Τα βιβλία που μας σημάδεψαν το 2025

Από σύγχρονα μυθιστορήματα που καθρεφτίζουν τις αγωνίες της εποχής μας, μέχρι δοκίμια, βιωματικές αφηγήσεις και βιβλία που φωτίζουν την ανθρώπινη αντοχή, τη γονεϊκότητα, τη μνήμη και την ταυτότητα, η παρακάτω λίστα δεν φιλοδοξεί να είναι «αντικειμενική», αλλά απολύτως προσωπική. Είναι μια συλλογή αναγνωστικών εμπειριών που αποδεικνύουν γιατί τα βιβλία παραμένουν ένας από τους πιο ουσιαστικούς τρόπους να κατανοούμε τον κόσμο -και τον εαυτό μας.

«Ιδιωτικές άβυσσοι», του Gianfranco Galligarich. Εκδόσεις Ίκαρος
Δημήτρης Παγαδάκης, αρχισυντάκτης Πρώτο Θέμα
Το διάβασα το καλοκαίρι. Απολαυστικά ποιητικό και υπέροχα συναρπαστικό σε κάθε του σελίδα. Το μυθιστόρημα ρέει εξαίσια σαν περιγραφική μουσική πρόζα. Σαν μια γλωσσική συμφωνία που αποτελείται από λέξεις, προτάσεις και επαναλήψεις. Ο ρυθμός πότε αργός και μελωδικός και άλλοτε γρήγορος και συνοπτικός, προσομοιώνεται σχεδόν με τους ακανόνιστους παλμούς του εξασθενημένου πλέον «καρδιακού μυ» του αφηγητή. Ενός ηλικιωμένου και κουρασμένου επαγγελματία τζογαδόρου που, από ένα εκτός σεζόν παραθαλάσσιο καζίνο, ανασυνθέτει την βασανισμένη ιστορία του έρωτα δυο ανθρώπων. Στο φόντο της εξιστόρησης του το μακρύ ανατρεπτικό καλοκαίρι του 1968 στην Πιάτσα Ναβόνα της Ρώμης. Ένα τελευταίο, φιλόξενο καταφύγιο για αποπροσανατολισμένες υπάρξεις σε μια γειτονιά που αγκαλιάζεται από μια στροφή του Τίβερη. Τη διαδέχονται στις αναμνήσεις του κοσμοπολίτικες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, το γαλάζιο Κάπρι και οι όχθες μιας νυχτερινής ελβετικής λίμνης. Πίσω από τη βιτρίνα τους ανασκαλεύει παραστατικά τα ακατανόητα βάθη της ανθρώπινης καρδιάς και τα τραύματα της ψυχής. Αναμοχλεύει διεισδυτικά αμαρτίες, απογοητεύσεις, ενοχές, μοναξιά και συναισθηματικές ήττες για τις οποίες ο ένας αναζητά θεραπεία στον άλλο. Με μια φράση, τελικά: «δύο αντιμέτωποι με έναν λογαριασμό που, ότι κι αν είχαν αγοράσει, τελικά αποδείχθηκε πολύ ακριβός για να πληρώσουν».

