Τι σημαίνουν οι βανδαλισμοί κορυφαίων έργων τέχνης σε διαφορετικά μουσεία του κόσμου και γιατί αυτοί οι σύγχρονοι ταλιμπάν τελικά πετυχαίνουν το αντίθετα από αυτό που υποτίθεται ότι προσδοκούν.
Μπορεί να μην είναι η πρώτη φορά που ακτιβιστές προβαίνουν σε ακραίες ενέργειες, αλλά σίγουρα η απόφασή τους να βανδαλίσουν κορυφαία έργα τέχνης σοκάρει. Kαι αυτό γιατί είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς πώς μπορεί να γίνει κατανοητό ένα θετικό μήνυμα για τη σωτηρία του πλανήτη, όπως διατείνονται οι ακτιβιστές τού “Σταματήστε το πετρέλαιο” «Just Stop Oil» ή της “Τελευταίας γενιάς”-«Letzte Generation», με την απόπειρα καταστροφής έργων τέχνης που είναι συνώνυμοι με την εξελικτική πορεία του πολιτισμού. Ο σύγχρονος ταλιμπανισμός φαίνεται ότι δεν αφορά τελικά μόνο τους γνωστούς εχθρούς της Δύσης, οι οποίοι έχουν καταστρέψει κορυφαία ιστορικά μνημεία, όπως αυτά στην Παλμύρα, αλλά τους ίδιους τους υποτιθέμενα ευαίσθητους ακτιβιστές που απλώς αρέσκονται στην εκδικητική καταστροφή κορυφαίων έργων τέχνης- μια απόδειξη ότι ο πολιτισμός σίγουρα δεν έχει καμία σχέση ούτε με τους ίδιους, ούτε με τις εντελώς απολίτιστες και βάρβαρες πράξεις τους. Η έλλειψη σεβασμού, η απαξίωση οποιουδήποτε καλλιτεχνικού επιτεύγματος, ακόμα η παντελής άγνοια του συμβολισμού των έργων που άλλαξαν τον τρόπο που ερμηνεύουμε το σύμπαν, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των πράξεων που απλώς είναι συνώνυμες της σύγχρονης παρακμής.
Γενικευμένο το φαινόμενο
Τα περιστατικά αυτά μόνο μεμονωμένα δεν είναι, αφού τα πέντε εξ αυτών συνδέονται με κορυφαία έργα τέχνης και, όπως όλα δείχνουν, έπεται, δυστυχώς, συνέχεια. Πρόκειται, υποτίθεται, για ένα αποτρόπαιο “statement” που σκοπό έχει να προκαλέσει την προσοχή του κόσμου για τα αιτήματα που έχουν σχέση με τη σωτηρία του πλανήτη, αλλά που προφανώς έχουν προκαλέσει το αντίθετο αποτέλεσμα, οδηγώντας στην αγανάκτηση για την προσπάθεια καταστροφής έργων που αφορούν όλον τον κόσμο, που είναι κοινά αγαθά και τα οποία στολίζουν κορυφαία μουσεία του κόσμου. Ακόμα και αν δεν έχουν προκληθεί, μέχρι στιγμής, σοβαρές καταστροφές στα έργα αυτά, αφού προστατεύονταν με τζάμι -προφανώς γιατί οι βάνδαλοι γνωρίζουν ότι σε αυτήν την περίπτωση θα είχαν κληθεί να πληρώσουν ένα τεράστιο ποσό για την αποζημίωσή τους και να καταλήξουν στη φυλακή- ωστόσο έχουν υποστεί φθορές και κανείς δεν ξέρει αν σε κάποια περίπτωση θα συμβεί το κακό, καταστρέφοντας έργα που έχουν γράψει ιστορία.
Οσο για τα συνθήματα που συνοδεύουν αυτές τις πράξεις είναι “Σταματήστε την καταστροφή από την ενέργεια που προέρχεται από τα ορυκτά καύσιμα” ή “Οδεύουμε προς την κλιματική κόλαση” και “Οπως οργίζεστε για την καταστροφή αυτού του πίνακα, έτσι πρέπει να οργίζεστε για την καταστροφή του πλανήτη”, λες και η απάντηση στην καταστροφή είναι πάλι με μια άλλη καταστροφή, από αυτές που διαρκώς αντικρίζει τελευταία η ανθρωπότητα.
