Τα νυχτερινά τρένα επιστρέφουν στα ευρωπαϊκά δρομολόγια με νέα δυναμική και υψηλές προσδοκίες.
Όταν οι πτήσεις low-cost μετέτρεψαν ένα δρομολόγιο από το Λονδίνο στο Μιλάνο σε κάτι λιγότερο από 40 ευρώ, τα μακρινά ταξίδια με τρένο έμοιαζαν καταδικασμένα στη λήθη. Σήμερα, όμως, λιγότερο από δύο δεκαετίες μετά, το night train, το τραίνο της νύχτας, μπαίνει και πάλι στην ευρωπαϊκή ζωή. Κι αυτή τη φορά, με άλλες αξιώσεις.
Από το 2018 και έπειτα, η αυστριακή εταιρεία ÖBB με το brand Nightjet ηγήθηκε μιας τάσης που τότε φαινόταν ρομαντική, αλλά… αυτοκτονική εμπορικά. Επτά χρόνια αργότερα, μπορεί να υπερηφανεύεται για τη στρατηγική της. Το 2023, οι κρατήσεις για νυχτερινά δρομολόγια στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 32% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με περίπου 4,5 εκατομμύρια επιβάτες να επιλέγουν ένα ταξίδι με διανυκτέρευση σε τραίνο. Το 2024, η αύξηση συνεχίστηκε με διψήφιο ρυθμό, ενώ αρκετές γραμμές αναγκάστηκαν να προσθέσουν έξτρα βαγόνια λόγω πληρότητας που ξεπέρασε το 90% σε περιόδους αιχμής. Το success story της ÖBB είναι μόνο η αρχή.
Η σουηδική Snälltåget συνδέει τη Σουηδία με το Βερολίνο μέσω Κοπεγχάγης, με δρομολόγια που γίνονται sold out ήδη από το Μάρτιο για το καλοκαίρι ενώ η νεοσύστατη European Sleeper προσφέρει τη διαδρομή Βρυξέλλες-Άμστερνταμ-Βερολίνο-Πράγα, με τιμές που ξεκινούν από 59 ευρώ για κάθισμα και φτάνουν έως τα 139 ευρώ για καμπίνα δύο ατόμων με πρωινό και ιδιωτικό μπάνιο.
Ταξίδια με οικολογικό του αποτύπωμα
Τα νέα night trains έχουν πάψει να απευθύνονται μόνο σε φοιτητές και ταξιδιώτες χαμηλού μπάτζετ. Σύμφωνα με έρευνα της RailEurope (2024), το 47% των επιβατών των νυχτερινών δρομολογίων είναι άνω των 35 ετών, ενώ το 18% είναι επαγγελματίες που ταξιδεύουν για δουλειά. Η άφιξη στην καρδιά μιας πόλης, χωρίς μεταφορές από και προς αεροδρόμια, χωρίς check-in και με ένα εισιτήριο που λειτουργεί και ως διαμονή, προσφέρει στους επαγγελματίες μια λύση δύο σε ένα: μεταφορά και ύπνο.
Η άνοδος της συνείδησης για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα παίζει αναμφίβολα ρόλο.
Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος είναι αποκαλυπτικά: η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα ανά επιβάτη για ταξίδι 1.000 χλμ. είναι περίπου 29 κιλά με το τραίνο, έναντι 230 κιλών με αεροπλάνο, δηλαδή κάτι λιγότερο από το 1/10. Τα night trains, λοιπόν, προσελκύουν ένα κοινό που ενδιαφέρεται για τον οικολογικό του αποτύπωμα, χωρίς να θέλει να θυσιάσει την άνεση.
