Τι ισχύει πλέον με τις κληρονομιές ανηλίκων

Εναν χρόνιο μπέρδεμα που ταλαιπωρούσε γονείς, κηδεμόνες και παιδιά επιχειρεί να λύσει η ΑΑΔΕ, που ξεκαθαρίζει τι ισχύει στις κληρονομιές ανηλίκων, ειδικά όταν η περιουσία που αφήνει ο αποβιώσας συγγενής συνοδεύεται από χρέη προς το Δημόσιο ή ιδιώτες.

Με διευκρινιστική εγκύκλιο η ΑΑΔΕ προσπαθεί να κλείσει όλες τις «γκρίζες ζώνες» γύρω από την αποποίηση, τη σιωπηρή αποδοχή, τα δικαιώματα των ανηλίκων και τις υποχρεώσεις του κράτους όταν υπάρχει κληρονομιά που δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί. Το ζητούμενο είναι να προστατευτούν οι ανήλικοι κληρονόμοι από απρόβλεπτα βάρη, να αποφευχθούν λάθη ή παραλείψεις στη διαδικασία και να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα όπου ανήλικοι βρίσκονταν με δεσμευμένους λογαριασμούς ή σε διαδικασίες είσπραξης για χρέη που δεν είχαν καμία σχέση με τους ίδιους.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο, οι ανήλικοι θεωρούνται προσωρινοί κληρονόμοι από τη στιγμή του θανάτου μέχρι τη στιγμή που θα γίνει είτε ρητή αποδοχή είτε ρητή αποποίηση της κληρονομιάς. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι αυτό το καθεστώς ισχύει και για πράξεις ή παραλείψεις που μπορεί να εκληφθούν ως «σιωπηρή» αποδοχή. Δηλαδή, αν ο κηδεμόνας του ανηλίκου προβεί σε πράξεις που δείχνουν ότι το παιδί «χειρίζεται» την κληρονομιά, όπως χρήση της περιουσίας, πληρωμές που σχετίζονται με αυτήν ή ενέργειες στη διαχείρισή της, τότε θεωρείται ότι έχει γίνει αποδοχή χωρίς σχετική δήλωση. Αυτό σημαίνει ότι η δυνατότητα αποποίησης χάνεται. Για τον λόγο αυτό η εγκύκλιος τονίζει ότι κάθε πράξη που μπορεί να θεωρηθεί διαχείριση πρέπει να αποφεύγεται μέχρι να ληφθεί η τελική απόφαση.

Η αποποίηση

Η ΑΑΔΕ ξεκαθαρίζει επίσης ότι ο ανήλικος έχει δικαίωμα αποποίησης όχι μόνο κατά τη διάρκεια της ανηλικότητάς του, αλλά και έως ένα έτος μετά την ενηλικίωσή του. Πρόκειται για σημαντική πρόβλεψη, καθώς δίνει στους νέους τη δυνατότητα να ενημερωθούν μετά τα 18 τους για το τι ακριβώς κληρονομούν και να αποφασίσουν νηφάλια αν θα αποδεχθούν ή όχι την περιουσία – ιδίως όταν αυτή περιλαμβάνει χρέη.

Με αυτόν τον τρόπο, το κράτος επιχειρεί να διασφαλίσει ότι κανένα παιδί δεν θα φορτωθεί υποχρεώσεις επειδή οι γονείς ή οι κηδεμόνες του δεν γνώριζαν τις λεπτομέρειες ή δεν πρόλαβαν τις νόμιμες προθεσμίες.

Για παράδειγμα, οφειλέτης του Δημοσίου απεβίωσε το έτος 2015 και κληρονομήθηκε εξ αδιαθέτου, μεταξύ άλλων, και από την ανήλικη, κατά τον χρόνο θανάτου του, εγγονή του (γεννηθείσα στις 12.6.2009). Τον Μάρτιο του 2023, πριν από την ενηλικίωσή της, η προσωρινή κληρονόμος προέβη διά των νομίμων αντιπροσώπων της και σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις σε αποποίηση της επαχθείσας κληρονομίας του παππού της ενώπιον του τότε αρμόδιου ειρηνοδικείου. Η αποποίηση αυτή είναι νόμιμη και εμπρόθεσμη ως υποβληθείσα εντός της προθεσμίας, δηλαδή πριν παρέλθει ένα έτος από την ενηλικίωση της προσωρινής κληρονόμου. Στην περίοδο που η αποποίηση είναι ακόμη «ανοικτή», οι δανειστές -συμπεριλαμβανομένου και του Δημοσίου- δεν μπορούν να στραφούν κατά του ανηλίκου, ούτε να λάβουν μέτρα αναγκαστικής είσπραξης εις βάρος του.

Η αδικία

Αυτό αποτελεί βασικό σημείο της νέας οδηγίας, καθώς αναγνωρίζει την αδικία που προκαλούσαν περιπτώσεις όπου το κράτος προχωρούσε σε δεσμεύσεις λογαριασμών ή άλλες ενέργειες ακόμη και όταν η κληρονομιά δεν είχε γίνει αποδεκτή. Η εγκύκλιος βάζει τέλος σε αυτό το φαινόμενο: εάν υπάρχουν ήδη δεσμεύσεις ή μέτρα που επιβλήθηκαν κατά ανηλίκου ως προσωρινού κληρονόμου, αυτά οφείλουν να αρθούν αμέσως μόλις υπάρξει αποποίηση ή ακόμη και αίτηση αποποίησης. Δεν χρειάζεται να αναμένει κανείς την παρέλευση του έτους μετά την ενηλικίωση, η προστασία είναι άμεση.

Παράλληλα, προβλέπεται η επιστροφή ποσών που παρακρατήθηκαν για χρέη του αποβιώσαντος. Εάν, για παράδειγμα, δεσμεύτηκαν χρήματα κατά την έκδοση αποδεικτικού ενημερότητας ή έγιναν παρακρατήσεις στο πλαίσιο μέτρων αναγκαστικής είσπραξης, αυτά επιστρέφονται στους ανήλικους ή στους γονείς/κηδεμόνες τους αρκεί να υποβληθεί σχετική αίτηση και να τηρηθούν οι διαδικασίες συμψηφισμού. Η ρύθμιση αυτή θεωρείται από τις πιο σημαντικές γιατί λύνει περιπτώσεις όπου οικογένειες έχαναν χρήματα για χρέη που δεν γνώριζαν και τελικά δεν είχαν καμία υποχρέωση να πληρώσουν.