Το τρακτέρ που κάνει πιο έντονη την παρουσία του στην ελληνική πρωτεύουσα σήμερα, ξεκίνησε σαν ατμομηχανή στην Αμερική του 1860.
Όπως και πολλές άλλες λέξεις που αφορούν την τεχνολογία των οχημάτων (ντιστριμπιτέρ, ρεζερβουάρ, παρμπρίζ, ντεμπραγιάζ, πορτ-μπαγκάζ) έτσι και τη λέξη “τρακτέρ” την δανειστήκαμε από τους Γάλλους. Ετυμολογικά όμως, η ονομασία του τρακτέρ προέρχεται από την Λατινική λέξη truhere που σημαίνει τραβάω, για το λόγο αυτό η επίσημη ελληνική απόδοση της λέξης «τρακτέρ» είναι «γεωργικός ελκυστήρας». Αλλά μέχρι να πεις «φέρε τον γεωργικό ελκυστήρα», συνειδητοποιείς ότι η λέξη «τρακτέρ» έχει μεγαλύτερη αμεσότητα. Κάπως έτσι επικράτησε στην Ελλάδα ο όρος «τρακτέρ».
Η λέξη τρακτέρ χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία το 1856. Το τρακτέρ από απλό υποκατάστατο του αλόγου μετατράπηκε σε μονάδα πολλαπλών χρήσεων. Η ανάπτυξη του ελκυστήρα ξεκίνησε με την εφεύρεση της ατμομηχανής. Αργότερα, η άφιξη του κινητήρα εσωτερικής καύσης τού έδωσε ώθηση βελτιώνοντας παράλληλα και τα εξαρτήματα τα οποία μπορούσε να μεταφέρει. Ο γεωργικός ελκυστήρας είναι ένα μηχανοκίνητο όχημα σχεδιασμένο να έλκει ένα ή περισσότερα οχήματα, ιδίως γεωργικά εργαλεία και μηχανήματα. Η εισαγωγή του στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις αποτέλεσε μια σημαντική επανάσταση για την παραγωγικότητα των αγροτών σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη, ο εκδημοκρατισμός της χρήσης των γεωργικών ελκυστήρων διευκολύνθηκε από την εισαγωγή του σχεδίου Μάρσαλ στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Πρόγονος του τρακτέρ ήταν μια ατμομηχανή που χρησιμοποιήθηκε για όργωμα το 1860 στην Αμερική. Οργωνε για 23 λεπτά, σταματούσε για 6 λεπτά προκειμένου να ξαναγεμίσει με ξύλα, με τα οποία όργωνε για άλλα 13 λεπτά, σταματούσε 8 λεπτά για νερό και μετά όργωνε για 1 λεπτό ακόμα πριν σταματήσει για επισκευή. Απασχολούσε 5 άτομα -τουλάχιστον- για την λειτουργία της (οδηγός, θερμαστής, μηχανικός, 2 άτομα για τα άροτρα). Για να φτάσουμε στο σημείο να απασχολείται ένας μόνο άνθρωπος με την οδήγηση του τρακτέρ έπρεπε πρώτα να δημιουργηθεί το πρώτο βενζινοκίνητο τρακτέρ το 1901 το οποίο ζύγιζε 10 τόνους και να φτάσουμε στο 1932 που κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά τρακτέρ με τροχούς από ελαστικό.
Οι σημαντικές χρονολογίες
Η εξέλιξη του τρακτέρ ως μηχανήματος για την υποβοήθηση των αγροτών και της αύξησης της παραγωγικότητας πέρασε από πολλά στάδια. Μετά από την χρήση των πρωτόλειων ατμοκίνητων τρακτέρ, το 1892 εμφανίστηκαν τα πρώτα βενζινοκίνητα: το Fröhlich και το Paterson. Το 1911, πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίδειξη τρακτέρ στις Ηνωμένες Πολιτείες και λίγο αργότερα, το 1912, ο Nilson εφηύρε το τετρακίνητο τρακτέρ. Το 1913, η JI Case παρουσίασε το μοντέλο 12 – 25 HP με τον κινητήρα να περιστρέφεται στις 600 στροφές ανά λεπτό. Το 1917, η Ford παρουσίασε το Fordson, το πρώτο τρακτέρ με πλαίσιο από χυτοσίδηρο. Παράλληλα προχωρούσαν οι εξελίξεις στην σχεδίαση τόσο των τρακτέρ όσο και των γεωργικών μηχανημάτων που καλούνταν να σύρουν, με στόχο την μεγαλύτερη δυνατή αύξηση της παραγωγικότητας στις αχανείς εκτάσεις της Αμερικής.
Το 1924, η Farmall παρουσίασε ένα μοντέλο τρακτέρ που ήταν και το πρώτο τρακτέρ πολλαπλών χρήσεων. Το 1935, η International Harvester (IH) εισήγαγε τον πρώτο κινητήρα ντίζελ σε τροχοφόρο τρακτέρ και η Case εισήγαγε τον μηχανικό ανυψωτήρα εργαλείων. Στη συνέχεια, το 1936, η Massey Harris παρουσίασε το πρώτο τετράτροχο τρακτέρ με ελαστικά με αέρα. Μεταξύ 1951 και 1960, η ισχύς των τρακτέρ αυξήθηκε ραγδαία. Κατά την τελευταία εικοσαετία, έγιναν πολλές βελτιώσεις στα τρακτέρ, χρησιμοποιώντας πλέον ότι πιο εξελιγμένο υπάρχει σε κινητήρες αλλά και σε τεχνολογίες (όπως για παράδειγμα GPS) που βελτιώνουν την απόδοση της μηχανής αλλά κάνουν και πιο άνετο το έργο του αγρότη.