Ίσα ίσα που αυτή η άνεση τείνει, πλέον, να αναβαθμιστεί σε εμπειρία. Ολοένα και περισσότερες εταιρείες επενδύουν σ’ ένα άνετο ταξίδι με όση το δυνατόν περισσότερη ιδιωτικότητα, κάτι που στο τρένο όλοι γνωρίζουν ότι δεν κατακτάται εύκολα. Οι νέες καμπίνες της Nightjet περιλαμβάνουν ηχομόνωση, Wi-Fi, ηλεκτρονικά κλειδώματα και πριβέ τουαλέτες με ντους. Η υπηρεσία περιλαμβάνει ακόμη και πρωινό στο κρεβάτι, με χειροποίητα κρουασάν και αυστριακό καφέ. Η τιμή για τη διαδρομή Βιέννη–Παρίσι σε «Deluxe sleeping cabin» είναι περίπου 189 ευρώ. Στοιχίζει λιγότερο από μία νύχτα σε ξενοδοχείο της γαλλικής πρωτεύουσας και μια πρωινή πτήση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την πλευρά της επιδοτεί πλέον τα night trains με συγκεκριμένα κονδύλια. Το πρόγραμμα «Connecting Europe Facility» χρηματοδότησε το 2022-2024 τέσσερα νέα πιλοτικά δρομολόγια, μεταξύ των οποίων το Παρίσι–Μιλάνο–Βενετία, το Άμστερνταμ–Βαρσοβία και το Βερολίνο–Βρυξέλλες. Συνολικά, έχουν διατεθεί περισσότερα από 35 εκατομμύρια ευρώ για βελτίωση υποδομών και εκσυγχρονισμό τροχαίου υλικού.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, ωστόσο, δεν είναι το ενδιαφέρον του κοινού ούτε οι τιμές. Είναι η δυσκολία συγχρονισμού των σιδηροδρομικών συστημάτων στην Ευρώπη. Διαφορετικά πλάτη ράγας, κανονισμοί, φορείς διαχείρισης, ελλιπής διαλειτουργικότητα σημαίνουν ότι ένα τρένο μπορεί να χρειαστεί να σταματήσει στα σύνορα για αλλαγή μηχανής ή προσωπικού. Παρά τις καλές προθέσεις, οι διαδρομές π.χ. από τη Ρώμη στην Αθήνα, από τη Βαρκελώνη στη Βουδαπέστη ή από το Βελιγράδι στο Βερολίνο παραμένουν ακόμη σε φάση σχεδιασμού. Ο οποίος δεν φαίνεται ότι θα υλοποιηθεί σύντομα.
Υπάρχουν κινήσεις, ωστόσο, που δείχνουν ότι η θέληση υπάρχει. Το Green Deal της Ευρωπαϊκής Ένωσης προωθεί μεταφορές χαμηλού άνθρακα, και το 2025-2030 έχει οριστεί ως η «πενταετία των τρένων». Σε αυτό το πλαίσιο, αρκετά κράτη μέλη έχουν θέσει ως στόχο την αναβίωση παλαιών δρομολογίων: από το Παρίσι-Λισαβόνα ως το Άμστερνταμ-Μιλάνο. Η Γερμανία, από την πλευρά της, επενδύει περισσότερα από 8 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρομικού δικτύου. Και η Γαλλία, επίσης, επανεξετάζει την αναβάθμιση εμβληματικών εσωτερικών δρομολογίων φορτωμένων με ιστορία και νοσταλγία, όπως το Παρίσι-Νίκαια. Από το 2021, το συγκεκριμένο δρομολόγιο λειτουργεί και πάλι, με μεγάλη επιτυχία, μέσω της SNCF, με τιμές που ξεκινούν από 29 ευρώ.
Η γοητεία των night trains παραμένει το ίδιο υπόγεια και έντονη όπως πάντα. Στην εποχή των 15λεπτων μετακινήσεων και των αεροπορικών καθυστερήσεων, η ιδέα του να κοιμηθείς σε ένα τραίνο και να ξυπνήσεις σε μια άλλη χώρα, φαντάζει όχι μόνο ρομαντική αλλά και αποδοτική. Δεν είναι μόνο μια άνετη, οικολογική και βολική μετακίνηση, αλλά πλασάρεται και σαν ολοκληρωμένη ταξιδιωτική εμπειρία. Η Ευρώπη, με το πολυσύνθετο γεωγραφικό της ψηφιδωτό, αλλά και το πλούσιο σιδηροδρομικό παρελθόν της, φαίνεται έτοιμη να κοιμηθεί και να ταξιδέψει πάλι πάνω στις ράγες.
Eξωτερική φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image