Το ανθισμένο Λεμονοδάσος: Μια σπάνια εμπειρία στον Πόρο

Αχ Βίργκω! Ηταν εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ’70, όταν η ασπρόμαυρη ακόμα Ελλάδα στριμωχνόταν μπροστά από τις τηλεοράσεις, μαγεμένη από την ηδυπάθεια της Ελεωνόρας Σταθοπούλου στον ρόλο της Βίργκως και την άγουρη αλλά στέρεη μαεστρία της Τόνιας Μαρκετάκη. Το Λεμονοδάσος μπήκε στις ζωές όλων και το μετέωρο ειδύλλιο της νεαρής του Πόρου και του Παύλου (ο εξαιρετικός Γιάννης Ζαβραδινός στον ομώνυμο ρόλο) συγκινούσε μία Ελλάδα που πάσχιζε να αποτινάξει από επάνω της τη σκουριά της χούντας πιάνοντας το νήμα (πώς αλλιώς…) από τη γενιά του ’30. Ο μέγας στυλίστας Κοσμάς Πολίτης μέσα από το «Λεμονόδασος» μιλούσε για την ηδονική ορμή της νεότητας και του ανεκπλήρωτου έρωτα. Μαζί δημιούργησε έναν μύθο για έναν μαγικό τόπο, κάπου κοντά στον Πόρο. Ενα δάσος από λεμονιές, με μικρά ρυάκια, τρεχούμενα νερά και στενά δρομάκια να τον διασχίζουν και μία ευωδία -ιδίως την άνοιξη- που θα μπορούσε να σε σαγηνεύσει και να κάνει δικό της για πάντα.

Η αλήθεια είναι ότι ακόμα και στο ίδιο το μυθιστόρημα, το Λεμονοδάσος περνά διαρκώς ως ένα τόπος απόμακρος και μυθικός, ένας χώρος μιας ανέφικτης συνάντησης. «Είναι ένα δάσος μαγικό», περιγράφει η Βίργκω στον Παύλο, και συμπληρώνει: «Την άνοιξη μοσχοβολά όλος ο τόπος. Και όταν δέσουν οι καρποί και κρέμονται ολόχρυσοι και βαρείς, έχει κανείς ζωντανή την εντύπωση της μητρότητος». Σε κάποιο άλλο σημείο, όταν ο Παύλος εκμυστηρεύεται ότι περίμενε αλλιώς το δάσος και πάλι η Βίργκω γυρίζει και του λέει: «Ω, μην το εμπιστεύεσθε. Ενα μήνα πριν, όταν ήταν φορτωμένο από άνθη, ζαλίζεται κανείς από τη μυρωδιά. Τώρα είναι γεμάτο χυμό που θα ξεχυθεί σε καρπούς. Είναι μια ζωή γιομάτη…». Κάπου εκεί, μεταξύ παραμυθιού, ερωτικής παραζάλης και ασπρόμαυρου φιλμ των 16 mm, το Λεμονοδάσος έφτιαξε τη δική του αυτόνομη αφήγηση. Η οποία παραμένει ζωντανή ακόμα και σήμερα, έστω κι αν η ψηφιακή ετυμηγορία από τις αξιολογήσεις της Google και του Trip Advisor προσπαθεί να σας πείσει ότι δεν αξίζει να του αφιερώσετε ούτε πέντε λεπτά από τη ζωή σας.

Το Λεμονοδάσος στην πορεία των χρόνων
Αν αφήσουμε στην άκρη τη γεμάτη χάρη και κοσμοπολιτισμό φαντασία του Κοσμά Πολίτη, το σίγουρο είναι ότι ο σημερινός επισκέπτης φθάνει εκεί γεμάτος από τις μεγάλες προσδοκίες που τον έχουν γεμίσει το μυθιστόρημα και η αύρα του χρόνου. Αυτός ο χρόνος υπήρξε πολύ γενναιόδωρος με τον συγκεκριμένο τόπο, με την ιστορία του να πηγαίνει αρκετά πίσω.
Το «δάσος» με τις λεμονιές υπήρξε ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομικής άνθησης της περιοχής, καθώς κατά τον 19ο αιώνα εξάγονταν από την περιοχή μεγάλες ποσότητες λεμονιών που πήγαιναν στην Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη, τη Σμύρνη και σε μεγάλα λιμάνια της Μεσογείου. Τα δέντρα έπαθαν μεγάλη ζημιά το 1873 όταν τα χτύπησε μία αρρώστια, όμως υπήρξε νέα φύτευση που οδήγησε και πάλι στην ακμή του. Μία καταγραφή του 1928 μιλούσε για περίπου 10.000 δέντρα, με παραγωγή που ξεπερνούσε τα 8 εκατομμύρια λεμόνια. Το δάσος από λεμονιές ήταν δραστήριο σε παραγωγική διαδικασία μέχρι και τη δεκαετία του 1970, όμως σιγά-σιγά έπεσε σε παρακμή, για να φθάσουμε στη σημερινή του μορφή η οποία το βρίσκει και πάλι σε ένα μεταίχμιο μεταξύ της εγκατάλειψης και της αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος για ήπια ανάπτυξη, με ανάπλαση σε πρώτη φάση των μονοπατιών.

