Η έκθεση “Paris, City of Pearls” στο L’ École des Arts Joailliers αφηγείται τον έρωτα των γυναικών και της Πόλης του Φωτός με τα μαργαριτάρια.
Ηταν Φεβρουάριος του 1969 όταν ο Ρίτσαρντ Μπάρτον αγόρασε ένα από τα πιο διάσημα μαργαριτάρια του κόσμου, το La Peregrina 55,95 καρατίων ως δώρο για τη σύζυγό του Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Ενα μαργαριτάρι που ανήκε κάποτε σε Ισπανούς γαλαζοαίματους, ένα κόσμημα που έμεινε στην ιστορία ακόμη και μέσα από πίνακες του Βελάσκεθ. Η λατρεία της Τέιλορ για τα κοσμήματα υπήρξε παροιμιώδης και ο σύζυγός της γνώριζε καλά τις αδυναμίες της. Ο ηθοποιός αγόρασε έναντι 37.000 δολαρίων, τότε, το πολυπόθητο μαργαριτάρι σε μία δημοπρασία του Sotheby’s για να το προσφέρει στη σταρ. Τι κι αν κάποτε ένα από τα σκυλάκια του ζεύγους βρέθηκε κάποτε να το μασουλάει; Μην ανησυχείτε, σώθηκαν αμφότερα.
Ενα θαύμα της φύσης
Η πολύτιμη λίθος, δεν είναι λίθος για να ακριβολογούμε, αλλά ανθρακικό ασβέστιο. Τα μαργαριτάρια λοιπόν είναι οργανικοί πολύτιμοι λίθοι που σχηματίζονται στο εσωτερικό του κελύφους οστράκων. Θεωρητικά κάθε όστρακο μπορεί να παράγει μαργαριτάρι, αλλά τα πιο υπέροχα παραδείγματα προέρχονται από όστρακα που ζουν σε θερμότερα νερά -ιδίως του Κόλπου και του Ινδικού Ωκεανού.
Κανείς δεν γνωρίζει τι ωθεί ένα συγκεκριμένο όστρακο να παράγει μαργαριτάρι με φυσικό τρόπο. Συνήθως όταν ένα ξένο σώμα, όπως π.χ. κόκκος άμμου ή κάποιο παράσιτο εισέλθει στον οργανισμό τότε το όστρακο για να αμυνθεί εκκρίνει μία ουσία, τη μαργαρόριζα, που καλύπτει με αλλεπάλληλα στρώματα τον «εχθρό», προκειμένου να προστατευτεί δημιουργώντας έτσι ένα μαργαριτάρι. Η πιθανότητα να σχηματίσει ένα όστρακο μαργαριτάρι είναι μικρότερη από 1%, ενώ από 100 μαργαριτάρια, μόνο ένα από αυτά είναι πιθανό να θεωρηθεί υψηλής ποιότητας. Παράγοντες όπως το μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα, η ποιότητα της επιφάνειας και η λάμψη λαμβάνονται υπόψη για την αξιολόγηση της ποιότητάς του, με το μπλε να είναι το σπανιότερο χρώμα από όλα.
H γοητεία των μαργαριταριών
Ακόμη και η Τέχνη τα εξύμνησε, από τον διάσημο πίνακα του Γιόχανες Βερμέερ, το «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» (πίνακας που έπειτα ενέπνευσε συγγραφείς και έγινε και ταινία) ως την Αφροδίτη του Μποτιτσέλι που ξεπροβάλλει μέσα από ένα κοχύλι ως το πιο λαμπερό κόσμημα του κόσμου. Το Breakfast at Tiffany’s ανοίγει με τη σκηνή της Holly να στέκεται μπροστά στη βιτρίνα του κοσμηματοπωλείου, φορώντας το iconic πλέον μαργαριταρένιο κολιέ και ένα μαύρο φόρεμα διά χειρός Givenchy.
Η έκθεση στο Παρίσι
Ομως, τα μαργαριτάρια δεν γητεύουν μόνο ανθρώπους, αλλά και πόλεις, μία εν προκειμένω: το Παρίσι. Η έκθεση “Paris, City of Pearls” στη L’École des Arts Joailliers, στο Παρίσι, αφηγείται τον ρόλο που έπαιξαν τα μαργαριτάρια στη βιομηχανία της μόδας και της κοσμηματοποιίας από τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Η έκθεση φωτίζει επίσης το πώς το εμπόριο μαργαριταριών μεταξύ του Κόλπου και της γαλλικής πρωτεύουσας επηρέασε τα πάντα εκείνη την εποχή, από την όπερα έως τη μόδα.
Η διάσημη Rue La Fayette, σε απόσταση αναπνοής από το ομώνυμο πολυκατάστημα στο 9ο διαμέρισμα του Παρισιού, υπήρξε το κέντρο αυτής της βιομηχανίας. Το 1900 υπήρχαν 300 έμποροι φυσικών μαργαριταριών σ’ έναν δρόμο με 100 κτίρια.
