ΕΣΩ: Η μεγαλύτερη διοργάνωση για το Design και την αρχιτεκτονική

Το φετινό θέμα της ημερίδας ΕΣΩ “Πίσω Στη Γη: Φύση, Υλικά, Βιωσιμότητα & Τεχνητή Νοημοσύνη” μας θυμίζει ότι πρέπει να επιστρέψουμε στη γη και να τη σεβαστούμε αλλά με τα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής και χωρίς να αγνοούμε, τις συγκλονιστικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης κι όλα αυτά μέσα στα πλαίσια της αρχιτεκτονικής και του design. Φέτος, το «ταξίδι πίσω στη γη» καθοδηγείται από παγκοσμίως αναγνωρισμένους ομιλητές και πρωτοπόρους του οικολογικού σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής καινοτομίας, συνδυάζοντας την παράδοση με την τεχνολογία και την τεχνική με την ψηφιακή ακρίβεια.

Το κτισμένο περιβάλλον προκαλεί σχεδόν το 40% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα. Μέχρι πρόσφατα, η προσοχή επικεντρωνόταν κυρίως στη μείωση της λειτουργικής ενέργειας και των συναφών εκπομπών άνθρακα. Ωστόσο, πλέον η έννοια του ολικού άνθρακα έχει καθοριστική σημασία στον σχεδιασμό, την κατασκευή και την ανακαίνιση κτιρίων. Ενώ η ενσωμάτωση της φύσης στις κατασκευές δεν είναι νέα, το «Down to Earth» αμφισβητεί την επάρκειά της. Το συνέδριο διερωτάται σχετικά με τα καινοτόμα υλικά οργανικής προέλευσης, τους ξύλινους ουρανοξύστες υψηλού προφίλ, τα βιο-υλικά, τις αρχές κυκλικής οικονομίας, τον αναγεννητικό σχεδιασμό και την κατασκευαστική απόδοση.

Ο κρίσιμος ρόλος των δεδομένων στην Αρχιτεκτονική
Η τεχνολογία, ιδιαίτερα η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) και η Μηχανική Μάθηση (ML), διαδραματίζει έναν ουσιώδη ρόλο στην αρχιτεκτονική, ενισχύοντας την ικανότητά μας να σχεδιάζουμε και να διαχειριζόμαστε το κτισμένο περιβάλλον με αποτελεσματικότητα. «Πίσω στη γη», θα εξετάσουμε τις δυνατότητες και τις παγίδες της εκτεταμένης χρήσης AI στην αρχιτεκτονική. Μπορεί η υπερβολική εξάρτηση από την AI να περιορίσει τον αυθορμητισμό και το “απρόβλεπτο” που συχνά προσδίδει μία ιδιαίτερη ποιότητα στους αρχιτεκτονικούς χώρους;

Ομιλητές

Οra Ito. Ο διάσημος Γάλλος σχεδιαστής, φημίζεται για την καινοτόμο προσέγγισή του, συνδυάζοντας την απλότητα (simplicity) με την πολυπλοκότητα (complexity) στο στυλ που αποκαλεί “simplexity”. Το έργο του κέρδισε από νωρίς αναγνώριση μέσα από τη δημιουργία εικονικών τρισδιάστατων προϊόντων για εμβληματικές εταιρείες και την μετέπειτα συνεργασία του με ένα ευρύ φάσμα πελατών όπως η Adidas, η L’Oréal και η Toyota. Το πολυεπιστημονικό του στούντιο καλύπτει τομείς από το σχεδιασμό προϊόντων έως την αρχιτεκτονική, με επίκεντρο τη δημιουργία του MAMO, ενός κέντρου Τέχνης στη Μασσαλία. Το 2011, τιμήθηκε ως Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών ενώ, μέχρι σήμερα, συνεχίζει να επηρεάζει την αισθητική του μοντέρνου σχεδιασμού συνδυάζοντας τεχνολογία και δημιουργικότητα