«James», του Percival Everett. Εκδόσεις Ψυχογιός
Νανά Δαρειώτη, διευθύντρια Περιοδικού Cantina
Με ένα βραβείο Πούλιτζερ στις αποσκευές του ήδη, το τελευταίο βιβλίο του Αφροαμερικανού συγγραφέα Percival Everett επιβεβαιώνει για ακόμη μια φορά ότι ο Everett παραμένει ένας από τους πιο τολμηρούς, πειραματικούς σύγχρονους Αμερικανούς μυθιστοριογράφους. Παίρνει τον Χακλμπέρι Φιν, κεντρικό ήρωα και αφηγητή του φερώνυμου βιβλίου του Μάρκ Τουέιν, τον μετατρέπει σε δευτεραγωνιστή και πετάει την μπάλα στον Τζέιμς. Όπου Τζέιμς ο Αφροαμερικανός σκλάβος με τον οποίο ο Χακ ζει όλες τις περιπέτειες της μυθιστορίας. Η ιστορία; Εκτυλίσσεται στον ποταμό Μισισιπή, το 1861. Όταν ο σκλάβος Τζιμ μαθαίνει ότι το αφεντικό του πρόκειται να τον πουλήσει σε έναν άγνωστο στη Νέα Ορλεάνη, χωρίζοντάς τον για πάντα από τη γυναίκα και την κόρη του, καταφεύγει στο κοντινό Νησί του Τζάκσον μέχρι να καταστρώσει ένα σχέδιο διαφυγής. Στο μεταξύ, ο Χάκλμπερι Φιν έχει σκηνοθετήσει τον θάνατό του, προκειμένου να ξεφύγει από τον βίαιο πατέρα του που μόλις επέστρεψε στην πόλη. Έτσι ξεκινάει για τους δυο τους ένα επικίνδυνο ταξίδι με σχεδία στον Μισισιπή, με προορισμό την ελευθερία. Χωρίς να παραγνωρίζει τον Χακ Φιν, είναι ο Τζιμ που κυριαρχεί από την πρώτη κιόλας σελίδα, για να διεκδικήσει την ίδια του τη φωνή, μια φωνή εξοστρακισμένη εξ ορισμού, λόγω του χρώματός του. Το υπόγειο, ανατρεπτικό χιούμορ, οι οξυδερκείς παρατηρήσεις, η κατασκευή πραγματικών χαρακτήρων, η διεκδίκηση χώρου και ορατότητας που ανέδειξαν τον Έβερετ, συνυπάρχουν σε ένα βιβλίο που λειτουργεί αυτόνομα και δρα υπονομευτικά σε κάθε μορφή αδικαιολόγητα επιβεβλημένης εξουσίας. Γέλασα, συγκινήθηκα, θύμωσα, τρόμαξα, με κατέλαβε αγωνία, αγάπησα τους δυο ήρωες, ως ενήλικη τον Τζιμ για την σοφία και την ευφυΐα του, αλλά και ως το παιδί που είχε λατρέψει το μικρό θεριό με το όνομα Χακ Φιν.

«Ροζ Γλίτσα», της Φερνάντα Τρίας. Εκδόσεις Carnívora
Μάρθα Κορινθίου, δημοσιογράφος newmoney.gr
Βυσσινί ποτάμια, πουλιά που φεύγουν και δεν επιστρέφουν, μολυσμένα φύκια, νεκρά ψάρια. Στο μυθιστόρημα της Ουρουγουανής Φερνάντα Τρίας, οι συναγερμοί χτυπούν συνεχώς και τα νοσοκομεία είναι γεμάτα ασθενείς μιας μυστηριώδους επιδημίας. Η συγγραφέας χτίζει με λέξεις μια οικολογική δυστοπία: η βασική τροφή μοιάζει με «ροζ γλίτσα», υπάρχει πυκνή ομίχλη και ένας «κόκκινος, άγριος, ηλεκτρικός άνεμος». Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα λιμάνι που θυμίζει το Μοντεβιδέο και η πλοκή ξεδιπλώνεται σε μικρά κεφάλαια -στο σπίτι της ηρωίδας, στο νοσοκομείο, στο σπίτι της μητέρας της, στην πόλη με τα «υγειονομικά ταξί». Ο αγώνας για επιβίωση διακόπτεται από αναμνήσεις: βόλτες στην παραλία το ξημέρωμα και καρπούζια με «κόκκινη, πορώδη και τραγανή σάρκα». Το μυθιστόρημα, που μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Ιφιγένεια Ντούμη, έχει μια απόκοσμα ήρεμη ατμόσφαιρα. Υπήρξε υποψήφιο για τα National Book Awards το 2024 και οι New York Times το χαρακτήρισαν ένα από τα καλύτερα ισπανόφωνα βιβλία του 2020. Διαβάζοντάς το, σε κατακλύζει μια ανησυχία -η Τρίας έχει καταφέρει να φτιάξει έναν τρομακτικό κόσμο που μοιάζει αληθινός.

