Η ανθρωπότητα προσπαθεί εδώ και χιλιετίες να απαντήσει το ίδιο ερώτημα: Θα μπορούσαμε να βρούμε έναν τρόπο να ζήσουμε για πάντα;
Oι έρευνες κατά της γήρανσης αποτελούσαν ένα «τέλμα» της επιστημονικής κοινότητας και θεωρούνταν μη ρεαλιστικές. Αυτό μέχρι τα τελευταία χρόνια. Οι σύγχρονες εξελίξεις στη βιολογία μάς έχουν διδάξει πολλά για το πώς γερνάμε και γιατί πεθαίνουμε. Οι επαναστατικές εξελίξεις μεταμορφώνουν τις εικόνες επιστημονικής φαντασίας σε καθημερινή πραγματικότητα. Είμαστε άραγε πιο κοντά στην παράταση της διάρκειας της ζωής μας ή ακόμα και στην αθανασία; Αυτή την απάντηση επιχειρεί να δώσει με το βιβλίο “Why We Die: The New Science of Aging and the Quest for Immortality” ο νομπελίστας μοριακός βιολόγος, Venki Ramakrishnan.
Η δημογραφική σύνθεση του πληθυσμού έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Μεταξύ 1913 και 2022, το προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως σημείωσε αξιοσημείωτη αύξηση, αυξάνοντας την ηλικία από 34 σε 72 χρόνια, με τις προβλέψεις να υποδηλώνουν συνέχιση αυτής της ανοδικής τάσης. Ταυτόχρονα, από το 1970 έως το 2020, τα ποσοστά γονιμότητας παρουσίασαν μείωση σε κάθε χώρα, αντανακλώντας μια παγκόσμια δημογραφική στροφή προς τα μειωμένα ποσοστά γεννήσεων.
Στην αναζήτηση της αθανασίας
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μέχρι το 2030, ένα στα έξι άτομα σε όλον το πλανήτη θα είναι 60 ετών και άνω, σημειώνοντας αύξηση από 1 δισεκατομμύριο πού ήταν το 2020 ,σε 1,4 δισεκατομμύρια. Φτάνοντας στο 2050, οι προβλέψεις για τον πληθυσμό των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω σχεδόν θα διπλασιαστούν και και προβλέπεται να φτάσουν τα 2,1 δισεκατομμύρια. Επιπλέον, οι προβλέψεις δείχνουν ότι ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω θα τριπλασιαστεί έως το 2050, φτάνοντας τα 426 εκατομμύρια σε σχέση με τον αριθμό των υπερήλικων του 2020.
Ο μοριακός βιολόγος Ramakrishnan διαπιστώνει ότι η διάρκεια ζωής μας είναι σχεδόν διπλάσια σήμερα από αυτή των ανθρώπων που ζούσαν πριν από έναν αιώνα. Αναδεικνύει επίσης τις βαθιές κοινωνικές επιπτώσεις της σημαντικής παράτασης της διάρκειας ζωής. Ο Ramakrishnan καταπιάνεται επίσης με την παραγωγικότητα: Ενώ πολλά ηλικιωμένα άτομα μπορεί να πιστεύουν ότι εξακολουθούν να συνεισφέρουν σημαντικά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η πλειονότητα των ανθρώπων διανύουν την παραγωγική τους περίοδο πριν φτάσουν την ηλικία των 45 ετών.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο cnn.com o βραβευμένος με το Νόμπελ Χημείας το 2009 επιστήμονας -για την έρευνά του σχετικά με τη δομή και τη λειτουργία των ριβοσωμάτων των κυττάρων- αναφέρει ότι το γηραιότερο άτομο για το οποίο έχουμε αξιόπιστα αρχεία ήταν μια Γαλλίδα ονόματι Jeanne Calment, η οποία πέθανε το 1997 σε ηλικία 122 ετών. Κάπνιζε σε όλη τη διάρκεια της ζωής -εκτός από τα τελευταία πέντε χρόνια- και έτρωγε περισσότερα από δύο κιλά σοκολάτα κάθε εβδομάδα. «Αλλά δεν θα συνιστούσα αυτές τις συγκεκριμένες στρατηγικές για μακροζωία, εκτός ίσως από τη σοκολάτα» συμπληρώνει.
