Πώς βρέθηκε στο επίκεντρο (από το απόλυτο περιθώριο) η ιδέα του χωρισμού της Καλιφόρνια, της μεγαλύτερης και πλουσιότερης πολιτείας, από τις υπόλοιπες ΗΠΑ.
Την έννοια «Grexit» η Ελλάδα την βίωσε στο πετσί της ως απειλή για πάνω από μία πενταετία. Το «Brexit» κυριάρχησε στην επικαιρότητα της Ευρώπης για μια δεκαετία. Μήπως ήλθε η ώρα να γνωρίσουμε και το «CalExit»; Την προσπάθεια «εξόδου» της Καλιφόρνια από τις ΗΠΑ;
Η αμερικανική πολιτεία της Καλιφόρνια έχει με έκταση όσο τρεις φορές η Ελλάδα και λίγο παραπάνω. Ο πληθυσμός της μετρήθηκε το 2021 σε πάνω από 40 εκατομμύρια ανθρώπους. Και το ΑΕΠ της ξεπερνάει τα 4,2 τρις δολάρια, βρίσκεται δηλαδή μόνη της πάνω από την Ιαπωνία και λίγο κάτω από τη Γερμανία, τον Ευρωπαίο οικονομικό γίγαντα. Σε τέτοια μεγέθη πληροί και με το παραπάνω τα κριτήρια για να πορευτεί μόνη της. Στα σχεδόν 180 χρόνια που αποτελεί πολιτεία των ΗΠΑ πολλοί σκέφτηκαν τον αποχωρισμό της, αλλά τα κινήματα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περιθωριακά, στην καλύτερη περίπτωση.
Αλλά με αποφάσεις σαν αυτές που παίρνει τον τελευταίο καιρό ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, το περιθωριακό αυτό κίνημα μπαίνει, πλέον, στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Οι λέξεις #calexit και #californiasecession (απόσχιση της Καλιφόρνια) αποτελούν τις τελευταίες ημέρες το Νο1 trend hashtags στο «Χ». Οι άνθρωποι που βρίσκονται χρόνια τώρα πίσω από το κίνημα καλούνται να μιλήσουν σε όλο και πιο «σοβαρά» μέσα ενημέρωσης. Και εξυφαίνεται ένα σενάριο, σύμφωνα με το οποίο οι Καλιφορνέζοι μπορούν να πιέσουν έτσι ώστε το 2028 να διοργανωθεί εντός της πολιτείας ένα δημοψήφισμα, που θα τους ανοίξει το δρόμο της ελευθερίας.
Ενα σενάριο σχεδόν αδύνατο
Μοιάζει παράλογο. Είναι πολύ δύσκολο, με την ισχύουσα νομοθεσία. Αλλά η ιστορία έχει διδάξει ότι σ’ αυτά πρέπει η ανθρωπότητα να κρατάει μικρό καλάθι. Η Καλιφόρνια είναι απ’ αυτές τις περιοχές των ΗΠΑ που υπερηφανεύονται για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, που δεν έχουν σχέση ούτε με τις πολιτείες της ανατολικής ακτής, ούτε με τις αριστοκρατικές της Νέας Αγγλίας, ούτε με τις «κολλημένες» του Νότου, ούτε και με τις ακραία συντηρητικές Μεσοδυτικές. Ούτως ή άλλως η ιστορία της περιοχής της Καλιφόρνια ήταν στενά συνδεδεμένη με τις κατακτήσεις των Ισπανών, οι οποίοι αποτελούσαν και την πλειοψηφία των κατοίκων της -αν εξαιρέσει κανείς τις αυτόχθονες ινδιάνικες φυλές.
Όταν το Μεξικό διεκδίκησε και πέτυχε την ανεξαρτησία του από την Ισπανία το 1821, η Καλιφόρνια ήταν ήδη διαιρεμένη εκ των πραγμάτων σε Άνω και Κάτω. Η Άνω Καλιφόρνια, η σημερινή πολιτεία των ΗΠΑ, δέχτηκε πολλά κύματα Ευρωπαίων αποίκων από τα ανατολικά, η σύνθεση του πληθυσμού της άλλαξε με τα χρόνια. Οι Αγγλο-Αμερικάνοι άποικοι, οι «γκρίνγκος» όπως τους έλεγαν οι ισπανόφωνοι ντόπιοι, ήταν αυτοί που στήριξαν το κίνημα ανεξαρτησίας της περιοχής από το Μεξικό.
