Ο Τζοέλ Μοκίρ έγινε γνωστός στο ελληνικό κοινό αρχικά με το βιβλίο του «Τα Δώρα της Αθηνάς». Είναι ένα από τα βιβλία (μαζί με τα: Η Δύναμη της Καινοτομίας, Τα Μυστικά της Προόδου και Από την Καινοτομία στην Ευημερία) που τον καθιέρωσαν διεθνώς ως έναν από τους πιο σημαντικούς ιστορικούς της οικονομίας.
Η διεθνής του επιρροή επισφραγίστηκε πριν λίγες εβδομάδες, όταν ανακοινώθηκε ότι ήταν μεταξύ των τριών οικονομολόγων που κέρδισαν το Νόμπελ Οικονομικών 2025.
Το έργο του, όπου υποστηρίζει ότι οι κοινωνίες προοδεύουν όταν καλλιεργούν κουλτούρα προόδου και τα εργαλεία της τεχνολογίας είναι διαθέσιμα σε ένα ευρύ κοινό- όχι μόνο σε μία κλειστή κάστα προνομιούχων- θεωρείται εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς ο κόσμος καλείται να ενσωματώσει την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης.
Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο Τζοέλ Μοκίρ παραδέχθηκε ότι δεν γνωρίζει βαθιά την ελληνική οικονομία και έχει έρθει στην Ελλάδα μόνο μία φορά: το 1955, όταν ήταν εννέα ετών και η οικογένειά του μετανάστευσε από την Ολλανδία στο Ισραήλ.
«Μείναμε μία μέρα μόνο στην Αθήνα και η μητέρα μου μας πήγε στην Ακρόπολη» μας εξομολογήθηκε.
Όταν τον ρώτησα πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να επανέλθει στην πρωτοπορία της καινοτομίας – αιώνες μετά την εποχή των αρχαιοελληνικών επιτευγμάτων- μου απάντησε ότι η Ελλάδα πρέπει να επικεντρωθεί στην επίλυση των ίδιων κρίσιμων προβλημάτων που ταλανίζουν το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης: την κλιματική αλλαγή και τη δημογραφική συρρίκνωση.
Χρειάζεται «πρώτα απ’ όλα, μια ισχυρή ιδεολογία υπέρ της ανάπτυξης» μας είπε «όπου η ανάπτυξη κατευθύνεται προς τις πιο επείγουσες ανάγκες. Αυτές είναι η κλιματική και η δημογραφική αλλαγή. Αυτά είναι τα δύο μεγάλα ζητήματα. Επίσης θα συμβούλευα τους Ευρωπαίους -αν και δεν θα με ακούσουν- να ανοίξουν τις πόρτες στους μετανάστες… Πολλοί από αυτούς είναι εξειδικευμένοι, είναι καλά μορφωμένοι, είναι πολύ παραγωγικοί, μερικοί από αυτούς μπορεί να είναι πολύ καινοτόμοι. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να σταθούν με ανοιχτές αγκάλες και να καλωσορίσουν αυτούς τους ανθρώπους. Η συμβουλή μου είναι να ξεχάσετε τις πολιτισμικές σας προκαταλήψεις και να σκεφτείτε σαν οικονομολόγοι. Αυτοί οι άνθρωποι είναι ένα μπόνους για την οικονομία σας».
Η δημιουργική καταστροφή και η αποζημίωση στους χαμένους
Πολλοί στην Ελλάδα αναφέρουν το έργο σας ως απόδειξη για το ότι πρέπει να αφήσουμε τη «δημιουργική καταστροφή» (creative destruction) να μεταμορφώσει την οικονομία και την κοινωνία. Είναι αυτός ο δρόμος προς τα εμπρός και τι αντίκτυπο θα μπορούσε να έχει μια τέτοια επιλογή; τον ρώτησα.
«Χαίρομαι που θέσατε αυτό το ερώτημα» απάντησε. «Είναι πάντα αλήθεια ότι όταν υπάρχει τεχνολογική πρόοδος, υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Και δεν μπορώ να σκεφτώ πολλές εφευρέσεις που να μην έχουν συμπεριλάβει τουλάχιστον μερικούς ηττημένους και μερικούς που έχασαν τις δουλειές τους και των οποίων οι δεξιότητες έγιναν παρωχημένες επειδή εισήλθε η νέα τεχνολογία.
Πάντα υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, και θα αντισταθούν στην τεχνολογική πρόοδο όσο μπορούν. Για αυτό τα εργατικά συνδικάτα παραδοσιακά αποτελούσαν εμπόδιο στην τεχνολογική πρόοδο. Πρέπει να έχουμε πολιτικές που ελαχιστοποιούν αυτή την αντίσταση».
