Όταν ήμασταν παιδιά, oι καλοκαιρινές διακοπές φάνταζαν αιωνιότητα. Μεγαλώνοντας, η αίσθηση του χρόνου άλλαζε. Τα χρόνια έρχονται και φεύγουν με ταχύτητα. Γιατί νιώθουμε έτσι;
Ο χρόνος του ρολογιού δεν αντιστοιχεί πάντα στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το πέρασμά του. Ο εσωτερικός, βιωμένος χρόνος μας επηρεάζεται από αισθητηριακές εντυπώσεις, όπως αλληλουχίες εικόνων, που επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας. Να κάνουμε την προηγούμενη πρόταση πιο ευνόητη; Όταν είμαστε μικροί, μας φαίνεται πως οι μέρες κρατάνε περισσότερο. Γιατί; Ο εγκέφαλος των παιδιών βλέπει και επεξεργάζεται πιο πολλές εικόνες κάθε μέρα. Δεν είναι ότι ζούσαμε πιο έντονα όταν ήμασταν νεότεροι, είναι ότι ο εγκέφαλος δούλευε πιο γρήγορα και προλάβαινε να “καταγράψει” περισσότερα.
Η αντίληψη του χρόνου που αλλάζει με την αυξανόμενη ηλικία δεν είναι φαντασία. Στην ερώτηση: “Τι είναι χρόνος;” η πιθανότερη απάντηση που δίνουν οι ηλικιακά μεγαλύτεροι από εμάς άνθρωποι είναι: “Κάτι που περνά γρήγορα”. Εκτός από την ταχύτητα επεξεργασίας εικόνων στον εγκέφαλο, υπάρχουν ακόμα τρεις αλληλένδετοι λόγοι που ρυθμίζουν τη σχέση μας με τον χρόνο. Είναι η μνήμη, η συνήθεια και η ρύθμιση των συναισθημάτων.
Μνήμη
Πώς νιώθουμε τον χρόνο όταν κοιτάμε πίσω σε συγκεκριμένες φάσεις και στιγμές της ζωής μας; Όσο περισσότερες αναμνήσεις έχουμε για ένα χρονικό διάστημα, τόσο μεγαλύτερο μας φαίνεται αυτό αναδρομικά. Όσο πληρέστερος από πληροφορίες είναι ο εγκέφαλος, όσα περισσότερα συμβάντα έχουν καταγραφεί τόσο περισσότερο χρόνο υπολογίζει. Σε ένα σαββατοκύριακο που απλώς το περνάμε ξαπλωμένοι βλέποντας Netflix, ο χρόνος μοιάζει να περνά συντομότερα από ένα ταξίδι δύο ημερών σε μια άγνωστη πόλη. Επιπλέον, ασχολούμαστε πιο συνειδητά με τις νέες εμπειρίες, είμαστε πιο παρόντες και πιο ανοιχτοί στο βίωμά τους. Αυτή η διαδικασία αυξάνει και την ικανότητα της μνήμης. Επιστρέφοντας σε μια πρωτόγνωρη εμπειρία, δεν είναι ότι μόνο θυμόμαστε περισσότερα, είναι ότι μπορούμε να θυμηθούμε και τις λεπτομέρειες που ζήσαμε στο πέρασμα του χρόνου. Η παιδική ηλικία και η εφηβεία είναι γεμάτες νέες εμπειρίες, αισθητηριακές εντυπώσεις και πρώτες φορές. Είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο οι καλοκαιρινές διακοπές φαίνονται τόσο μεγάλες στις αναμνήσεις μας.
Όσο μεγαλώνουμε, τόσο λιγότερο σημαντικές εμπειρίες συμβαίνουν και αποθηκεύονται στη μνήμη.
Συνήθεια
Εάν το καινούργιο γίνει σταδιακά συνήθεια κατά τη διάρκεια της ζωής, η επίδρασή του περιορίζεται. Θυμόμαστε λιγότερο καλά ό,τι έχουμε κάνει ρουτίνα ή έχουμε ήδη βιώσει αρκετές φορές.
Ρύθμιση συναισθημάτων
Η ρύθμιση συναισθημάτων παίζει έναν περαιτέρω ρόλο στην υποκειμενική αντίληψη του χρόνου. Οι άνθρωποι με υψηλότερη ικανότητα να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους όχι μόνο νιώθουν πιο χαλαροί, λιγότερο καταθλιπτικοί και αγχωμένοι αλλά νιώθουν επίσης ότι ο χρόνος μοιάζει να περνά λίγο πιο αργά. Οι άνθρωποι με μεγαλύτερη συνειδητότητα των συναισθημάτων τους αντιλαμβάνονται το περιβάλλον τους με όλες τους τις αισθήσεις ενεργές. Ως εκ τούτου, αποθηκεύουν περισσότερες εμπειρίες στη μακρόχρονη μνήμη τους. Με τη σειρά του, αυτό εξασφαλίζει περισσότερες εμπειρίες και, συνεπώς, μεγαλύτερη αντίληψη του χρόνου που περνά.
Αιώνιες καλοκαιρινές διακοπές; Σχεδόν ναι!
Όσον αφορά στη μείωση της ταχύτητας με την οποία ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τις αισθητηριακές εντυπώσεις, όπως είναι οι εικόνες -και επομένως μας φαίνεται ότι ο χρόνος συνεχώς γίνεται συντομότερος- δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά. Είναι αποτέλεσμα της γήρανσης.
Μπορούμε, ωστόσο, να φροντίσουμε να βιώνουμε λιγότερη ρουτίνα και περισσότερες νέες εμπειρίες, εστιάζοντας σε αυτές όλη μας την προσοχή. Αυτό δεν μας προσφέρει ξανά την αίσθηση των αιώνιων καλοκαιρινών διακοπών, αλλά τουλάχιστον επιτρέπει στον βιωμένο χρόνο λίγο να διαστέλλεται.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image