Στην περιοχή εκείνη χτίστηκε και αναπτύχθηκε και ο μύθος του Ζορό, οι περιπέτειες του οποίου συνάρπαζαν γενιές και γενιές νέων ανθρώπων. Ο Ζορό, ένας Καλιφορνέζος Ρομπέν των Δασών, που ξεχνάει την αριστοκρατική του καταγωγή και τα βάζει με την εξουσία για να βοηθήσει τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους, θεωρητικά έζησε σ’ αυτό το χρονικό μεταίχμιο, της απόσπασης της Καλιφόρνια από το Μεξικό και της ενσωμάτωσής της στις ΗΠΑ.
Αυτό δεν έγινε αναίμακτα. Χρειάστηκε ένας εξαετής πόλεμος (1836-42) και μία διετής γενικευμένη εξέγερση (1846-48), που ανακήρυξε την περιοχή πρώτα σε ανεξάρτητη δημοκρατία (με χαρακτηριστική σημαία που είχε έμβλημα μια μεγάλη αρκούδα) και πολύ γρήγορα σε πολιτεία των ΗΠΑ. Οι Καλιφορνέζοι κάλεσαν τις ΗΠΑ να βοηθήσουν στον πόλεμό τους με τους Μεξικανούς και οι αμερικανικές δυνάμεις καθάρισαν. Στις 9 Αυγούστου 1850 η Καλιφόρνια έγινε η 31η πολιτεία των ΗΠΑ.
“Χρυσή” πολιτεία
Η ανακάλυψη σπουδαίων κοιτασμάτων χρυσού το 1848 βοήθησε στη ραγδαία πληθυσμιακή αύξηση, όμως η Καλιφόρνια ανέπτυξε κι άλλους τομείς εκτός από τον ορυκτό πλούτο. Τα εύφορα εδάφη, η εμπορική δραστηριότητα με όλο τον Ειρηνικό να ανοίγεται μπροστά της και το ηλιόλουστο κλίμα (σε σχέση με τα χιόνια και τα κρύα των μεγάλων αστικών κέντρων από το κέντρο και την ανατολή) αποτέλεσαν πόλο έλξης. Η Καλιφόρνια υπήρξε πρωτοπόρος σε πολλούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και κυρίως στις επιχειρήσεις του θεάματος (Χόλυγουντ) και της υψηλής τεχνολογίας (Silicon Valley). H πολιτεία ακολουθούσε τις δυνατές προσωπικότητες για την προεδρία των ΗΠΑ, ωστόσο η τελευταία φορά που υπήρξε πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων εκεί ήταν με τον Τζορτζ Μπους τον Πρεσβύτερο το 1988. Από την πρώτη θητεία του Μπιλ Κλίντον το 1992 ως τις πρόσφατες εκλογές του 2024, η Καλιφόρνια ψηφίζει σταθερά Δημοκρατικούς, και μάλιστα με σταθερά αυξανόμενη επιρροή.
Στις εκλογές του 2016 ο Ντόναλντ Τραμπ κατέγραψε εκεί ένα από τα χειρότερα ποσοστά του σε παναμερικανικό επίπεδο (31,62%) παρά την εκλογή του. Κάτι ανάλογο συνέβη και το 2024, όπου ο Τραμπ κατέγραψε ένα από τα μικρότερα ποσοστά του (38,62%) στην πολυπληθέστερη και μεγάλης σημασίας αμερικανική πολιτεία. Κατά καιρούς υπήρξαν διάφορα σχέδια διαχωρισμού της Καλιφόρνια σε μικρότερα κομμάτια. Υπήρξαν σενάρια κατάτμησής της σε τρεις ή πέντε πολιτείες. Κάτι, όμως, που αντιμάχονται οι Ρεπουμπλικάνοι, δεδομένου ότι περισσότερες πολιτείες ισούνται και με περισσότερους Δημοκρατικούς γερουσιαστές!
California Exit
Πριν την ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ σε ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στην ουσία δεν υπήρχε κίνημα ανεξαρτησίας της Καλιφόρνια. Το 2015 ιδρύθηκε το Εθνικό Κόμμα της Καλιφόρνια (California National Party, CNP), το οποίο ξεκαθάρισε ότι θα προσπαθούσε για την απόσχιση της πολιτείας μόνο με ειρηνικά μέσα. Στήθηκαν κι άλλες οργανώσεις, όπως η Free The Bear (Ελευθερώστε την Αρκούδα), ο Συνασπισμός της Ελεύθερης Καλιφόρνια (California Freedom Coalition) και κυρίως το «Yes California» (Ναι Καλιφόρνια), που μάζεψε σε λίγο καιρό 585.000 υπογραφές για ένα δημοψήφισμα ανεξαρτησίας της περιοχής από τις ΗΠΑ. Τότε αναδείχτηκε πρώτη φορά και η λέξη «CalExit».
