Από τις υπόγειες κάβες της Πορτογαλίας μέχρι τα οινοποιεία-τοπόσημα του Bordeaux και της Τοκάι, η αρχιτεκτονική επαναπροσδιορίζει τη σχέση μας με το τοπίο, τη φύση και την εμπειρία της γεύσης.
Η παραγωγή κρασιού υπήρξε ανέκαθεν συνδεδεμένη με τον τόπο, το κλίμα και τον πολιτισμό. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, η αρχιτεκτονική έχει αναδειχθεί σε καθοριστικό παράγοντα αυτής της σχέσης. Τα οινοποιεία δεν θεωρούνται πλέον απλώς λειτουργικές εγκαταστάσεις για ζύμωση, αποθήκευση και διανομή, αλλά χώροι όπου το τοπίο, η ύλη και η εμπειρία του επισκέπτη συνυφαίνονται. Από υπόγειες κάβες κρυμμένες κάτω από αμπελώνες έως αρχιτεκτονικά τοπόσημα που ξεχωρίζουν μέσα στο αγροτικό τοπίο, τα σύγχρονα οινοποιεία διαμορφώνουν την ταυτότητα των περιοχών τους, προσφέροντας στον επισκέπτη μια ολοκληρωμένη εμπειρία της διαδικασίας παραγωγής.
Καθώς τα οινοποιεία συνδέουν τη γεωργία και τον τουρισμό με τον πολιτισμό, προσφέρουν στους αρχιτέκτονες την ευκαιρία να ενώσουν τη λειτουργία με τη δημιουργικότητα. Καλούνται να σεβαστούν το περιβάλλον, να ρυθμίσουν με ακρίβεια τη θερμοκρασία και την υγρασία και παράλληλα να προσφέρουν χώρους για γευσιγνωσία και φιλοξενία. Έτσι, η αρχιτεκτονική εδώ γίνεται ένα πεδίο όπου η παράδοση και η τεχνολογία συνυπάρχουν, άλλοτε μέσα από διακριτική ένταξη στο τοπίο, άλλοτε με έντονη αρχιτεκτονική ταυτότητα. Όλες οι δημιουργίες αποδεικνύουν ότι η αρχιτεκτονική του κρασιού δεν είναι απλώς μια υπόθεση αισθητικής, αλλά ένας τρόπος σκέψης για τη σχέση μας με τη γη, το φως και τον χρόνο. Όπως το ίδιο το κρασί, έτσι και τα οινοποιεία εξελίσσονται μέσα από τη συνύπαρξη παράδοσης και καινοτομίας αποκαλύπτοντας πως η αρχιτεκτονική μπορεί να είναι εξίσου μεστή, πολυεπίπεδη και διαρκής όσο και το πιο εκλεκτό κρασί.
Τα έργα που ακολουθούν παρουσιάζουν διαφορετικές προσεγγίσεις αυτής της τυπολογίας, αποδεικνύοντας πως το κρασί μπορεί να εκφραστεί όχι μόνο μέσα από το άρωμα, τη γεύση και την πολυπλοκότητα του, αλλά και μέσα από τον χώρο που το φιλοξενεί.
Le Dôme Winery – Foster + Partners
Στην καρδιά της Saint-Émilion στη Γαλλία, το Le Dôme του φημισμένου γραφείου Foster + Partners συνδυάζει υψηλή τεχνολογία με συμβολική γεωμετρία. Η κυκλική κάτοψη και η διπλή ράμπα που διατρέχει το εσωτερικό επιτρέπουν στον επισκέπτη να περιηγηθεί στη διαδικασία οινοποίησης βήμα-βήμα, καθώς ανέρχεται προς έναν φωτεινό χώρο γευσιγνωσίας. Εν μέρει υπόγειο και κατασκευασμένο από τοπικά υλικά, το οινοποιείο ανοίγεται προς το τοπίο του Bordeaux σαν παρατηρητήριο του αμπελώνα.
Herdade do Freixo Winery – Frederico Valsassina Arquitectos
Στο Redondo, στην περιοχή Alentejo της Πορτογαλίας, το οινοποιείο Herdade do Freixo, που σχεδίασε το γραφείο Frederico Valsassina Arquitectos, είναι μια υπόσκαφη κατασκευή που σχεδόν εξαφανίζεται στο τοπίο. Το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται κάτω από τη γη, διατηρώντας σταθερές θερμοκρασίες και ενσωματώνοντας πλήρως τη δομή στο φυσικό περιβάλλον. Με καθαρές, κυκλικές κινήσεις και έναν άξονα που οδηγεί τον επισκέπτη στο εσωτερικό, το έργο εκφράζει τον σεβασμό προς το terroir και τον συμβολισμό του κρασιού ως προϊόν της γης.