Erieta Attali. Mία διεθνώς καταξιωμένη φωτογράφος αρχιτεκτονικής και τοπίου, καλλιτεχνικής φωτογραφίας, εκπαιδευτικός και συγγραφέας από το 1998 με το έργο της να έχει δημοσιευτεί ευρέως. Μέσα από τις ποιητικές φωτογραφίες της, η Erieta Attali έχει αποτυπώσει ορισμένα από τα κορυφαία αρχιτεκτονικά έργα του κόσμου εξερευνώντας τη συμβιωτική σχέση ανθρωπογενούς αρχιτεκτονικής – τοπίου και ταξιδεύοντας τους θεατές σε χώρους όπου συνενώνονται ανθρωπογενείς δομές και φυσικά περιβάλλοντα. Αντλώντας από το υπόβαθρό της στην αρχαιολογία και τη φωτογραφία καλών τεχνών, η αντισυμβατική μέθοδός της συμβάλλει στο ξεχωριστό φωτογραφικό της στυλ, αποκαλύπτοντας τη γοητεία του ερειπίου, του παρελθόντος και την αφήγηση των κατασκευών με φόντο το περιβάλλον τους, και κάνει τη φωτογραφία της όχι απλώς μια οπτική εμπειρία αλλά μια συγκινητική εξερεύνηση του χώρου και του χρόνου. Έχει λάβει πολυάριθμα βραβεία και υποτροφίες και είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων φωτογραφίας. Στο “Mirror in the Mirror”, το πιο πρόσφατο βιβλίο, αποτέλεσμα της συνεργασίας της με τον αρχιτέκτονα Kengo Kuma, οι φωτογραφίες της Erieta Attali αποτυπώνουν τη σύνδεση του δομημένου χώρου με τη φύση και ενισχύουν την αισθητηριακή εμπειρία του αρχιτεκτονικού χώρου. Η δουλειά της έχει εκτεθεί σε σημαντικά μουσεία σε όλο τον κόσμο.

Aρετή Μαρκοπούλου. Μια οραματίστρια Ελληνίδα αρχιτέκτονας και τεχνολόγος αστικών δομών, η οποία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του συνδυασμού της αρχιτεκτονικής με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Ως Επιστημονική Διευθύντρια στο Ινστιτούτο Προηγμένης Αρχιτεκτονικής της Καταλονίας (IAAC), ηγείται της Ομάδας Προηγμένης Αρχιτεκτονικής, εστιάζοντας στις οικολογικές εξελίξεις στην αρχιτεκτονική της πόλης. Η έρευνά και πρακτική της ενσωματώνει το σχεδιασμό, τη βιοτεχνολογία, τα big data και την ψηφιακή κατασκευή, αντανακλώντας τη δέσμευσή της στην αναζήτηση για νέα υλικά και καινοτόμους αστικούς χώρους για το μέλλον. Συντονίζει ερευνητικά προγράμματα με Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση πάνω στην αστική αναγέννηση μέσω της επιστήμης των δεδομένων, τον κυκλικό σχεδιασμό, την κατασκευή και τα διεπιστημονικά εκπαιδευτικά μοντέλα στην ψηφιακή εποχή.

Κωνσταντίνος Πανταζής – Point Supreme. Συνιδρυτής του αρχιτεκτονικού γραφείου Point Supreme με έδρα την Αθήνα, ανήκει στους πρωτοπόρους στο χώρο της αρχιτεκτονικής. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και στο Berlage Institute Rotterdam ενώ έχει συνεργαστεί με αξιόλογα γραφεία όπως οι OMA και οι MVRDV. Με την επιστροφή τους στην Αθήνα, το ιδρυτικό δίδυμο των Point Supreme, άρχισαν να μεταφράζουν τις προσλαμβάνουσες από το εξωτερικό, προσπαθώντας να επανερμηνεύσουν το ελληνικό τοπίο, το δομημένο περιβάλλον και τον αστικό ιστό της Αθήνας. Έργα των Point Supreme συχνά εξερευνούν τις δυνατότητες μεταμόρφωσης της Αθήνας. Έχουν κερδίσει το 1ο βραβείο σε πολυάριθμους διεθνείς διαγωνισμούς. Διδάσκουν διεθνώς σε αρχιτεκτονικές σχολές, όπως το Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη και το EPFL στη Λωζάνη.

Πάνος Δραγώνας – Dragonas Studio Αρχιτέκτονας και καθηγητής Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη ως υπότροφος Fulbright. Έχει επιμεληθεί ειδικά αφιερώματα και σειρά δημοσιεύσεων πάνω σε θέματα σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής και στη προβληματικής της σύγχρονης πόλης. Το έργο του Dragonas Studio πηγάζει από τις προκλήσεις του ελληνικού αστικού τοπίου και του μετασχηματισμού των ελληνικών πόλεων και του μεσογειακού τοπίου. Ο σχεδιασμός εμπλουτίζεται με την έρευνα, τη διδασκαλία και την επιμέλεια εκθέσεων. Η ταυτότητα του γραφείου ταλαντεύεται μεταξύ του αστικού και του φυσικού, του τοπικού και του παγκόσμιου, της πραγματικότητας και της κινηματογραφικής φαντασίας. Το πορτφόλιο του περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα έργων, από το σχεδιασμό κατοικιών και εκθέσεων έως την ανάπλαση δημόσιων χώρων. Το σχεδιαστικό έργο του έχει διακριθεί σε 10 αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και έχει δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά, όπως τα L’architecture d’aujourd’hui,  Archi, Blueprint, Stavba, Bauwelt, Spazio e Societa, Architecture in Greece, Design + Art in Greece, Domes and the web-sites Archdaily, Dezeen, Domusweb.

