Τον συμπαθούμε όλοι τον αλτρουιστή γιατί μπορεί να νοιαστεί για εμάς ακόμα και τότε που όλοι οι άλλοι δείχνουν να εγκαταλείπουν. Πώς μοιάζει όμως ένας αλτρουιστής;
Σε μια εποχή που ο ατομισμός θριαμβεύει, χρειάζεται ο αλτρουισμός. Αυτή η επιθυμία να θέλουμε να βοηθάμε τον άλλο χωρίς να επιζητούμε ή να περιμένουμε τίποτα από αυτόν. Υπάρχουν αλήθεια τέτοιοι άνθρωποι; Ή είναι είδη υπό εξαφάνιση χωρίς καμιά “περιβαλλοντολογική οργάνωση” να αγωνιστεί για την προστασία τους;
Ωστόσο, το να είσαι καλός με τους άλλους ή το να μπορείς να μπαίνεις στη θέση του άλλου σε κατατάσσει στους αλτρουιστές; Ο περιζήτητος “κιμπάρης” η αλλιώς “ψυχικά γενναιόδωρος” έχει κάποια ψήγματα αλτρουισμού; Για να δούμε τι λέει το γαλλικό “Psychologies” πάνω σε αυτό.
Τύποι αλτρουισμού
Πολλοί φαντάζονται τον αλτρουιστή ως μια μοντέρνα μετενσάρκωση του “καλού Σαμαρείτη”, κάποιου δηλαδή που διαθέτοντας το βασικό προσόν του αλτρουισμού κι ερχόμενος στη θέση του συνανθρώπου του, είναι έτοιμος να τον βοηθήσει χωρίς να έχει κάποιο όφελος από αυτό. Ο παραλήπτης αυτής της πράξης αλληλεγγύης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε που το έχει ανάγκη. Αυτή η συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από τους ψυχολόγους ως καθαρός (“pure”) αλτρουισμός.
Υποστηρίζεται, όμως, ότι εκτός από τον “καθαρό” υπάρχουν ακόμα τρεις τύποι αλτρουισμού:
O “συγγενικός αλτρουισμός” (“kin altruism”) ο οποίος χαρακτηρίζει τη διάθεση τού να κάνουμε ακόμα και προσωπικές θυσίες για πρόσωπα της οικογένειας, συγγενείς και αγαπημένα πρόσωπα που χρειάζονται τη βοήθεια μας.
Ο “αμοιβαίος αλτρουισμός” είναι όταν πάλι με προσωπικό κόστος βοηθάς κάποιον που ξέρεις ότι μπορεί να σε βοηθήσει στο μέλλον. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή είναι η βασικότερη εξήγηση των αλτρουιστικών συμπεριφορών κάποιων ανθρώπων.
Ο “αλτρουισμός της πολιτισμικής ομάδας” είναι η εκδήλωση συμπεριφορών αλληλεγγύης προς άτομα που ανήκουν στην ίδια χώρα, ή στην ίδια πολιτισμική, ή φυλετική ομάδα.
Τα χαρακτηριστικά των αλτρουιστών
Ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ έλεγε πως κάθε άνθρωπος πρέπει να αποφασίσει αν θα προχωρήσει προς το φως του δημιουργικού αλτρουισμού ή στα σκοτάδια του καταστροφικού εγωισμού. Αλτρουιστικές συμπεριφορές μπορούμε να έχουμε πολλοί. Αλτρουιστές είναι όμως, λίγοι. Και αυτοί έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους.
Μια έρευνα του 2009 αποκάλυψε ότι οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα ενσυναίσθησης κινητοποιούνται από αυτήν και είχαν μεγαλύτερη διάθεση να βοηθήσουν. Επιπλέον, τα άτομα με υψηλά επίπεδα εξωστρέφειας και θετικότητας είχαν επίσης υψηλά επίπεδα αλτρουισμού. Έτσι, οι άνθρωποι που είναι ενσυναισθητικοί ή εξωστρεφείς είναι πιο πιθανό να είναι αλτρουιστές. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ενσυναίσθηση είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των αλτρουιστών. Το να μπορείς να διαβάζεις και να κατανοείς τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και το να είσαι πρόθυμος να μπεις στη θέση του άλλου ατόμου είναι ένα βασικό πλεονέκτημα αν θέλεις να τον βοηθήσεις.