«Το ηλιοβασίλεμα της ψυχής», του Ανδρέα Ηλιόπουλου. Εκδόσεις Μελτέμι
Δημήτρης Σταθόπουλος, Travel + Food Editor
Ένα από τα βιβλία που ξεχώρισα φέτος είναι «Το ηλιοβασίλεμα της ψυχής». Με λιτή γραφή και έντονο υπαρξιακό υπόβαθρο, το βιβλίο καταπιάνεται με τη σύγκρουση ανάμεσα στα όνειρα που αναβάλλονται και στην πραγματικότητα που επιβάλλεται, εστιάζοντας σε ανθρώπους που έρχονται αντιμέτωποι με τις σιωπηλές τους ήττες και τις κοινωνικές δεσμεύσεις που τους εγκλωβίζουν. Η φαντασία λειτουργεί ως μορφή εσωτερικής αντίστασης και λύτρωσης, ενώ η Μεσσηνία, παρούσα ως τόπος και μνήμη, λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Πρόκειται για ένα βιβλίο χαμηλών τόνων, που χωρίς υπερβολές θέτει ουσιαστικά ερωτήματα για τις επιλογές, τις αντοχές και τα όρια της σύγχρονης ζωής.

«Σουπερόσαυρος», της Μέργεμ Ελ Μεγντάτι. Εκδόσεις Carnívora
Αναστασία Καμβύση, διευθύντρια Σύνταξης Marie Claire
Ο Σουπερόσαυρος μάς συστήνει μια 25χρονη μουσουλμάνα, τη Μέργεμ, ένα παιδί μεταναστών, που δουλεύει στα γραφεία της μεγαλύτερης αλυσίδας σουπερμάρκετ στα Κανάρια Νησιά και καταγράφει, με σαρκασμό, οργή και απρόσμενες δόσεις τρυφερότητας, όλα όσα πάνε στραβά όταν είσαι «το εύκολο θύμα»: στη δουλειά, στην κοινωνία, στη χώρα σου. Είναι ένα φεμινιστικό, σχεδόν επαναστατικό βιβλίο χωρίς διδακτισμό. Φεμινιστικό επειδή δίνει φωνή σε χιλιάδες ανθρώπους που δεν ακούν ποτέ το όνομά τους να προφέρεται σωστά (γιατί είναι ξενικό) και σχεδόν επαναστατικό επειδή βλέπει καθαρά την εργασιακή βία και το ρατσισμό και εντοπίζει τον τρόπο που μικρές καθημερινές πράξεις έχουν μεγάλη πολιτική σημασία. Με συγκίνησε πολύ -κι ας μην μιλάει για τη γενιά μου. Ένιωσα ότι είχα απέναντί μου μια γυναίκα που μίλησε με ειλικρίνεια για το φόβο της μοναξιάς, την αγωνία της επιβίωσης και τη λαχτάρα να ανήκεις.

«Ο δρόμος προς τα αστέρια», του Ingvild H. Rishoi. Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ρούλα Πρασίνου, δημοσιογράφος newmoney.gr
Η αλήθεια είναι πως δεν διαβάζω πολύ αλλά πρόσφατα διάβασα το βιβλίο «Ο Δρόμος προς τα Αστέρια» και μου άρεσε πολύ. Πρόκειται για μια εκπληκτική ιστορία επιστημονικής φαντασίας που συνδυάζει το συναρπαστικό με το φιλοσοφικό. Ο συγγραφέας Ράιαν Λουίς καταφέρνει να μας μεταφέρει σε έναν κόσμο γεμάτο εντάσεις και ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου και τη θέση του στο σύμπαν. Αυτό που με κέρδισε πιο πολύ ήταν ο τρόπος που ο Λουίς εμβαθύνει στις ψυχολογικές αντιφάσεις των χαρακτήρων του, δίνοντας στον αναγνώστη την αίσθηση ότι κάθε απόφαση, κάθε δράση, έχει πραγματικές συνέπειες. Η γραφή του είναι ταυτόχρονα ευανάγνωστη και γεμάτη ένταση, κάτι που κρατά το ενδιαφέρον αμείωτο μέχρι την τελευταία σελίδα. Αυτό που με προβλημάτισε, ωστόσο, ήταν η σκέψη για το μέλλον της ανθρωπότητας, τα όρια της τεχνολογίας και το κατά πόσο έχουμε τη δυνατότητα να εξελιχθούμε ή να αυτοκαταστραφούμε. Εξαιρετική επιλογή για όποιον αγαπά τη φιλοσοφία με έναν διαστημικό αέρα.