Η γήρανση, σύμφωνα με τον Ramakrishnan, αφορά τη συσσώρευση χημικής βλάβης στα μόρια μέσα στα κύτταρά μας, η οποία βλάπτει τα ίδια τα κύτταρα, και επομένως τον ιστό, και στη συνέχεια τελικά εμάς ως οργανισμό. Παραδόξως, αρχίζουμε να γερνάμε όταν βρισκόμαστε στη μήτρα, αν και σε εκείνο το σημείο, μεγαλώνουμε πιο γρήγορα από ότι συσσωρεύουμε φθορές. Η γήρανση συμβαίνει σε όλη μας τη ζωή, από την αρχή. Το σώμα έχει εξελίξει πολλούς μηχανισμούς για να διορθώσει τη βλάβη που σχετίζεται με την ηλικία στο DNA μας. Χωρίς τρόπους για να διορθώσουμε τέτοιου είδους προβλήματα, δεν θα ζούσαμε ποτέ όσο ζούμε. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, η ζημιά αρχίζει να ξεπερνά την ικανότητά μας να ‘’επισκευάζουμε’’.
Η διάρκεια ζωής όλων των οργανισμών, περιγράφει ο επιστήμονας, κυμαίνεται από μερικές ώρες ή ημέρες για τα έντομα έως εκατοντάδες χρόνια για ορισμένες φάλαινες, καρχαρίες και γιγάντιες χελώνες. Όλες οι μορφές ζωής είναι προκαθορισμένες να πεθάνουν μόλις φτάσουν σε μια ορισμένη ηλικία. Σε σχετική ερώτηση αν η έρευνά του για το γιατί πεθαίνουμε έχει επηρεάσει τον τρόπο που εκείνος ζει τη ζωή του ο ίδιος απαντά: «Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι όλες οι συστάσεις που βασίζονται σε στοιχεία για το τι μπορεί να μας βοηθήσει να ζήσουμε μια μακρά, υγιή ζωή αντικατοπτρίζουν τις συμβουλές κοινής λογικής που έχουν μεταδοθεί ανά τους αιώνες. Μην είσαι λαίμαργος. Ασκήσου. Απόφυγε το άγχος, το οποίο αλλάζει τον μεταβολισμό μας και μπορεί να επιταχύνει τη γήρανση. Κοιμήσου αρκετά. Προσωπικά, λέω συχνά ότι έχω περάσει πολύ την ημερομηνία λήξης μου, αλλά ως άνθρωπος, εξακολουθώ να νιώθω ότι είμαι ζωντανός και έχω πράγματα να συνεισφέρω.»
Όσον αφορά τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τον θάνατο ο Ramakrishnan αφοπλίζει με την απάντησή του: «Οι περισσότεροι από εμάς δεν θέλουμε να γεράσουμε ή να φύγουμε από αυτή τη ζωή. Όχι όσο το πάρτι συνεχίζεται. Αλλά ακόμα και όταν τα κύτταρα στο σώμα μας δημιουργούνται και πεθαίνουν συνεχώς, εμείς συνεχίζουμε να υπάρχουμε. Ομοίως, η ζωή στη Γη θα συνεχιστεί καθώς οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν. Σε κάποιο επίπεδο, πρέπει να δεχτούμε ότι αυτό είναι μέρος του σχεδίου των πραγμάτων. Νομίζω ότι αυτή η αναζήτηση της αθανασίας είναι μία ψευδαίσθηση. Πριν από εκατόν πενήντα χρόνια, θα μπορούσατε να περιμένετε να ζήσετε μέχρι τα 40 περίπου.»
Παρότι σήμερα το προσδόκιμο ζωής είναι περίπου η ηλικία των 80, το οποίο -όπως είπε και ο συγγραφέας Steven Johnson- είναι σχεδόν σαν να προσθέτεις μια ολόκληρη επιπλέον ζωή στη ζωή σου, εξακολουθούμε να έχουμε εμμονή με τον θάνατο. Αφού ακόμα κι αν ζούσαμε μέχρι τα 150, θα ανησυχούσαμε γιατί δεν ζούμε μέχρι τα 200 ή τα 300. Δεν θα τελειώσει ποτέ αυτό.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image