Oταν η χαμηλή αυτοεκτίμηση γίνεται μακροπρόθεσμο πρόβλημα, μπορεί να έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και στην καθημερινότητα..
Υπάρχουν στιγμές που τείνουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα και νιώθουμε λιγότερο ικανοί να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις που μας βάζει η ζωή. «Η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητές μας», εξηγεί η Dr. Lauren Napolitano, ψυχολόγος, σε σχετικό άρθρο. Mπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα στρες, κατάθλιψη, άγχος αλλά και σε χρήση ουσιών, δηλώνουν οι ειδικοί. Μπορεί να επηρεάσει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας, τις σχέσεις, τη δουλειά και την υγεία. Τα καλά νέα είναι ότι μπορεί να αλλάξει αυτή η νοοτροπία, με την κατανόηση των κοινών συμπεριφορών χαμηλής αυτοπεποίθησης να είναι ένα τεράστιο πρώτο βήμα.
Τι την προκαλεί, ποια είναι τα σημάδια και τι μπορούμε να κάνουμε γι΄ αυτό;
Η χαμηλή αυτοπεποίθηση μπορεί να αποδοθεί σε περιβαλλοντικούς, βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να έχουν γενετική προδιάθεση για αυξημένα επίπεδα άγχους και χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, τα οποία επηρεάζουν τελικά την αυτοπεποίθηση. Οσοι βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις μπορεί να έχουν μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου γίνονταν δέκτες αρνητικών και επικριτικών συμπεριφορών.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση ξεκινά συχνά από την παιδική ηλικία, ισχυρίζονται οι ειδικοί. Οι δάσκαλοι, οι φίλοι, τα αδέρφια, οι γονείς, ακόμη και τα μέσα ενημέρωσης μας στέλνουν θετικά και αρνητικά μηνύματα. Για κάποιο λόγο, το ότι “δεν είμαστε αρκετά καλοί” είναι αυτό που μας ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή. Στην πορεία, το άγχος και οι δυσκολίες που ίσως αντιμετωπίσουμε, όπως μια σοβαρή ασθένεια ή ένα πένθος, μπορεί να ενισχύσουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η προσωπικότητα μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο. Κάποιοι είμαστε απλώς πιο επιρρεπείς στην αρνητική σκέψη, ενώ άλλοι θέτουμε απίστευτα υψηλά πρότυπα για τον εαυτό μας.
Πώς μας επηρεάζει η χαμηλή αυτοεκτίμηση;
-Αποφεύγουμε καταστάσεις, κοινωνικές εκδηλώσεις, προκλήσεις και οτιδήποτε νέο και άγνωστο. Βραχυπρόθεσμα, η σταθερή αποφυγή μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς, μακροπρόθεσμα όμως αυτή η αντιμετώπιση ενισχύει τις υποκείμενες αμφιβολίες και τους φόβους μας. Μας διδάσκει τον άχρηστο κανόνα ότι ο μόνος τρόπος για να τα βγάλουμε πέρα είναι να αποφεύγουμε όλα εκείνα που μπορεί να μας εκθέσουν. Συχνά, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να μετατραπεί σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, διαιωνίζοντας την πεποίθηση ότι στην πραγματικότητα δεν είμαστε ικανοί. Το να ζούμε με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να βλάψει την ψυχική μας υγεία και να μας οδηγήσει στην κατάθλιψη και το άγχος και σε επιβλαβείς συνήθειες, όπως το κάπνισμα και το υπερβολικό ποτό, σαν ένα μέσο αντιμετώπισης. Η λύση είναι να αντιστρέψουμε αυτή τη διαδικασία σκέψης και να εστιάσουμε στο πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις, ακόμα κι αν χρειαστεί να ζητήσουμε υποστήριξη από κάποιον ειδικό.
-Είμαστε προκατειλημμένοι. Πολλοί αποφεύγουμε καταστάσεις, επειδή είμαστε πεπεισμένοι ότι το τελικό αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό. Συνήθως, όταν προδικάζουμε καταστάσεις περιορίζουμε τον εαυτό μας, λένε οι ειδικοί. Μία καλή συμβουλή είναι να διαχωρίζουμε τη «σκέψη» από την «εμπειρία» και στη συνέχεια να δοκιμάζουμε τη συγκεκριμένη κατάσταση για να δούμε τι πρόκειται να συμβεί. Πολλές φορές, εξάλλου, όταν βγαίνουμε έξω από το “περιβάλλον ασφάλειάς” μας, δοκιμάζοντας κάτι νέο και τεστάροντας τα όριά μας, ανακαλύπτουμε νέες δυνατότητές κι αυτό μόνο να βελτιώσει τα επίπεδα αυτοεκτίμησης μπορεί.
-Κάποιοι από εμάς επαναλαμβάνουμε αρνητικές σκέψεις, όπως «δεν θα μπορέσω ποτέ να το κάνω» ή «δεν είμαι καθόλου καλός σε αυτό». Το πρώτο βήμα είναι να παρατηρήσει κανείς πότε προκύπτουν αυτές οι σκέψεις και μετά να εστιάσει στην αυτοσυμπόνια. Η φράση «τι θα έλεγες σε έναν φίλο σε μια παρόμοια κατάσταση;» είναι μία πολύ χρήσιμη ερώτηση, αφού συχνά είμαστε πιο ειλικρινείς και βοηθητικοί με τους άλλους παρά με τον εαυτό μας.
-Νιώθουμε υψηλό άγχος ή και κατάθλιψη. Συχνά, οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοπεποίθηση έχουν άγχος, επειδή ανησυχούν για την ικανότητά τους να διαχειρίζονται στρεσογόνες καταστάσεις. Η χαμηλή αυτοπεποίθηση μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη και η κατάθλιψη είναι ανασταλτικός παράγοντας, υποστηρίζουν οι ειδικοί. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι πολύ χρήσιμο να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να αξιολογήσουμε την κατάσταση που μας προκαλεί άγχος και να αναρωτηθούμε: “Ποιο είναι το χειρότερο δυνατό σενάριο και πώς μπορώ να το αντιμετωπίσω;”
-Συγκρινόμαστε με άλλους. Οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοπεποίθηση μπορεί να βρεθούν να συγκρίνουν συνεχώς τον εαυτό τους με άλλους. Αρκεί να αναρωτηθούμε ποιες πτυχές αυτών των ανθρώπων θαυμάζουμε και θεωρούμε καλύτερες και ποιος είναι οι δικός μας τρόπος να φτάσουμε στις δικές μας ιδανικές πτυχές.
Πώς μπορούμε να έχουμε υγιή αυτοεκτίμηση;
Αρχικά πρέπει να προσδιορίσουμε τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας και μετά να τις αμφισβητήσουμε. Στη συνέχεια, πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε πιο θετικά
–Ας αναγνωρίσουμε σε τι είμαστε καλοί. Όλοι είμαστε καλοί σε κάποιο τομέα, ακόμα και στο να μαγειρεύουμε, να τραγουδάμε, ή να είμαστε καλοί φίλοι. Ας ανακαλύψουμε τα πράγματα στα οποία είμαστε καλοί, κι αυτό θα μας βοηθήσει να τονώσουμε τη διάθεσή μας.
–Ας χτίσουμε όμορφες σχέσεις. Ας απομακρύνουμε από το περιβάλλον μας τους τοξικούς ανθρώπους και αν διαπιστώσουμε ότι κάποιοι τείνουν διαρκώς να μας απογοητεύουν, ας τους αφιερώνουμε λιγότερο χρόνο ή ας το επικοινωνήσουμε μαζί τους για να βρεθεί μια λύση.
–Ας είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας. Ειδικότερα τις στιγμές που νιώθουμε ότι θέλουμε να κάνουμε την αυτοκριτική μας.
–Ας γίνουμε διεκδικητικοί. Το να είσαι διεκδικητικός σημαίνει να σέβεσαι τις απόψεις και τις ανάγκες των άλλων και να περιμένεις το ίδιο από αυτούς.
–Ας αρχίσουμε να λέμε “όχι”. Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά αισθάνονται ότι πρέπει να λένε ναι , ακόμη και όταν δεν το θέλουν πραγματικά. Το να λες όχι δεν αναστατώνει τις σχέσεις. Μπορεί να είναι χρήσιμο να συνεχίσουμε να λέμε όχι, αλλά με διαφορετικούς τρόπους, μέχρι να λάβουν οι άλλοι το μήνυμα.
–Ας δεχτούμε τις προκλήσεις. Όλοι νιώθουμε νευρικοί ή φοβισμένοι κατά καιρούς. Τα άτομα με υγιή αυτοεκτίμηση δεν αφήνουν αυτά τα συναισθήματα να τους εμποδίσουν να δοκιμάσουν νέα πράγματα ή να αντιμετωπίσουν προκλήσεις.
Εν κατακλείδι, η αυτοεκτίμηση είναι στην πραγματικότητα το κριτήριο για το πώς εκτιμούμε τον εαυτό μας και τις αντιλήψεις μας και μπορούμε να τη βελτιώσουμε σε οποιαδήποτε ηλικία. Η κατανόηση του εαυτού μας και των αναγκών μας είναι προτεραιότητα και η θεραπεία είναι ένα σημαντικό εργαλείο για άτομα που εμφανίζουν σημάδια χαμηλής αυτοεκτίμησης για μία καλύτερη ζωή σε υγιείς βάσεις.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image