Τα πιο γνωστά περιστατικά: από τον Βαν Γκογκ μέχρι τον Κλιμτ
Oλα ξεκίνησαν όταν τέσσερις νεαρές ακτιβίστριες πέταξαν σούπα στον “Σπορέα” του Βαν Γκογκ στη Ρώμη, ένα από τα πιο διάσημα έργα στην ιστορία της τέχνης, ενώ λίγο αργότερα τρεις Βέλγοι έβαλαν κόλλα στο πρόσωπό τους (!) και έμειναν για ώρα στο “Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι” του Βερμέερ, που έχει εμπνεύσει μια σειρά από βιβλία αλλά και ταινίες- η πιο γνωστή είναι αυτή με πρωταγωνίστρια τη Σκάρλετ Γιόχανσον- και που βρίσκεται στο μουσείο της Χάγης. Στη συνέχεια ακτιβιστές του κινήματος “Just Stop Oil” πέταξαν σούπα στα περίφημα “Ηλιοτρόπια” του Βαν Γκογκ, στην περίοπτη Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Και είναι ίσως αυτή η πράξη που προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις, κάνοντας τον συντάκτη του Forbes Ντάνι ντι Πλασίντο να αναρωτιέται γιατί ο κόσμος δεν αντέδρασε όταν ένας περίοπτος συλλέκτης αποφάσισε να κάψει έναν πίνακα της Φρίντα Κάλο για να κερδοσκοπήσει στην αγορά των NFTS -η περίφημη αγορά των blockchain και των κρυπτονομισμάτων- αλλά όλοι κινητοποιήθηκαν με τον Βαν Γκογκ. Προφανώς επειδή η ακτιβιστική, υποτίθεται, δράση με τα “Ηλιοτρόπια” αφορούσε έναν από τους διασημότερους πίνακες στον κόσμο, ανοιχτό στους επισκέπτες που ήθελαν να το δουν και μάλιστα σε ένα από τα λίγα μουσεία που είναι δωρεάν, με εκατομμύρια επισκέπτες στο πιο κεντρικό μέρος του Λονδίνου που είναι η Τραφάλγκαρ Σκουέρ. Μετά από αυτή την πράξη οι αντιδράσεις ήταν σύσσωμες αν και πολλοί ήταν αυτοί, όπως ο υπεύθυνος συντάκτης για τα περιβαλλοντολογικά στην “Γκάρντιαν” Τζορτζ Μόνμπιο, ο οποίος επεσήμανε ότι θα έπρεπε να έχουμε την ίδια ευαισθησία με την καταστροφή του περιβάλλοντος, όπως με τη συμβολική καταστροφή των έργων τέχνης.
Η απάντηση είναι ότι ο συμβολισμός της πράξης είναι εξίσου απεχθής και ότι ποτέ η βαρβαρότητα δεν δικαίωσε καμία δράση. Ο ταλιμπανισμός είναι κόντρα σε οποιαδήποτε έκφραση πολιτισμού και τέτοιες πράξεις φέρνουν άλλα αποτρόπαια γεγονότα, όπως το κάψιμο των βιβλίων από τους Ναζί σε δημόσια θέα. Εννοείται ότι καμία ευαισθησία δεν κρύβει ο πουρές πατάτας που κάλυψε πίνακα του Κλοντ Μονέ στο μουσείο του Πόντσταμ της Γερμανίας -και που πέταξαν εκπρόσωποι της “Τελευταίας Γενιάς” σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Είναι οι ίδιοι που προχώρησαν στη ρίψη μαύρου υγρού στο κορυφαίο αριστούργημα του Γκούσταβ Κλιμτ “Θάνατος και ζωή” στο μουσείο Λέοπολδ στη Βιέννη- και μόνο το θέμα που πραγματεύεται ο πίνακας αξίζει ως απάντηση σε όλους αυτούς που αμφισβητούν τα υψηλά νοήματα που θέτουν τα έργα τέχνης. Πραγματικά κανείς δεν ξέρει ποιο θα είναι το επόμενο “θύμα”, ποιο έργο τέχνης θα καλυφθεί από υγρό ή μπογιά από τους ταλιμπάν του περιβάλλοντος, από ανθρώπους που δεν μπορούν, από την πράξη και μόνο, να φανεί ότι διαθέτουν την παραμικρή ευαισθησία. Στο κάτω-κάτω αν είναι ο πλανήτης να σωθεί από αυτούς, καλύτερα να φουντάρουμε όλοι μια ώρα αρχύτερα.