Δημήτρης Παπανικολάου – Urban Synergetics Lab. Ο Δημήτρης Παπανικολάου, DDes, είναι αρχιτέκτων-μηχανικός (ΕΜΠ), Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στη Charlotte (UNCC) και κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στο σχεδιασμό (DDes) από το Harvard University Graduate School of Design και μεταπτυχιακών τίτλων MSc in Media Arts and Sciences από το MIT Media Lab και SMArchS in Design Computation από το MIT. Είναι ο ιδρυτής και διευθυντής του Εργαστηρίου Αστικής Συνεργατικής Urban Synergetics Lab. Η έρευνά του εμβαθύνει κυρίως στη σχέση και την αλληλεπίδραση αρχιτεκτονικής-ανθρώπου-υπολογιστή και την ανάπτυξη ευφυών αστικών συστημάτων, συνδυάζοντας την αρχιτεκτονική με την ψηφιακή καινοτομία. Το έργο του, αναγνωρισμένο για την πρωτοποριακή του προσέγγιση, περιλαμβάνει διδακτικούς ρόλους στο Harvard, το NYU και το MIT και συνεισφορές σε σημαντικά έργα στο Microsoft Research και στο MIT Media Lab.

Andreas Fries – Herzog & de Meuron. Ο Andreas Fries είναι partner στο γραφείο Herzog & de Meuron από το 2011. Είναι υπεύθυνος για πολλά αξιόλογα έργα σε όλο τον κόσμο, όπως τα  Stadtcasino και Asklepios 8 στη Βασιλεία της Ελβετίας, το Vitra Schaudepot στη Γερμανία, το SongEun Art Space  στη Σεούλ κ.ά. Είναι ο υπεύθυνος των έργων του γραφείου Herzog & de Meuron στην Ελλάδα. Διδάσκει στην Ακαδημία YAC στην Μπολόνια της Ιταλίας από το 2021.

Ryan Neiheiser – Neiheiser Argyros. Ο Ryan Neiheiser είναι συνιδρυτής και διευθυντής του γραφείου Neiheiser Argyros με έδρα το Λονδίνο και την Αθήνα, γνωστός για την καινοτόμο και ερευνητική προσέγγισή του στην αρχιτεκτονική. Μαζί με την Χριστίνα Αργυρού, ίδρυσε το γραφείο Neiheser Argyros το 2015, εστιάζοντας σε ένα ευρύ φάσμα έργων διαφορετικής κλίμακας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Το έργο του γραφείου ξεχωρίζει για την ευέλικτη και ανοιχτή προσέγγισή του στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, όπου κάθε έργο είναι μια μοναδική συνομιλία με το περιβάλλον τοπίο και την ιστορία του. Ο Ryan Neiheiser έχει συνεργαστεί με διεθνώς καταξιωμένα και βραβευμένα αρχιτεκτονικά γραφεία στην Ευρώπη και την Αμερική μεταξύ των οποίων τα Office for Metropolitan Architecture (OMA) στο Ρότερνταμ και Diller Scofidio + Renfro στη Νέα Υόρκη. Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον στις ΗΠΑ και από το 2014 διδάσκει στην Architectural Association (AA) στο Λονδίνο.