«Ο βιβλιοπώλης της Γάζας»,Rachid Benzine. Εκδόσεις Ψυχογιός
Μυρτώ Τζώρτζου, αρχισυντάκτρια του topetmou.gr
Ένα βιβλιοπωλείο στα συντρίμμια της διαλυμένης Γάζας στέκεται αγέρωχο να θυμίζει ότι η μεγαλύτερη αντίσταση είναι το βιβλίο. Ο ασπρομάλλης ηλικιωμένος βιβλιοπώλης, ο Ναμπίλ, κάθεται όλη μέρα διαβάζοντας τα αραχνιασμένα του βιβλία. Σε αυτά βρίσκει παρηγοριά. Γνωρίζει έναν Γάλλο φωτογράφο που θέλει να τον φωτογραφίσει. Δέχεται, αλλά πρώτα θέλει να πει την ιστορία του, μια θλιβερή αιματοβαμμένη ιστορία. Μέσα από τη δική του ιστορία αναδύεται η ιστορία της Γάζας, μιας πόλης που ήταν κάποτε τόσο ζωντανή και υπέροχη. Αναδύεται η παλαιστινιακή οδύσσεια. Η οδύσσεια ενός ολόκληρου λαού. Η Γάζα είναι νεκρή. Αντιστέκεται αλλά είναι νεκρή. Ο Ναμπίλ είναι όμηρος σε μια ατελείωτη μάχη, όμως παρόλο που γύρω του δεν υπάρχει τίποτα, εκείνος χωρίς να χάσει την αξιοπρέπειά του, μας υπενθυμίζει ότι τα βιβλία είναι το μεγαλύτερο δώρο της ζωής – κι όχι για να ξεφεύγουμε από το πραγματικό, αλλά για να το βιώνουμε στην ολότητά του. Αρκετά χρόνια μετά το βιβλιοπωλείο είναι θαμμένο κάτω από συντρίμμια. Ο Ναμπίλ δεν υπάρχει πια. Το βιβλίο του Benzine «Ο βιβλιοπώλης της Γάζας», στο οποίο εντυπωσιάζει η απλότητα της γραφής, χωρίς μελοδραματισμούς, είναι ένας ύμνος στη δύναμη του ανθρώπου, την αντοχή και ίσως την ελπίδα του.

«Gaslighting», της Kate A. Abramson. Eκδόσεις Κέλευθος
Γιώργος Παπαϊωάννου, δημοσιογράφος Gala
Μας αρέσει να δανειζόμαστε λέξεις από την ψυχιατρική ορολογία, διότι πιστεύουμε ακράδαντα πως δίνουμε επιστημονική υπόσταση σε ό,τι λέμε / γράφουμε / ποστάρουμε, ακόμα κι όταν πρόκειται για καθημερινές μπουρδολογίες κομμωτηρίου. Στα χρόνια της κρίσης, πχ, το ψωμοτύρι στα social ήταν η «κατάθλιψη», μετά κολλήσαμε στην «αυτολύπηση», ύστερα ήρθε για να κάτσει σε όλα -μα, σε όλα- η «ενσυναίσθηση» και φέτος μάς προέκυψε το «gaslighting». Επειδή, λοιπόν, όλο το σύμπαν ξαφνικά έγινε θύμα gaslighting, διάβασα το πιο χρήσιμο βιβλίο που κυκλοφόρησε φέτος: Το Gaslighting της Ambamson από τις εκδόσεις Κέλευθος. Διότι καλύτερα να μασάμε, παρά να ξεστομίζουμε ορολογίες που δεν ξέρουμε τι σημαίνουν κανονικά, μόνο και μόνο επειδή τις τις έχει ψωμοτύρι κάποια άμοιρη ινφλουένσερ…