Η εκλογή του Δημοκρατικού Τζο Μπάιντεν το 2020 ουσιαστικά ηρέμησε τα πράγματα, όμως ήταν φυσικό να φουντώσουν και πάλι μετά την επανεκλογή του Τραμπ. Ούτως ή άλλως ο νυν Αμερικανός πρόεδρος είχε αφήσει ξεκάθαρα να φανεί τι περίμενε την πολιτεία και τους (Δημοκρατικούς σε συντριπτικό βαθμό) άρχοντές της από τις προεκλογικές του κινήσεις στην περιοχή, που ήταν γεμάτες ειρωνεία και τοξικότητα.
Ο άνθρωπος πίσω από την διεκδίκηση απόσχισης της Καλιφόρνια είναι ο Μάρκους Ρουίζ Έβανς, ένας συγγραφέας που ασχολήθηκε πολύ όχι τόσο με την ιστορία της περιοχής, όσο με τις προοπτικές και το μέλλον της. Η πλατφόρμα του calexitnow.org καλεί τους Καλιφορνέζους να υπογράψουν μια αίτηση, ώστε παράλληλα με τις προεδρικές εκλογές του 2028 να διεξαχθεί στην πολιτεία και δημοψήφισμα, στο οποίο ο λαός θα αποφασίσει αν θέλει να μείνει ή να φύγει από τις ΗΠΑ.
Η δημοσιότητα που πήρε η πλατφόρμα τις τελευταίες ημέρες είναι εκρηκτική. Οι εκτεταμένες διαδηλώσεις σε μεγάλες πόλεις, που «ανάγκασαν» τον Πρόεδρο Τραμπ να ζητήσει την παρέμβαση του στρατού της χώρας για να αποκατασταθεί η τάξη, εκατονταπλασίασαν -την κυριολεξία- την κίνησή της. Ο Ρουίζ Έβανς από εκεί που είχε μηδενική προβολή ή μιλούσε μόνο σε περιφερειακά μέσα, είδε να ασχολούνται μαζί του (για την ώρα) το CBS και οι Los Angeles Times. Η ρητορική του, γνωστή και δοκιμασμένη: Ότι η Καλιφόρνια, που ούτως ή άλλως διαφέρει πολιτιστικά και ιστορικά, ακόμα και εθνολογικά (με τεράστια ισπανόφωνη αλλά και ασιατική μειονότητα) από τις άλλες ΗΠΑ, δεν έχει καμία δουλειά με την «Αμερική του Τραμπ». Και ότι η πέμπτη οικονομία του κόσμου δεν έχει να φοβάται τίποτα, ούτε για την ασφάλειά της, ούτε για την σταθερότητα και το βιοτικό της επίπεδο, ακόμα κι αν οι ΗΠΑ σταθούν απέναντί της.
Μένει να αποδειχτεί αν αυτή η οργή του κόσμου, που διοχετεύει πολλούς στο δικό του κανάλι, θα πάρει και κάποια θεσμική μορφή. Από το 1869 κιόλας (υπόθεση Texas vs. White) η αμερικανική δικαιοσύνη έχει αποφανθεί ότι καμία πολιτεία δεν μπορεί να εγκαταλείψει την αμερικανική ομοσπονδία μόνο με δική της απόφαση, έστω κι αν αυτή στηρίζεται στην πλειοψηφία των πολιτών. Για να αποσχιστεί, δηλαδή, μια περιοχή των ΗΠΑ, πρέπει θεωρητικά να συμφωνήσει και η κεντρική κυβέρνηση. Καμία πρόνοια για μονομερή απόσχιση δεν υπάρχει ούτε στο Αμερικανικό Σύνταγμα.
Άρα; Είναι αυτή η συζήτηση μια ανούσια φούσκα; Μέχρι πριν από λίγο καιρό, έτσι έμοιαζε. Αν, όμως, λόγω της αναταραχής κερδίσει momentum και βρεθεί στον κεντρικό πολιτικό διάλογο, κανείς δεν ξέρει. Ποιος μπορεί να γυρίσει την πλάτη σε π.χ. 5 εκατομμύρια υπογραφές, όσες περίπου ήταν οι μισές ψήφοι των Δημοκρατικών στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές;
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image