Δεν είναι έφηβοι. Είναι άνθρωποι που έχουν ήδη ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους χωρίς το διαδίκτυο, αλλά μοιάζουν πια να δυσκολεύονται να αποχωριστούν το smartphone τους.
Για χρόνια, η δημόσια συζήτηση γύρω από την ψηφιακή εξάρτηση είχε ένα σαφές πρόσωπο: τους νέους. Τα smartphones, τα κοινωνικά δίκτυα και τα videogames θεωρήθηκαν απειλή για τα παιδιά και τους εφήβους. Όσο όμως η ανησυχία έμενε στραμμένη στους ανήλικους, μια λιγότερο θορυβώδης αλλά εξίσου καθοριστική μετατόπιση συντελούνταν αλλού: στους μεγαλύτερους.
Από τα videogames των παιδιών στα smartphones των 70+
Στη Βρετανία, το Εθνικό Κέντρο για Διαταραχές Παιχνιδιών, που ιδρύθηκε το 2019 για να αντιμετωπίσει τον εθισμό των νέων στα videogames, έχει αρχίσει πλέον να δέχεται και ασθενείς άνω των 40 ετών. Η μεγαλύτερη ασθενής ήταν 72 ετών και εθισμένη σε παιχνίδια στο smartphone της. Η εικόνα ξαφνιάζει περισσότερο το κοινό παρά τους ειδικούς, που παρακολουθούν στενά τη γήρανση του πληθυσμού και τις ψηφιακές του συνήθειες.
Οι σημερινοί εξηντάρηδες δεν παίρνουν σύνταξη και αποκόπτονται από την τεχνολογία. Ανήκουν στην πρώτη γενιά που γνώρισε το διαδίκτυο στη μέση ηλικία, εργάστηκε καθημερινά με υπολογιστές και έμαθε να οργανώνει την εργασία, τις σχέσεις και την ενημέρωσή της μέσα από οθόνες. Ο ελεύθερος χρόνος που αποκτούν δεν οδηγεί απαραίτητα στην αποσύνδεση. Συχνά οδηγεί στο αντίθετο. «Βλέπουμε όλο και περισσότερους ηλικιωμένους να ζουν μέσα από τα κινητά τους, με τρόπο που μέχρι πρόσφατα συνδέαμε κυρίως με εφήβους», σημειώνει ο Ipsit Vahia, επικεφαλής του Εργαστηρίου Τεχνολογίας και Γήρανσης της Ιατρικής Σχολής του Harvard.
Περισσότερες οθόνες από ποτέ
Η τηλεόραση παραμένει σταθερός άξονας της καθημερινότητάς τους, αλλά δεν είναι πια η μόνη οθόνη. Smartwatches που παρακολουθούν ζωτικές λειτουργίες, ακουστικά που λειτουργούν ως βοηθήματα ακοής, εφαρμογές επικοινωνίας που αντικαθιστούν το σταθερό τηλέφωνο και φέρνουν πιο κοντά παιδιά και εγγόνια. Ακόμη και τα videogames, άλλοτε συνώνυμα της εφηβείας, αποκτούν θέση στη ζωή των μελλοντικών συνταξιούχων.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ofcom, οι άνω των 75 στη Βρετανία παρακολουθούν πάνω από πεντέμισι ώρες τηλεόραση ημερησίως και περνούν περισσότερες από τρεις ώρες online. Αν συνυπολογιστούν όλες οι οθόνες, οι συνταξιούχοι ξεπερνούν πλέον τους νέους ενήλικες σε συνολικό χρόνο θέασης. Παράλληλα, η τεχνολογική υιοθέτηση στις μεγαλύτερες ηλικίες αυξάνεται σταθερά, με τους άνω των 65 να διαθέτουν συχνότερα tablets ή smart TVs από τους κάτω των 25, ενώ περίπου το 20% των ατόμων 55–64 ετών διαθέτει κονσόλα παιχνιδιών.
Όταν η συνήθεια γίνεται εξάρτηση
Η εξάρτηση στις μεγαλύτερες ηλικίες σπάνια εκδηλώνεται θεαματικά. Συχνά περνά απαρατήρητη, καλυμμένη από τη ρουτίνα. Μελέτη το 2022 στη Νότια Κορέα εκτίμησε ότι το 15% των ατόμων ηλικίας 60–69 ετών διέτρεχαν κίνδυνο εθισμού στο κινητό τηλέφωνο. Έρευνα από την Ιαπωνία διαπίστωσε ότι ο χρόνος μπροστά στην οθόνη συνδεόταν με λιγότερη σωματική δραστηριότητα στους ηλικιωμένους, ενώ μια έρευνα σε άτομα άνω των 60 ετών στην Κίνα συνέδεσε την υπερβολική χρήση με χειρότερη ποιότητα ύπνου.
Κι όμως, η ψηφιακή καθημερινότητα της τρίτης ηλικίας δεν είναι μονοσήμαντη. Για ανθρώπους με περιορισμένη κινητικότητα, προβλήματα υγείας ή κοινωνική απομόνωση, το διαδίκτυο λειτουργεί ως ουσιαστική γέφυρα με τον κόσμο. Λέσχες ανάγνωσης, μαθήματα γυμναστικής, επικοινωνία με φίλους και συγγενείς. Η μουσική και τα βίντεο του παρελθόντος ενεργοποιούν τη μνήμη, ενώ πρόσφατες μελέτες υποδηλώνουν ότι η τακτική χρήση ψηφιακών συσκευών μπορεί να συνδέεται και με χαμηλότερα ποσοστά γνωστικής έκπτωσης.
Σε αντίθεση με τους νέους, οι ηλικιωμένοι έχουν ήδη διαμορφώσει τις βασικές τους σχέσεις και την ταυτότητά τους. Οι οθόνες δεν έρχονται να τις αντικαταστήσουν, αλλά συχνά να τις ενισχύσουν. Και ακόμη κι όταν η χρήση ξεφεύγει, το κόστος είναι διαφορετικό. Στις μεγαλύτερες ηλικίες, ο χρόνος δεν είναι πια τόσο σπάνιος όσο στις παραγωγικές δεκαετίες. Γι’ αυτό και γίνεται πιο εύκολα αόρατος.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image