Στέλλα Πιερή – Pieris Architects. Συνεργάτης στο Pieris Architects, ένα βραβευμένο αρχιτεκτονικό γραφείο με έδρα την Αθήνα. Συνδυάζει το μηχανολογικό της υπόβαθρο με την αρχιτεκτονική τεχνογνωσία, με συμβολή σε μια ποικιλία έργων, από πολύπλοκα κτίρια έως έργα εσωτερικού σχεδιασμού. Η Στέλλα Πιερή είναι αφοσιωμένη στη βιώσιμη αρχιτεκτονική με στόχο τον ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό και την οικοσυναισθηματική νοημοσύνη των κτιρίων. Έχει διδάξει στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και είναι κάτοχος διδακτορικού από το ΕΜΠ, με ειδίκευση γύρω από τον carbon-zero & energy-zero σχεδιασμό. Από την ένταξή της στο γραφείο Pieris Architects το 2004, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην επέκταση της διεθνούς εμβέλειας και των καινοτόμων έργων του γραφείου.
Jette Cathrin Hopp. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Masterclass του καθηγητή Peter Cook και του καθηγητή Enric Miralles στο Städelschule, την Κρατική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Eίναι διευθύντρια της Snøhetta για την απόκτηση και τα νέα έργα στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο και μέλος της εκτελεστικής διοίκησης της Snøhetta Oslo. Διαθέτει εκτεταμένη εμπειρία σε σύνθετα νορβηγικά και διεθνή έργα, διευθύνοντας σημαντικές διεθνείς εξελίξεις και διαγωνισμούς έργων. Δίνει τακτικά διαλέξεις σε αρχιτεκτονικά συμπόσια, συνέδρια, διεθνή ιδρύματα και πανεπιστήμια, μοιραζόμενη τη φιλοσοφία και τις ιδέες σχεδιασμού της Snøhetta. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Αρχιτεκτονικής Schelling και διορίστηκε πρόεδρος της κριτικής επιτροπής για το Ιταλικό Βραβείο Αρχιτεκτονικής το 2021. Tο γραφείο Snøhetta που εκπροσωπεί, έχει λάβει το Παγκόσμιο Βραβείο Αρχιτεκτονικής για τη Bibliotheca Alexandrina και την Όπερα του Όσλο, καθώς και το Βραβείο Aga Khan για την Αρχιτεκτονική για τη Bibliotheca Alexandrina. Από την ολοκλήρωσή της το 2008, η Όπερα του Όσλο έχει επίσης βραβευτεί με το βραβείο Mies van der Rohe, το βραβείο Great Places της EDRA (Environmental Design Research Association), το Ευρωπαϊκό Βραβείο για τον Αστικό Δημόσιο Χώρο, Το 2010, με επικεφαλής τον Kjetil Trædal Thorsen, η συνοχή των έργων της Snøhetta με το περιβάλλον τους βραβεύτηκε με το Global Award for Sustainable Architecture, τόσο σε διεθνές επίπεδο, για τα έργα μεγάλης κλίμακας, όσο και σε τοπικό επίπεδο, σε επίπεδο μικρών έργων.
Olaf de Nooyer. Συνεργάτης, αρχιτέκτονας στο Renzo Piano Building Workshop (RPBW). Με σπουδές στο Netherlands TU (Technical University) στο Ντελφτ, και αφού εργάστηκε για το Δήμο του Rotterdam στο σχέδιο ανάπτυξης του λιμενικού μετώπου, ξεκίνησε τη συνεργασία του με το Renzo Piano Building Workshop το 1989. Εργάστηκε αρχικά επάνω στο Columbus International Exposition (1992) στη Γένοβα με το “Grande Bigo” να αποτελεί πλέον ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τοπόσημα της πόλης, υπήρξε υπεύθυνος για το National Science Centre στο Άμστερνταμ και εξελίχθηκε σε Συνεργάτη το 1997. Εργάστηκε επίσης πάνω στο Aurora Place, πύργο γραφειακών εγκαταστάσεων και κτίριο κατοικιών στο Σίδνεϊ (2000). Υπήρξε Υπεύθυνος Επικεφαλής Αρχιτέκτονας στο έργο για την Ακαδημία Επιστημών στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια (California Academy of Sciences) η οποία εγκαινιάστηκε το 2008 και για το Astrup Fearnley Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Όσλο της Νορβηγίας (2012). Αντίστοιχη θέση κατείχε και στο έργο JNBY στην πόλη Hangzhou και στο Whittle School στο Shenzhen στην Κίνα. Αυτή τη στιγμή εργάζεται πάνω στο έργο ΙΣΝ Διεθνής Πρωτοβουλία για την Υγεία, ένα πρότυπο για τα μελλοντικά νοσοκομεία της χώρας, και συγκεκριμένα για το κτίριο του Γενικού Νοσοκομείου στη Σπάρτη.
Olga Tourlomousi. Ιδρύτρια της OR Architecture, μιας νέας αρχιτεκτονικής εταιρείας με έδρα την Αθήνα, που ειδικεύεται σε άνετα και περιβαλλοντικά ευφυή κτίρια. Είναι επίσης η εκπρόσωπος του Renzo Piano Building Workshop (RPBW) στην Ελλάδα. Έγινε μέλος του RPBW office στη Γένοβα το 2019 και συμμετέχει στην ομάδα σχεδιασμού για τα τρία νέα νοσοκομεία στην Ελλάδα, που αποτελούν μέρος της ΙΣΝ Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Υγεία.  Κατά τη διάρκεια της παρουσίας της στο RPBW, συνεργάστηκε στενά με τον Olaf de Nooyer στον σχεδιασμό του Γενικού Νοσοκομείου της Σπάρτης.
*ΕΣΩ 2024 – ΠΙΣΩ ΣΤΗ ΓΗ, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Aίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη, 22 Μαΐου 2024

Εξωτερική Φωτογραφία: A House in Antiparos by Deca Architecture / Photography © Erieta Attali