Στο “Psychology Today” η Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας Vernonika Tait υπογραμμίζει: “Κάνατε κάτι εξαιρετικό για κάποιον που δεν γνωρίζατε. Για να ικανοποιήσετε τον ορισμό της Δρ. Abigail Marsh για έναν εξαιρετικό αλτρουιστή, θα πρέπει να έχετε διαπράξει μια γενναιόδωρη πράξη για κάποιον όπου:
-Ο αποδέκτης ήταν κάποιος που δεν είχε σχέση με εσάς και σάς ήταν άγνωστος τη στιγμή που αποφασίσατε να δράσετε.
-Η συμπεριφορά απαιτούσε προσωπικό κίνδυνο ή κόστος για εσάς.
-Η πράξη δεν ήταν κάτι που απαιτήθηκε ή αναμενόταν να κάνετε.
H Δρ. Marsh, συγγραφέας του βιβλίου “The Fear Factor: How One Emotion Connects Altruists, Psychopaths, and Everyone In-Between”, αποφάσισε να μελετήσει ένα μικρό κλάσμα του πληθυσμού των ΗΠΑ -ανθρώπους που είχαν δωρίσει ένα νεφρό ανώνυμα σε έναν άγνωστο. Αυτή η μοναδική ομάδα μπορεί σίγουρα να χαρακτηριστεί ως ομάδα που επέδειξε εξαιρετικό αλτρουισμό.
Χαρακτηριστικά των εξαιρετικά αλτρουιστών:
-Δεν πιστεύουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να είναι πραγματικά κακοί. Μπορεί να έχετε υποθέσει ότι οι πολύ αλτρουιστές παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης ή θρησκευτικότητας σε σύγκριση με τους τυπικούς πληθυσμούς αλλά έχουν βρεθεί ελάχιστα στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτές τις διαφορές. Είναι ενδιαφέρον ότι οι αλτρουιστές σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα Belief in Pure Evil -πίστη στο απόλυτο κακό- σε σύγκριση με τους θρησκευόμενους. Αυτή περιλάμβανε απόψεις όπως: “Μερικοί άνθρωποι είναι απλά καθαρά κακοί” και “Οι κακοί άνθρωποι βλάπτουν τους άλλους για τη χαρά τους”.
-Είναι καλοί στο να αισθάνονται το φόβο των άλλων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο αλτρουιστής έχει μεγαλύτερη και πιο ενεργή αμυγδαλή εγκεφάλου σε σύγκριση με τους υπόλοιπους -πρόκειται για μια αμυγδαλόσχημη δομή στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου που βοηθά στην επεξεργασία των συναισθημάτων, ιδίως στην ανίχνευση του φόβου και της απειλής. Ίσως όσο καλύτερα μπορείτε να αναγνωρίσετε το φόβο στους άλλους, τόσο πιο καλά εξοπλισμένοι είστε για να δράσετε και να ανακουφίσετε τη δυστυχία τους.
-Δεν βλέπουν τον εαυτό τους ως κάτι το ξεχωριστό. Οι αλτρουιστές βλέπουν τους εαυτούς τους ως κάτι συνηθισμένο. Είναι σεμνοί, με τον τρόπο τους. Πολλοί από εμάς πιθανόν να κατατάσσαμε τους ανώνυμους δωρητές νεφρών στους λίγους και εκλεκτούς που πληρούν τις προϋποθέσεις για να είναι όλοι καλοί, ωστόσο οι αλτρουιστές δεν βλέπουν καμία διάκριση μεταξύ των εαυτών τους και των άλλων. Άρα δεν υπερτιμούν την προσφορά τους. Θεωρούν ότι υπαγορεύεται από μια -δικιά τους τελικά- αίσθηση του καθήκοντος.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image