Οι μεγάλες εταιρίες τρακτέρ και η Ελληνική ιδιαιτερότητα
Στην παγκόσμια αγορά υπάρχουν κάποιοι κυρίαρχοι κατασκευαστές, με μεγάλη παράδοση και σημαντικές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες. Εκ των πρωταγωνιστών σε Ευρώπη και Αμερική είναι η John Deere, μια μάρκα με μεγάλη γκάμα από μοντέλα, που μπορούν να καλύψουν μία πληθώρα εργασιών σε κάθε είδους έδαφος. Ακολουθούν οι μάρκες Massey Ferguson και New Holland, που μαζί με την John Deere κατέχουν πάνω από το 50% των ευρωπαϊκών αγορών. Δυναμική εμφάνιση κάνουν και εταιρίες από χώρες όπως η Ινδία, με την Mahindra Tractor (θυγατρική του μεγαλύτερης βιομηχανίας της χώρας) να προσφέρει οικονομικές αλλά και αξιόπιστες λύσεις.
Στην Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκαν τρακτέρ το 1924. Η αγορά της χώρας μας έχει αρκετές ιδιαιτερότητες που σχετίζονται με τα εδάφη, το έντονο ανάγλυφο της χώρας αλλά και τα -κατά κύριο λόγο- μικρά μεγέθη των εκτάσεων που καλούνται να καλλιεργήσουν οι αγρότες της χώρας μας. Εμβληματική παρουσία για τα ελληνικά δεδομένα έχει η εταιρία Steyr από την Αυστρία, τα τρακτέρ της οποίας έχουν γράψει την δική τους ιστορία στην ελληνική επαρχία και για κάποια εποχή έφτασαν να είναι συνώνυμα της λέξης τρακτέρ. Η παραγωγή τους ξεκίνησε στην Αυστρία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1947, με το Type 180. Tην Στάγιερ την αισθανόμαστε και λίγο “δικιά μας” αφού το 1972 ιδρύθηκε στην Ελλάδα με την επωνυμία ΣΤΑΓΙΕΡ ΕΛΛΑΣ ΑΒΕ, ως θυγατρική τις αυστριακής Steyr Daimler Puch και κατασκεύαζε (αρχικά κάνοντας απλή συναρμολόγηση, με σταδιακά αυξανόμενο ποσοστό εγχώριας κατασκευής εξαρτημάτων) φορτηγά, άρματα μάχης και τρακτέρ της αυστριακής εταιρείας στην Ελλάδα.
Μία ακόμα ενδιαφέρουσα ελληνική περίπτωση -με το σύνηθες άδοξο τέλος κάθε τέτοιας προσπάθειας- είναι τα τρακτέρ του Μικρασιάτη μηχανολόγου Σωκράτη Μαλκότση. Την εταιρία του την ίδρυσε με μεγάλα όνειρα το 1934 και άρχισε να αναπτύσσεται μετά τον Πόλεμο, απασχολώντας πολυάριθμο προσωπικό στην κατασκευή κινητήρων και εργαλείων. Έγινε γνωστός για τους κινητήρες του, οι οποίοι ήταν τόσο αξιόπιστοι που συνεχίζουν να λειτουργούν ακόμα και σήμερα. Το τρακτέρ που σχεδίασε σε συνεργασία με Βρετανούς μπήκε στην παραγωγή το 1962, όμως οι ελληνικές κακοδαιμονίες υπερίσχυσαν και έτσι στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μπήκαν οι τίτλοι τέλους σε μία ακόμα προσπάθεια που θα μπορούσε να είχε μία εντελώς διαφορετική εξέλιξη.
Τι συμβαίνει σήμερα
Σήμερα, η έμφαση δίνεται στην οικονομία καυσίμου, την άνεση του οδηγού, την ευκολία συντήρησης και την απόδοση του “ελκυστήρα”. Η χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων παίζει βασικό ρόλο στην επίτευξη αυτών των στόχων. Η ισχύς των τρακτέρ έχει φτάσει σε ένα ανώτατο όριο και μάλιστα τείνει να μειωθεί ως αποτέλεσμα των νέων καλλιεργητικών πρακτικών και του αυξανόμενου κόστους των καυσίμων. Σήμερα, οι αγρότες είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι όσον αφορά τις πρακτικές βιώσιμης γεωργίας. Η κατανομή του βάρους του τρακτέρ και η πίεση που ασκείται στο έδαφος για τη μείωση της συμπίεσης παρακολουθούνται πολύ πιο στενά από ό,τι στο παρελθόν. Η ισχύς των τρακτέρ οφείλεται γενικά στο αυξημένο βάρος των γεωργικών μηχανημάτων, ιδίως των μηχανημάτων κατεργασίας εδάφους. Όσο βαρύτερο είναι το άροτρο ή η περιστροφική σβάρνα, τόσο μεγαλύτερη είναι η ελκτική δύναμη, οπότε απαιτείται ισχυρό τρακτέρ.
Εξωτερική Φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image