Οι επισκέπτες θα δουν βέβαια πολυτελή δείγματα της τέχνης των κοσμηματοποιών, συμπεριλαμβανομένων θησαυρών από τα αρχεία των εμβληματικών οίκων Van Cleef and Arpels (που υποστηρίζει την L’École des Arts Joailliers), Cartier και Fred. Σε μια καρφίτσα Van Cleef and Arpels του 1956, σ’ ένα μαργαριτάρι μήκους περίπου 4 εκατοστών, βλέπουμε τον μυώδη κορμό ενός μονομάχου να αναδύεται. Το χρυσό του χέρι υψωμένο, έτοιμο να χτυπήσει με ένα διαμαντένιο σκήπτρο. Στην έκθεση θα δούμε κι ένα λεπτεπίλεπτο ιριδίζον ροζ-βιολετί κρεμαστό μαργαριτάρι σε σχήμα αυγού, αλλά κι ένα καστανόχρωμο μαργαριτάρι που λαμπυρίζει σαν την κοιλιά μιας κουκουβάγιας, σκαρφαλωμένης πάνω σε ένα χρυσό κλαδί -κοσμήματα από ιδιωτικές συλλογές.
Η έκθεση χωρίζεται σε πέντε ενότητες: στα μαργαριτάρια και τα μυστικά τους, στην Ανατολή των μαργαριταριών και στα μαργαριτάρια της Ανατολής, στην εποχή του 1900 και τη γέννηση του σχετικού εμπορίου, τον συμβολισμό των μαργαριταριών στις αρχές του 1910 και έπειτα γίνεται μια στάση σε μια χρονιά σταθμό, το 192, την εποχή της «μανίας» με τα μαργαριτάρια, τότε που πρωταγωνιστούσαν από την όπερα και το σινεμά ως τη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τις αφίσες και τα περιοδικά. Τέλος, η ενότητα Parisian Pearl, αφηγείται την ιδιαίτερη ιστορία των μαργαριταριών με την πόλη.
Συμβολισμοί
Στην Κίνα και την Ινδία, τα μαργαριτάρια συνδέονταν με τη σοφία και την πνευματική διαφώτιση. Τα μαργαριτάρια συμβολίζουν επίσης την αγνότητα, και γι’ αυτό είναι το κόσμημα που προσφέρουν ως δώρο στους γάμους ή φορούν οι νύφες. Το σχήμα τους θυμίζει το φεγγάρι αλλά και το δάκρυ (και πάλι τα μαργαριτάρια είναι το μόνο αποδεκτό κόσμημα στις κηδείες), ενώ ο μαγικός τρόπος που δημιουργούνται ώθησε κάποτε τους ανθρώπους να το προσφέρουν ακόμη και στους νεκρούς, ελπίζοντας να τους βοηθήσουν στο μεγάλο πέρασμα.
Μέχρι τον Μεσαίωνα, μαργαριτάρια μπορούσε να βρει κανείς σε σεντούκια λειψανοθήκης (δοχεία για τα λείψανα ιερών προσώπων), βασιλικά στέμματα, εξώφυλλα βιβλίων και προσωπικά κοσμήματα. Το μαργαριτάρι αντανακλούσε τον πλούτο και το κύρος του κατόχου του, αλλά είχε αποκτήσει και μια νέα σημασία -την αρετή και την αγνότητα. Το συχνά λευκό χρώμα του μαργαριταριού συνδέθηκε στη χριστιανική θεολογία με την εξίσου αγνή Παρθένο Μαρία, καθώς και με τον Χριστό. Η λειψανοθήκη του Αγίου Αγκαθιού, που δημιουργήθηκε πιθανότατα στα τέλη του 14ου αιώνα στο Παρίσι για να φιλοξενήσει ένα αγκάθι που πιστεύεται ότι προερχόταν από το Αγκάθινο Στέμμα, διαθέτει 14 λαμπερά μαργαριτάρια που εναλλάσσονται με ρουμπίνια ως μπορντούρα. Οι δύο πέτρες χρησιμοποιούνταν συχνά μαζί σε χριστιανικές παραγγελίες, με το κόκκινο των ρουμπινιών να συμβολίζει το αίμα του Χριστού και, επομένως, τη θυσία.
Στην περίοδο της Αναγέννησης και του μπαρόκ τα μαργαριτάρια χρησιμοποιούνταν όλο και πιο υπερβολικά. Πολλοί διάσημοι επέλεγαν να απαθανατιστούν από τους ζωγράφους φορώντας μαργαριταρένια κοσμήματα. Για τους Βικτωριανούς, τα μαργαριτάρια συνέχισαν να αντιπροσωπεύουν την αγνότητα -και ήταν ένα δημοφιλές δώρο για τις νέες νύφες, παράδοση που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. Την μεγάλη επανάσταση, όπως υπογραμμίζει κι η έκθεση στο Παρίσι, έφερε η ανακάλυψη του Ιάπωνα Mikimoto Kokichi, που βρήκε τον τρόπο να καλλιεργεί μαργαριτάρια στις αρχές του 20ού αιώνα, κάνοντας τα πιο προσιτά στο ευρύτερο κοινό, το οποίο δεν μπορεί παρά μόνο να ονειρεύεται το La Peregrina.
*Η έκθεση “Paris, City of Pearls” θα διαρκέσει ως την 1η Ιουνίου 2025, L’École des Arts Joailliers, Παρίσι
Credits: press.lecolevancleefarpels.com