«Γονιός κυνηγός τροφοσυλλέκτης», Michaeleen Doucleff . Εκδόσεις Gutenberg
Ανδρονίκη Κολοβού, Διευθύντρια travel.gr
Ούσα μητέρα ενός τετράχρονου απαιτητικού μπόμπιρα, η ζωή μου γυρίζει καθημερινά γύρω από αμφιβολίες, ενοχές, απορίες και άγχη. Έτσι μπορεί στην αρχή της χρονιάς να αποθηκεύω -κάπως παρορμητικά- όλα τα βιβλία που θα ήθελα να διαβάσω, καταλήγω όμως να ανοιγοκλείνω ένα και μοναδικό βιβλίο όλο το χρόνο, κυρίως τα βράδια που δεν έχω κοιμηθεί από τις 9. Αυτό το βιβλίο για το 2025 ήταν το «Γονιός, κυνηγός, τροφοσυλλέκτης» της Michaeleen Doucleff, παθούσας μαμάς ενός τρίχρονου κοριτσιού. Η Μισέλιν αφού τα βρήκε σκούρα με την κόρη της, αποφάσισε να ταξιδέψει σε τρεις από τις πιο σοφές κοινότητες ιθαγενών του πλανήτη και να καταγράψει τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Το βιβλίο αποτελεί έναν οδηγό με εφαρμόσιμες πρακτικές συμβουλές, πολλές από τις οποίες συναντούμε και στο attachment parenting. Το διάβασα; Ναι. Εφάρμοσα τις συμβουλές; Ναι. Δούλεψαν; Ναι. Παρατήρησα ότι αρκετές από αυτές είχαν πράγματι αποτέλεσμα. Θα το συνιστούσα σε απελπισμένους γονείς; Με κλειστά μάτια.

«Ο Αυτοκράτορας της χαράς», Ocean Vuong. Εκδόσεις Gutenberg
Τίνα Μανδηλαρά, υπεύθυνη Πολιτιστικού Πρώτο Θέμα
Ο Όσιαν Γουόνγκ δεν είναι μόνο ένας συναρπαστικός συγγραφέας που τόλμησε να αποκαλύψει όλο το δύσκολο ταξίδι του από το Βιετνάμ μέχρι την Αμερική, το μπούλινγκ που δέχτηκε ως γκέι μετανάστης έφηβος και τη δυσκολία προσαρμογής, αλλά και ένας ασύγκριτος ποιητής της εποχής μας. Μετά την επιτυχία του με το βιβλίο Στη γη είμαστε πρόσκαιρα επίκαιροι, ο Αμερικανοβιετναμέζος συγγραφέας φαίνεται να έχει κατακτήσει το δικό του φανατικό κοινό στην Ελλάδα αποδεικνύοντας ότι δεν είναι τυχαία ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής μας. Δύσκολα, όμως, περίμενα ότι αυτό το πολυσέλιδο μυθιστόρημα για αυτή την παράδοξη σχέση ανάμεσα σε έναν νέο, με πολλαπλά αδιέξοδα και μια μετανάστρια από τη Λιθουανία σε άνοια, θα με αποζημιώσει πραγματικά και ότι θα με συναρπάσει όπως το πρώτο. Δεν είναι μόνο η υπέροχη γλώσσα και οι αξεπέραστες περιγραφές αλλά και η τρυφερότητα που δεν ρέπει σε συναισθηματισμούς και κατακτά ακόμα και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.