Χάρη στο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη, το Λεμονοδάσος έγινε και τουριστική ατραξιόν για όσους επισκέπτονταν τον Πόρο και τη γύρω περιοχή. Τις δεκαετίες του 50 και του 60, όταν υπήρχαν οι μύλοι και τα τρεχούμενα νερά με τον καταρράκτη, ήταν ένας πραγματικός παράδεισος, ενώ υπήρχαν γαϊδουράκια που μετέφεραν τους επισκέπτες στο υψηλότερο σημείο που έχει και εκπληκτική θέα. Υπήρχε μέχρι σχετικά πρόσφατα και μία ταβέρνα η οποία ήταν διάσημη για τη θέα της. Ομως το Λεμονοδάσος έχει χάσει αρκετή από την αίγλη του, καθώς η καλλιέργεια έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχει χαθεί ο μύθος του. Αρκεί να ξέρεις τι να περιμένεις. Και -πάνω από όλα- να το επισκεφτείς τη σωστή εποχή. Δηλαδή την άνοιξη, όταν η μυρωδιά από τις ανθισμένες λεμονιές και τις πορτοκαλιές είναι τόσο έντονη που κυριολεκτικά σε ζαλίζει.

Αυτό που αντικρύζει ο σημερινός επισκέπτης ίσως τον απογοητεύσει σε πρώτη φάση. Στις μέρες μας το Λεμονοδάσος δεν είναι μία ενιαία έκταση, αλλά αποτελείται από πάνω από 500 ιδιοκτησίες οι οποίες είναι περιφραγμένες, μην επιτρέποντας στον περιπατητή -παρά ελαχίστων εξαιρέσεων- να χαθεί ανάμεσα στις λεμονιές. Αφήνοντας το αυτοκίνητο στην είσοδο που υπάρχει και η αντίστοιχη ταμπέλα, ανοίγονται μπροστά σας μια σειρά από δαιδαλώδη μονοπάτια, τα οποία χάνονται μέσα στα χωράφια με τις περιφραγμένες λεμονιές. Οι σχετικά πρόσφατες προσπάθειες ανάδειξης και πάλι της ομορφιάς του Λεμονοδάσους έχουν αποφέρει καρπούς, με την προσθήκη διάσπαρτων ταμπελών που δείχνουν τα μονοπάτια και το πού οδηγεί το κάθε ένα. Τα νερά και τα ρυάκια που θυμούνται οι παλαιότεροι δυστυχώς δεν υφίστανται πια, ιδίως μετά τις σημαντικές αλλαγές που έχει προκαλέσει η κλιματική αλλαγή.
Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να αφεθείτε στη γοητεία του τοπίου και τον έντονο ρομαντισμό που εκπέμπει. Και να περιδιαβείτε την πλαγιά, να ανεβείτε όσο ψηλά μπορείτε, να ρουφήξετε όσο γίνεται περισσότερο τη μυρωδιά των δέντρων και των ανθών τους. Μα πάνω από όλα να αφεθείτε στη γοητεία του μύθου του Λεμονοδάσους που παραμένει ανεκπλήρωτος και πεισματικά ασπρόμαυρος, σαν ανάλαφρο ερωτικό κάλεσμα στα λεπταίσθητα χείλη μιας Βίργκως της νεότητας του καθενός μας.

TIPS
• Ο Πόρος απέχει από την Αθήνα περίπου 170 χιλιόμετρα ή σχεδόν δυόμιση ώρες με το αυτοκίνητο. Υπάρχει και η επιλογή της ακτοπλοϊκής σύνδεσης. Το Λεμονοδάσος είναι λίγο έξω από τον Γαλατά.
• Παρκάρετε το αυτοκίνητό σας έξω από το Λεμονοδάσος. Μην προσπαθήσετε να μπείτε στους στενούς δρόμους γιατί σίγουρα θα το μετανιώσετε. Το νόημα εδώ είναι να περπατήσετε και να έρθετε σε επαφή με ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια της Πελοποννήσου.
• Κάνετε τη βόλτα σας τώρα την άνοιξη, όσο προλαβαίνετε ακόμα τα άνθη πάνω στις λεμονιές. Η ατμόσφαιρα είναι πραγματικά μεθυστική. Το καλοκαίρι προτιμήστε πρωινές ώρες, ολοκληρώνοντας την περιδιάβαση με βουτιά σε μία από τις παραλίες, την Αλυκή ή του Άρτιμου.
• Η βόλτα στα στενά μονοπάτια έχει πλέον σχετικά καλή σήμανση. Μην αποφύγετε να ανεβείτε στα ψηλότερα σημεία, εκεί που υπήρχε η ταβέρνα ή οι νερόμυλοι. Η θέα προς την είσοδο των στενών του Πόρου είναι εκπληκτική. Την άνοιξη που η βλάστηση οργιάζει τα μονοπάτια δεν είναι τόσο εμφανή, οπότε χρειάζεται μία σχετική προσοχή -και στα φίδια…
• Φαγητό, ξεκούραση, νυχτερινή ζωή και διαμονή, θα βρείτε στον Γαλατά ή -ακόμα καλύτερα- στον Πόρο.