Τι μπορείτε να κάνετε λοιπόν;
Μια απάντηση είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός για να επανεκπαιδεύσετε τους ανθρώπους που μπορούν να επαν-εκπαιδευτούν και να αποζημιώσετε όσους δεν μπορούν.
Αν είστε 52 ετών και η δεξιότητά σας καθίσταται ξεπερασμένη, τότε πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός στον οποίο όσοι κερδίζουν από τη νέα τεχνολογία αποζημιώνουν όσους την χάνουν. Κατά κάποιο τρόπο, το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας το κάνει αυτό, αλλά όχι πολύ καλά, οι Ηνωμένες Πολιτείες ακόμη χειρότερα. Αυτός είναι ο τρόπος για να έχετε όλο και λιγότερη αντίσταση στην τεχνολογική αλλαγή».
Ο ρόλος ιδιωτικού και δημόσιου τομέα
Αν οι κυβερνήσεις θέλουν να προωθήσουν την καινοτομία σήμερα, ποιες μεταρρυθμίσεις είναι οι πιο κρίσιμες; Τι συμβουλή θα δίνατε στην ελληνική κυβέρνηση;
«Η αίσθησή μου είναι ότι χρειάζεται μια πολύ διακριτική και εκλεπτυσμένη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Δεν νομίζω ότι η κυβέρνηση πρέπει να επιλέξει νικητές. Η κυβέρνηση δεν πρέπει να αποφασίζει για τις νέες τεχνολογίες, γιατί αν το κάνει θα κατασκευάσετε το Concorde και το Minitel και κάθε είδους πράγματα που δεν λειτουργούν.
Θα πρέπει να αφήσετε τον ιδιωτικό τομέα να πάρει τις αποφάσεις, αλλά η κυβέρνηση θα πρέπει να παρέχει κεφάλαια εάν αυτό χρειαστεί. Θα πρέπει επίσης να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους που θα εφαρμόζουν την τεχνολογία και θα πρέπει να προσπαθήσει να ελαχιστοποιήσει την αντίσταση όσων πρόκειται να χάσουν από αυτήν την τεχνολογία».
Η τεχνητή νοημοσύνη και τα προνόμια των πλουσίων
Ο Τζοέλ Μοκίρ δεν είναι από τους επιστήμονες που ανησυχούν για την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης. Αντίθετα, την καλωσορίζει, καθώς υποστηρίζει ότι θα προσφέρει σε ανθρώπους και χώρες προνόμια που μέχρι τώρα απολάμβαναν οι πλούσιοι και ισχυροί.
«Επιτρέψτε μου να επισημάνω κάτι σημαντικό. Στο παρελθόν, οι πλούσιοι και οι ισχυροί, μια μικρή μειοψηφία, είχαν πάντα ένα πράγμα: είχαν υπηρέτες. Σήμερα, πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν προσωπικούς υπηρέτες, σωστά; Αυτό που θα μπορεί να κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη και η ρομποτική είναι να παρέχει σε κάθε άτομο κάποιο είδος μηχανής που θα χρησιμεύει ως υπηρέτης. Θα είναι μια φανταστική βελτίωση».
Επίσης η τεχνητή νοημοσύνη θα δημιουργήσει περισσότερη ανάπτυξη, απαραίτητη προϋπόθεση για να καταφέρουν οι φτωχότερες χώρες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
«Η οικονομική ανάπτυξη δημιουργεί περισσότερους πόρους. Πρέπει να έχουμε περισσότερους πόρους και να τους αξιοποιήσουμε με διαφορετικούς τρόπους. Για να ξεπεράσουμε την κλιματική αλλαγή, το μόνο πράγμα που προφανώς θα χρειαστούμε είναι χρήματα… Όχι μόνο χρειαζόμαστε περισσότερη ανάπτυξη, αλλά δεν μπορούμε να αντέξουμε να μην έχουμε περισσότερη ανάπτυξη επειδή πρέπει να καταπολεμήσουμε την κλιματική αλλαγή και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι ακριβή.
Ίσως δεν χρειαζόμαστε περισσότερα SUV και ίσως δεν χρειαζόμαστε τεράστια σπίτια, αλλά χρειαζόμαστε πόρους, κυρίως για τις φτωχές χώρες που απειλούνται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή στην Αφρική και στην Ασία».
Διαβάστε ακόμη
Σπίτια 30ετίας στο επίκεντρο: Οι νέες κρατικές επιδοτήσεις για ανακαίνιση και πράσινη αναβάθμιση
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα