Πριν από έξι περίπου χρόνια, η γυναίκα μου, που τότε ήταν πέντε μηνών έγκυος, έφυγε το πρωί για τη δουλειά, παραδόξως πριν από εμένα. Λίγα λεπτά αργότερα, ενώ έτρωγα τη φρυγανιά με το μέλι μου και δεν ενοχλούσα κανέναν, με πήρε τηλέφωνο κλαίγοντας.
Είχε περάσει ένα STOP και τράκαρε τόσο σφοδρά που το αυτοκίνητό της γύρισε στο πλάι, με αποτέλεσμα να ξεπροβάλλει από το παράθυρο του συνοδηγού σαν πλοίαρχος υποβρυχίου.
Αφού μας πήγε η ψυχή στην Κούλουρη μέχρι να βεβαιωθούμε ότι το έμβρυο ήταν εντάξει, τη ρώτησα πώς αυτή, μια εκνευριστικά προσεκτική οδηγός, που κόβει σχεδόν σε κάθε στενάκι, «έσφαξε» στην κυριολεξία το STOP και μάλιστα σε έναν δρόμο τον οποίο ήξερε πολύ καλά. Η απάντησή της ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής: «Προσπαθούσα να αλλάξω σταθμό στην οθόνη αφής».
Α, η οθόνη αφής! Αυτή η ευφυής ιδέα για να αρχίσουν τα αυτοκίνητα να μοιάζουν με κινητά τηλέφωνα για μερικούς, αυτή η μάστιγα για άλλους. Αν το καλοσκεφτείς, οι οθόνες αφής είναι η απάντηση σε μια ερώτηση που σχεδόν κανείς υποψήφιος αγοραστής αυτοκινήτου δεν έκανε ποτέ. Απλώς η τεχνολογία υπήρχε, οπότε γιατί όχι και στα αυτοκίνητα;
Μαζί με αυτή ήρθαν και άλλες εξίσου αχρείαστες, στο όριο της φάρσας, τεχνολογικές εφαρμογές, με πιο αγαπημένη μου (και σίγουρα η πιο αγαπημένη της εξάχρονης κόρης μου) αυτήν του ελέγχου λειτουργιών με χειρονομίες. Αν σε έβλεπε κάποιος να κουνάς περιστροφικά τον δείκτη σου για να ανεβάσεις ή να χαμηλώσεις την ένταση του ηχοσυστήματος μερικά χρόνια πριν, ο ζουρλομανδύας ήταν ένα τραγούδι δρόμος.
Τέλος πάντων, η οθόνη αφής μπήκε στη ζωή μας και διευκόλυνε μεν κάμποσες λειτουργίες, καθάρισε το εσωτερικό από έναν ορυμαγδό φυσικών κουμπιών, προκαλώντας έκσταση στους σχεδιαστές που, ως επί το πλείστον, λατρεύουν την απλότητα, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε χάος.
Μπορώ να καταλάβω αμέσως ποιος ασχολείται με αυτήν. Μοιάζει πολύ με τον τρόπο που οδηγεί ένας μεθυσμένος. Σκεφτείτε το εξής: Στα 110 km/h διανύεις περίπου 30 μέτρα το δευτερόλεπτο. Αν πάρεις το βλέμμα σου για δύο δευτερόλεπτα από τον δρόμο θα έχεις διανύσει 60 μέτρα χωρίς να βλέπεις τι γίνεται μπροστά σου. Και είμαι απολύτως βέβαιος ότι δεν το κάνεις μόνο για δύο δευτερόλεπτα. Μου έχει συμβεί και εμένα. Ενοχος.
Η οθόνη αφής μπορεί, λοιπόν, να συγκεντρώνει όλες τις λειτουργίες όμορφα και νοικοκυρεμένα, αλλά και μόνο ότι χρειάζεται να ψάξεις μενού και εικονίδιο για να εκτελέσεις μια εντολή αντί να πατήσεις ένα απλό κουμπάκι είναι τρελό.
Δεν μπορώ να το αποδείξω (θα ήταν χρήσιμο να γίνει μια έρευνα), αλλά είμαι βέβαιος ότι η κυριαρχία των οθονών αφής έχει συμβάλει και στην αύξηση του κυκλοφοριακού, δεδομένου ότι ξέρουμε ήδη ότι ο φόρτος αυξάνεται εκθετικά από την ασυνεπή οδήγηση. Ένα άφημα του γκαζιού, μια περίεργη κίνηση που υποχρεώνει τον διπλανό οδηγό να κάνει ελιγμό ή να φρενάρει λειτουργεί στην κίνηση περίπου όπως το φαινόμενο της πεταλούδας.
Το πρόβλημα έχει γίνει τόσο πρόδηλο που πρόσφατα το Euro NCAP, η ευρωπαϊκή υπηρεσία που βαθμολογεί την παθητική και ενεργητική ασφάλεια των νέων μοντέλων, ανακοίνωσε ότι θα αφαιρέσει βαθμούς αξιολόγησης ασφαλείας εάν ορισμένες λειτουργίες του αυτοκινήτου δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τη χρήση της οθόνης αφής. Αλληλούια!
Διότι διαπιστώνω από την καθημερινή επαφή μου με νέα μοντέλα ότι παρόλο που ορισμένες αυτοκινητοβιομηχανίες εξακολουθούν να εξοπλίζουν τα αυτοκίνητά τους με φυσικούς διακόπτες για κάποιες κρίσιμες λειτουργίες, όλο και περισσότερα νέα μοντέλα δεν διαθέτουν σχεδόν καθόλου κουμπιά.
Ξεκινώντας λοιπόν από το 2026, το Euro NCAP θα αφιερώσει 5 από τους 100 διαθέσιμους βαθμούς στην αξιολόγηση Safe Driving στην παρουσία «διαισθητικών, εύχρηστων χειριστηρίων οχημάτων». Υπαινίσσεται μάλιστα ότι μπορεί να αυξήσει κι άλλο τη βαρύτητα που δίνεται σε αυτό τα επόμενα χρόνια.
Δεν υποστηρίζω ότι οι οθόνες αφής θα πρέπει να καταργηθούν. Μάλιστα, στον βαθμό που πορευόμαστε πλέον ολοταχώς προς τη νέα γενιά αυτοκινήτων που προσδιορίζονται από το λογισμικό (SDV), οι κεντρικές οθόνες θα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας τους.
Θεωρώ όμως ότι ενόσω κινείται το αυτοκίνητο θα πρέπει να απενεργοποιούνται αυτόματα οι λειτουργίες εκείνες που αποσπούν την προσοχή. Ήδη σε πολλά μοντέλα ο ορισμός μιας διεύθυνσης στο σύστημα πλοήγησης δεν μπορεί να γίνει με πληκτρολόγηση αλλά μόνο φωνητικά.
Το λέω μετά λόγου γνώσης: Η απρόσκοπτη πρόσβαση στις λειτουργίες των οθονών αφής εν κινήσει είναι επικίνδυνη. Ακόμα και όσοι (σαν κι εμένα) αναγνωρίζουν τον κίνδυνο, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα υποκύψουμε. Σαν υπνωτισμένοι, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ενίοτε μας ρουφάει η οθόνη του κινητού μας.
Τιμή και δόξα, λοιπόν, στο Euro NCAP, αλλά θα πρέπει και οι ίδιες οι αυτοκινητοβιομηχανίες να αναγνωρίσουν το πρόβλημα που οι ίδιες δημιούργησαν. Η επιχειρηματική ηθική δεν είναι a la carte. Ούτε η λύση στο πρόβλημα που δημιούργησε η τεχνολογία είναι να προσθέσουμε περισσότερη τεχνολογία (βλέπε συστήματα ADAS) που να εξισορροπεί κάπως την κατάσταση.
Μου θυμίζει τη μάνα μου που όταν διαπίστωνε ότι στις φακές είχε πέσει πολύ αλάτι έχωνε μέσα μια πατάτα για να το απορροφήσει. Αφού δεν ήθελα να φάω φακές εξαρχής, ρε μάνα!