Οι ναοί της γνώσης, από την Αλεξάνδρεια μέχρι τη Βαλτιμόρη.
Σε μια από τις πιο ωραιότερες σκηνές της ταινίας «Τα Φτερά του Ερωτα» του Βιμ Βέντερς, οι άγγελοι Damiel και Cassiel περιφέρονται στη Staatsbibliothek του Βερολίνου. Η βιβλιοθήκη είναι γεμάτη κόσμο. Οι άγγελοι σκύβουν στοργικά πάνω από τους ώμους των ανθρώπων που διαβάζουν ή μελετούν∙ μπορούν να ακούσουν τις σκέψεις τους. Οι ψίθυροι συνοδεύονται από την ανυψωτική χορωδιακή μουσική του Γερμανού συνθέτη Jürgen Knieper. Ο σκηνοθέτης δίνει μια ιερή διάσταση σε αυτό τον χώρο της γνώσης, της σκέψης και της σιωπής. Στο δοκίμιο “The Library in Film” η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Laura Marcus γράφει: «Η έλξη που ασκεί η βιβλιοθήκη στους αγγέλους την καθιστά ένα θαυματουργό μέρος».
Σαν θαύματα αντιμετωπίζει τις βιβλιοθήκες και η ταξιδιωτική συγγραφέας Marianne Julia Strauss στο βιβλίο της Temples of Books. Aπό ιστορικές βιβλιοθήκες σε μεσαιωνικά μοναστήρια και αναγνωστήρια που μοιάζουν με μπαρόκ παλάτια μέχρι σύγχρονα micro-libraries από ανακυκλωμένο πλαστικό, το βιβλίο εξετάζει την αρχιτεκτονική και τον σχεδιασμό, τον ρόλο αλλά και την εξέλιξη της βιβλιοθήκης σε κόμβο πολιτισμού που φιλοξενεί κονσέρτα, εκθέσεις, σεμινάρια, παρουσιάσεις βιβλίων και πολλά άλλα.
Ενα μακρύ ταξίδι στις βιβλιοθήκες όλου του κόσμου: από την Fyyri στη Φινλανδία με τη λαμπερή επένδυση χαλκού, μέχρι τη γιγάντια Biblioteca Vasconcelos στην Πόλη του Μεξικού, που με 600.000 βιβλία και ράφια μήκους 40.000 μέτρων χαρακτηρίστηκε από τον μεξικάνικο Τύπο ως “Μegabiblioteca”, και από την εμβληματική βιβλιοθήκη του Trinity College στο Δουβλίνο όπου εκτίθεται το διάσημο «Βιβλίο του Κελς», έργο Κελτών μοναχών του 9ου αιώνα μέχρι τη «Βιβλιοθήκη χωρίς Λογοκρισία», την Τhe Uncensored Library του videogame Minecraft που δημιουργήθηκε από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα.
«Οι βιβλιοθήκες είναι πολύ περισσότερα από συλλογές βιβλίων. Είναι αρχεία γνώσης, χώροι μελέτης, πηγές έμπνευσης και σύνδεσης» γράφει στον πρόλογο η Γερμανίδα συγγραφέας. «Είναι τα πιο καθολικά και δημοκρατικά μέρη του κόσμου, καθώς και εξαιρετικά αρχιτεκτονήματα που αντιπροσωπεύουν τις κοινωνίες που τα έχτισαν» συνεχίζει.
Ανάμεσα στις βιβλιοθήκες που παρουσιάζονται είναι εκείνη της Μονής του Strahov στην Πράγα, που ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα. H λαμπρή Θεολογική Αίθουσα με τον περίτεχνο μπαρόκ διάκοσμο και τις οροφές με τις τοιχογραφίες ολοκληρώθηκε το 1679, στεγάζει μια τρομερή συλλογή από θεολογικά συγγράμματα, χειρόγραφα και χάρτες και συνδέεται με την εντυπωσιακή Φιλοσοφική Αίθουσα μέσω του Cabinets de Curiosités, ενός δωματίου «θαυμάτων» όπου φυλάσσονται -μεταξύ άλλων- ευρήματα από οστά από το εξαφανισμένο πτηνό ντόντο.