«See What You’re Missing: 31 Ways Artists Notice the World – and How You Can Too», του Will Gompertz. Εκδόσεις Penguin
Πέγκυ Μπαμπάθα, δημοσιογράφος newmoney.gr & Πρώτο Θέμα
Δύο νεαρά ψάρια κολυμπούν στον ωκεανό και προσπερνάνε ένα γηραιότερο ψάρι που κολυμπάει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εκείνο τους λέει “Καλημέρα παιδιά, πώς είναι το νερό;” Τα δυο ψάρια συνεχίζουν και μετά από λίγο γυρνάει το ένα στο άλλο και λέει: “Καλά, τι στο καλό είναι αυτό το νερό;”. Αυτή η πρόταση ανήκει στην εισαγωγή του Will Gompertz, στο βιβλίο του “See What You Are Missing”. Αυτό είναι το αγαπημένο μου -μισοφαγωμένο στην γωνία από τον σκύλο μου σε μια στιγμή παραφροσύνης- βιβλίο. Όμως δεν το αλλάζω, από τότε που το βρήκα σε έναν υπαίθριο πάγκο στο Bristol και το πλήρωσα 5 ολόκληρες λίρες. Φαινομενικά, πρόκειται για ένα βιβλίο στο οποίο ο συγγραφέας του συγκεντρώνει με ενδελεχώς τις ιστορίες ζωής διάφορων σπουδαίων καλλιτεχνών, όπως o Hockney, o Turrell, ο Cezanne, o Basquiat, η Frida Kahlo και άλλοι. Το βασικό concept και σκοπός του βιβλίου είναι ότι αν παρατηρήσεις τις ζωές και τα έργα αυτών των ανθρώπων, που κατάφεραν να δουν τελικά την ζωή και όλες τις πτυχές της μέσα από ένα διαφορετικό ο καθένας πρίσμα, ίσως κατορθώσεις και εσύ σαν αναγνώστης να δεις την δική σου καθημερινότητα με άλλο μάτι. Στην πραγματικότητα ωστόσο, ο Gompertz κάνει κάτι πολύ πιο σπουδαίο από το να παραθέτει απλώς γεγονότα σαν ιστοριογράφος. Εγκιβωτίζει μέσα 300 σελιδούλες το νόημα της ζωής μας. Το γιατί αξίζει να ζεις -ακόμα και όταν δεν θέλεις-, το πώς να σταματήσουμε να ζούμε τις στιγμές μας σε μια ημι-συνειδητή κατάσταση, περνώντας από τη μια ρουτίνα στην άλλη. Το πώς να ξεπεράσεις τον πόνο, την απώλεια, τον θάνατο, την απομόνωση, έναν βιασμό και από την άλλη πώς να ερωτευτείς, να αγαπήσεις το σώμα σου, την μαμά σου, τον γείτονά σου, τον εαυτό σου. Όλα μέσα από την Τέχνη. Όχι οποιαδήποτε μορφή της, μα την τέχνη τού να είσαι αυθεντικά ο εαυτός σου, για να μην καταλήξεις τελικά σαν αυτά τα ψάρια που δεν γνωρίζουν τι είναι το νερό.

«Η τελειότητα», του Βιντσέντζο Λατρόνικο. Eκδόσεις Loggia
Λευτέρης Τρίγκας, δημοσιογράφος
Το βιβλίο αυτό μου άρεσε ιδιαίτερα φέτος γιατί λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης της σύγχρονης ζωής, απογυμνωμένος από ωραιοποιήσεις και ψευδαισθήσεις. Με λιτό, σχεδόν ψυχρό ύφος, ο συγγραφέας παρακολουθεί μια γενιά ανθρώπων, την δική μου, που επιδιώκει την αισθητική αρμονία, τη σωστή εικόνα και την «ιδανική» καθημερινότητα, αποκαλύπτοντας όμως σταδιακά το υπαρξιακό κενό που κρύβεται πίσω από αυτή την επιφανειακή τελειότητα. Το βιβλίο αντανακλά έντονα τα πάθη και τα κακώς κείμενα της σύγχρονης κοινωνίας: την καταναλωτική νοοτροπία, τη μίμηση τρόπων ζωής, την αποξένωση, αλλά και την αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας, ακόμη και μέσα στις πιο στενές σχέσεις. Ιδιαίτερα επίκαιρο, δείχνει πώς η ανάγκη για αποδοχή και κοινωνική επιβεβαίωση οδηγεί τους ανθρώπους σε μια ζωή προσεκτικά σκηνοθετημένη, αλλά συναισθηματικά φτωχή. Αυτό που με κέρδισε ήταν ότι ο Λατρόνικο δεν ηθικολογεί, αλλά αφήνει τον αναγνώστη να αναγνωρίσει τον εαυτό του μέσα στις σελίδες, προκαλώντας σκέψη και προβληματισμό για το τι σημαίνει τελικά αυθεντικότητα και ευτυχία στον σύγχρονο κόσμο.