Medhurst Cellar Door and Winery – Folk Architects
Στο Yarra Valley της Αυστραλίας, το γραφείο Folk Architects σχεδίασε ένα οινοποιείο που ακολουθεί τις οριζόντιες γραμμές του εδάφους, το οποίο «κάθεται» μέσα στην πλαγιά. Το Medhurst επιδιώκει τη σύνδεση του επισκέπτη με το τοπίο: μεγάλα ανοίγματα, φυσικά υλικά και μια αρχιτεκτονική χαμηλών τόνων που επιτρέπει στο τοπίο να κυριαρχεί. Το οινοποιείο λειτουργεί σαν προέκταση της φύσης, μια εμπειρία όπου ο χώρος, η γεύση και η θέα συνυπάρχουν.
Adega Azores Wine Company – SAMI-arquitectos & drdh architects
Στο ηφαιστειακό νησί Pico, το οινοποιείο της Azores Wine Company εντάσσεται σε ένα τοπίο που αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Οι αρχιτέκτονες δημιούργησαν μια σύνθεση που συνδυάζει την παραγωγή με τη φιλοξενία, σέβεται τη γεωλογική ταυτότητα του τόπου και «συνομιλεί» με τις μαύρες πέτρες λάβας που ορίζουν το νησί. Το αποτέλεσμα είναι ένας χώρος βαθιά ποιητικός, όπου το φυσικό και το ανθρώπινο στοιχείο ενώνονται αρμονικά.
Vinícola Lampadistis – Eraclis Papachristou Architects
Στην ορεινή Κύπρο, πάνω από το χωριό Καλοπαναγιώτης, το οινοποιείο Lampadistis που σχεδίασε το γραφείο Eraclis Papachristou Architects, μοιάζει να ξεπηδά από το βουνό. Ένας στιβαρός όγκος από εμφανές σκυρόδεμα (béton brut) στεγάζει τους χώρους παραγωγής, ενώ το ξύλο από καμένες εκτάσεις που επαναχρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή, ντύνει τη ζώνη γευσιγνωσίας, συμβολίζοντας την αναγέννηση της φύσης. Ο δραματικός διάλογος ανάμεσα σε βαρύτητα και φως, γη και ουρανό, κάνει το έργο ένα από τα πιο δυνατά δείγματα σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην Ανατολική Μεσόγειο.
Château Pavie Macquin Winery – BPM Architectes
Το Château Pavie Macquin, στη Saint-Émilion της Γαλλίας, ανασχεδιάστηκε από το γραφείο BPM Architectes με σεβασμό στην ιστορία του κτήματος και στο περιβάλλον του. Η νέα οριζόντια επέκταση ακολουθεί τις καμπυλώσεις του λόφου και ενσωματώνει βιώσιμες πρακτικές στον έλεγχο θερμοκρασίας και στην ενεργειακή κατανάλωση. Το έργο αναδεικνύει την αίσθηση συνέχειας: μια σύγχρονη παρέμβαση που ενισχύει, χωρίς να επισκιάζει, την παράδοση του Bordeaux.
Sauska Tokaj Winery – BORD Architectural Studio
Στην περιοχή Tokaj-Hegyalja της Ουγγαρίας, το Sauska Tokaj του BORD Architectural Studio μοιάζει να αιωρείται πάνω από το αμπελουργικό τοπίο. Οι δύο καμπύλες μορφές του κτιρίου «πλέουν» στην κορυφή του λόφου Padi, στεγάζοντας χώρους γευσιγνωσίας και εστίασης, ενώ οι παραγωγικές εγκαταστάσεις βρίσκονται υπόγεια, εξασφαλίζοντας σταθερές θερμοκρασίες. Ο συνδυασμός απαλής τοπογραφίας, σύγχρονης κατασκευής και αόρατης τεχνολογίας κάνει το έργο παράδειγμα του πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να αποδώσει το πνεύμα του κρασιού: αθέατο, αλλά παρόν σε κάθε αίσθηση.
Εξωτερική φωτογραφία: Sauska Tokaj Winery (sauska.hu/en/tokaj)