Στην ολλανδική πόλη Vught, ένας ερειπωμένος ναός του 19ου αιώνα μεταμορφώθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Molenaar & Bol & vanDillen Architecten σε ένα πολυλειτουργικό κοινοτικό κέντρο που περιλαμβάνει μουσείο, καταστήματα, εστιατόριο και την περίφημη βιβλιοθήκη DePetrus. Οι αρχιτέκτονες διατήρησαν την κάτοψη και τα παράθυρα με τα βιτρό, σχεδίασαν έναν χώρο μελέτης στον πάνω όροφο που έχει θέα στον ναό, ενώ τα βιβλία τοποθετήθηκαν σε ράφια με ράγες που μετακινούνται εύκολα ώστε ο χώρος να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκδηλώσεις.
Tην προσοχή της Strauss τράβηξε και η βιβλιοθήκη του Αβαείου Μaria Laach στη Γερμανία. Xτίστηκε το 1863 και οι δαιδαλώδεις σκάλες της που οδηγούν στα θεόρατα ράφια με τα βιβλία θυμίζουν τα «ανέφικτα» σχέδια και τις οφθαλμαπάτες του Μ.C. Escher.
Στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η βιβλιοθήκη του Lincoln College περηφανεύεται ότι έχει ένα από τα ομορφότερα αναγνωστήρια στον κόσμο. Η βιβλιοθήκη στεγάζεται σε μία εκκλησία των αρχών του 18ου αιώνα, κι όπως παρατηρεί η Strauss στο βιβλίο της, «ο χώρος βρίσκεται ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, ανάμεσα σε καμπάνες και ενισχυτές σήματος Wi-Fi». Στο reading room με την περίτεχνη οροφή, το μεγάλο κοινό τραπέζι, τα ψηλά παράθυρα που λούζουν με φως τον χώρο και τους εντυπωσιακούς πολυέλαιους, οι φοιτητές μελετούν όταν όλοι οι άλλοι κοιμούνται, αφού η βιβλιοθήκη μένει ανοιχτή έως τις 2 τα ξημερώματα.
Τα καλλιστεία κερδίζει η βιβλιοθήκη George Peabody στη Βαλτιμόρη, που ιδρύθηκε το 1878. Το φως του ήλιου ρέει από τον τεράστιο φεγγίτη φωτίζοντας τους έξι ορόφους της βιβλιοθήκης με τις γλυπτές κολόνες, τις καμάρες και τα μπαλκόνια από χυτοσίδηρο. Ο οικονομολόγος και φιλάνθρωπος George Peabody δώρισε τη βιβλιοθήκη στους πολίτες της Βαλτιμόρης σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για «την καλοσύνη και τη φιλοξενία τους». Εξίσου φιλόξενη είναι και η βιβλιοθήκη, με τη λειτουργία της να μην περιορίζεται στη μάθηση και την έρευνα. Ο χώρος ενοικιάζεται σε λογικές τιμές για γάμους, δεξιώσεις και πάρτι∙ τα χρήματα εξασφαλίζουν το μέλλον της βιβλιοθήκης και οι κάτοικοι της πόλης απολαμβάνουν το μεγαλείο της.
Από το βιβλίο δεν θα μπορούσε να λείπει η Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας η Βibliotheca Αlexandrina, μια προσπάθεια αναβίωσης της περίφημης αρχαίας βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου. Το κτίριο με την πρόσοψη από γρανίτη του Ασουάν που συγκλίνει προς τη θάλασσα, σχεδιάστηκε από το Νορβηγικό γραφείο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού Snohetta και η κυκλική μορφή του συμβολίζει την κυκλική και ρευστή φύση της γνώσης. Η εντυπωσιακή επικλινής στέγη χαρίζει στο εσωτερικό της βιβλιοθήκης άπλετο φως και θέα. Ενα ορόσημο πολιτισμού, σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες, οι οποίοι είχαν στο μυαλό τους τον Φάρο της Αλεξάνδρειας όταν τη σχεδίαζαν.
Τemples of Books. Magnificent Libraries Around the World, Μarianne Julia Strauss, εκδόσεις Gestalten.
Φωτογραφίες: Wikipedia