει αυτή την πραγματικότητα, θεσπίζοντας έλεγχο για επενδύσεις που αφορούν «ευαίσθητους» και «ιδιαιτέρως ευαίσθητους» τομείς.
Κάθε άμεση ξένη επένδυση θα ελέγχεται για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης, εφόσον πραγματοποιείται από ξένο επενδυτή τρίτης χώρας και η επιχείρηση σχετίζεται κεφαλαιακά και δραστηριοποιείται οικονομικά σε έναν από τους «κρίσιμους» τομείς που αγγίζουν την Άμυνα και την Ασφάλεια, ή περιγράφονται αναλυτικά στο νόμο όπως:
– Υποδομές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αποθήκευσης ενέργειας
– Εμπορευματικοί σταθμοί και σταθμοί διαλογής
– Κέντρα δεδομένων, Μεταφορές, σιδηρόδρομοι, υπηρεσίες συντήρησης των παραπάνω υποδομών
– Δίκτυα οπτικών ινών, Ημιαγωγοί, ρομποτική, τηλεματική, υποθαλάσσια καλώδια, πρώτες ύλες, άμυνα
– Τεχνολογίες, cloud, λογισμικό για τη λειτουργία των παραπάνω υποδομών
«Πεδίο μάχης» η Τεχνητή Νοημοσύνη
Τέτοιοι νόμοι δεν υπήρχαν πριν 10-15 χρόνια, όταν το λιμάνι του Πειραιά μεταβιβαζόταν στην Κινεζική Cosco. Σήμερα, ο νέος νόμος που ψηφίστηκε κατατάσσει τις λιμενικές υποδομές στους «ιδιαιτέρως ευαίσθητους τομείς», όπου απαιτείται έλεγχος για επενδύσεις άνω του 10%.
Ερχόμενοι στο σήμερα όμως, ο νέος νόμος προχωρά και στη συμπερίληψη της Τεχνητής Νοημοσύνης στους ελεγχόμενους τομείς. Και συγκεκριμένα, συστήματα που χρησιμοποιούν τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης και μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
α) για την πραγματοποίηση κυβερνοεπιθέσεων,
β) για τη μίμηση ανθρώπων με σκοπό τη διάδοση στοχευμένης παραπληροφόρησης,
γ) ως μέσο για την αξιολόγηση φωνητικών επικοινωνιών ή για την εξ αποστάσεως και βιομετρική ταυτοποίηση ανθρώπων, ή
δ) για την ανάλυση δεδομένων σχετικά με την κίνηση, τη θέση, την κυκλοφορία ή τα γεγονότα που αφορούν ανθρώπους.
Αυτή η εξέλιξη αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα όπου η τεχνολογική κυριαρχία καθορίζει τη γεωπολιτική ισχύ. Όπως τονίζει η ΟΚΕ, «υπό το πρίσμα των νέων διεθνών εξελίξεων και τεχνολογικών αλλαγών, μέσα από την επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει να αναπτυχθεί μια στέρεη μακροπρόθεσμη ελληνική στρατηγική».
Το παράδοξο
Η κινητοποίηση της ΕΕ δεν είναι τυχαία. Συμπίπτει με την επιστροφή Τραμπ και τη νέα εποχή εμπορικών πολέμων. Σύμφωνα με έρευνα της EY, το 42% των διεθνών επενδυτών εκτιμά ότι οι πολιτικές Τραμπ θα μειώσουν περαιτέρω την ελκυστικότητα της Ευρώπης. Το 37% έχει ήδη παγώσει, ακυρώσει ή περιορίσει τις ευρωπαϊκές επενδύσεις.
Αλλά εδώ υπάρχει ένα παράδοξο: ενώ η Ευρώπη χάνει επενδύσεις, ταυτόχρονα θέτει περισσότερους περιορισμούς. Η εξήγηση είναι απλή – πρόκειται για ποιοτική, όχι ποσοτική επιλογή. Όπως τονίζει αναλυτής, «ο στόχος είναι προφανώς η παρεμπόδιση ‘εχθρικών’ κρατών, όπως η Κίνα ή η Ρωσία, να επενδύουν στις ευρωπαϊκές χώρες».
Για την Ελλάδα, το δίλημμα είναι ιδιαίτερα οξύ. Οι ΑΞΕ στη χώρα μας αυξήθηκαν κατά 29% το 2024 (φτάνοντας τα 6 δισ. ευρώ) μετά από αύξηση 8% το 2023. Το 64% των επενδύσεων σε ακίνητα προέρχεται από τρίτες χώρες, με την Τουρκία να κατέχει την τρίτη θέση με 293 εκατ. ευρώ.
Εδώ εντοπίζεται η πραγματική πρόκληση: πώς προστατεύεις την εθνική ασφάλεια χωρίς να αποκόψεις τη χώρα από απαραίτητες επενδύσεις; Το νέο πλαίσιο προβλέπει έλεγχο για «τουριστικές υποδομές σε παραμεθόριες περιοχές» – μια διάταξη που φαίνεται να στοχεύει άμεσα στις τουρκικές επενδύσεις σε νησιά και Θράκη.
Από τα «κανόνια» στα κεφάλαια
Η Ελλάδα, που για χρόνια λειτουργούσε ως «ανοιχτή πόρτα» για ξένα κεφάλαια και… επενδυτές αγνώστου προελεύσεως, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με μια νέα πραγματικότητα: κάθε επένδυση είναι δυνητικά και γεωπολιτική κίνηση εν δυνάμει επικίνδυνη. Αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι η εξέλιξη του πολέμου από τα παραδοσιακά όπλα στα οικονομικά εργαλεία. Οι ΑΞΕ γίνονται επικίνδυνες όταν:
– στοχεύουν σε κρίσιμες υποδομές που μπορούν να παραλύσουν μια χώρα
– δημιουργούν εξαρτήσεις σε στρατηγικούς τομείς
– παρέχουν πρόσβαση σε ευαίσθητα δεδομένα ή τεχνολογίες
– χρησιμοποιούνται για γεωπολιτική επιρροή παρά για οικονομικό κέρδος
Υπό τους όρους αυτούς η ΕΕ κινείται προς ένα μοντέλο «επιλεκτικής παγκοσμιοποίησης»: ανοιχτή σε φιλικές χώρες, κλειστή σε αντιπάλους. Ενώ τις επόμενες μέρες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ψηφίσει νέο κανονισμό με υποχρεωτικούς ελέγχους για επενδύσεις σε μέσα ενημέρωσης, κρίσιμες πρώτες ύλες και μεταφορές.
Διαβάστε ακόμη
Αλεξάνδρα Παπαλεξοπούλου: Ο μετασχηματισμός ενός «Τιτάνα» στην εποχή του ΑΙ (pics)
ΥΠΕΝ: Τι συμβαίνει με το αντιμόνιο στην Χίο – Το σινιάλο Τσάφου και η αναμονή των επενδυτών
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα