Πώς ο Επαμεινώνδας «Epi» Σταθόπουλος χάραξε το όνομά του πάνω σε ηλεκτρικές κιθάρες και στην ιστορία της σύγχρονης μουσικής.
Τι ενώνει τους Beatles, τον Noel Gallagher και τον Lenny Kravitz; Χρησιμοποίησαν -και συνεχίζουν να χρησιμοποιούν- κιθάρες Epiphone. Εκείνο που σπάνια αναφέρεται είναι ότι ένα από τα κορυφαία brand του έγχορδου ήχου δημιουργήθηκε από Έλληνα οργανοποιό και ότι το ψευδώνυμό του μπήκε πάνω στις κιθάρες του ως προσωπική σφραγίδα.
Η Epiphone γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη των αρχών του 20ού αιώνα από έναν Έλληνα εμιγκρέ, τον Επαμεινώνδα Σταθόπουλο, γνωστό στους κύκλους των μουσικών ως «Epi». Ο Σταθόπουλος δεν υπήρξε απλώς ένας επιτυχημένος κατασκευαστής μουσικών οργάνων. Υπήρξε ο άνθρωπος που αντιλήφθηκε νωρίς ότι η κιθάρα δεν θα παρέμενε για πάντα ακουστικό όργανο. Πίστεψε -και δεν έκανε λάθος- ότι ο ηλεκτρικός ήχος ανήκε στο μέλλον της εποχής που δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά. Η πίστη του στην εξέλιξη δεν ακύρωνε μια βασική αξία: ότι οι ηλεκτρικές κιθάρες έπρεπε να υπηρετήσουν τη μουσική χωρίς να αλλοιώνουν τον χαρακτήρα της. Το γεγονός ότι το όνομά του έγινε εμπορική επωνυμία και χαράχτηκε πάνω στα μοναδικά όργανα που έφτιαχνε δεν ήταν αποτέλεσμα marketing, ήταν συνειδητή πράξη ταυτότητας.
Η ιστορία της Epiphone
Ο πατέρας του Επαμεινώνδα, Αναστάσιος Σταθόπουλος, γεννήθηκε το 1863 στην Καστανιά Λακωνίας. Από παιδί έδειξε κλίση στην οργανοποιία. Το 1873 η οικογένειά του μετανάστευσε στη Σμύρνη, ένα πολυπολιτισμικό λιμάνι όπου η μουσική αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς του. Εκεί ο Αναστάσιος εργάστηκε δίπλα σε Ιταλούς τεχνίτες μαντολίνων και κιθαρών, αποκτώντας τεχνική ακρίβεια και βαθιά γνώση των ξύλων, του σίδερου και των αποστάσεων που πρέπει να έχει ένα έγχορδο όργανο. Μετά τον γάμο του με τη Μαριάνθη Βάμβα ίδρυσε το πρώτο του εργαστήριο, από το οποίο έβγαιναν όργανα γνωστά για την αντοχή και την καθαρότητα της κατασκευής τους.
Η πολιτική αστάθεια και οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου στη Σμύρνη ανάγκασαν τον Αναστάσιο να πάρει μια κρίσιμη απόφαση. Το 1903, σε ηλικία 43 ετών, μετέφερε την οικογένειά του στη Νέα Υόρκη. Στο Κουίνς δημιούργησε νέο εργαστήριο και άρχισε να κατασκευάζει όργανα με την υπογραφή «A. Stathopoulo», προσαρμόζοντας ακόμη και το επώνυμό του ώστε να προφέρεται ευκολότερα από τους Αμερικανούς. Τα όργανά του άρχισαν γρήγορα να αποκτούν φήμη στους μουσικούς της πόλης.
Μετά τον θάνατο του Αναστασίου το 1915, ο Επαμεινώνδας ανέλαβε την επιχείρηση. Σε αντίθεση με τον πατέρα του, ο «Epi» διέθετε έντονο επιχειρηματικό ένστικτο και καθαρή αντίληψη των αλλαγών που συντελούνταν στη μουσική βιομηχανία. Το 1917 υιοθετήθηκε η επωνυμία «House of Stathopoulo», όμως ο ίδιος αναζητούσε ένα όνομα που να λειτουργεί ως σφραγίδα δημιουργού. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 καθιερώθηκε το Epiphone, από το «Epi» και τη λέξη phone, παραπέμποντας στη φωνή και στον ήχο. Από εκείνη τη στιγμή, το όνομα μπήκε πάνω στις κιθάρες όχι απλώς ως brand, αλλά ως δήλωση καταγωγής.
Κατά τις δεκαετίες του 1930 και του 1940, η Epiphone εξελίχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές της κορυφαίας φίρμας Gibson. Η εταιρεία επένδυσε στην τεχνολογική εξέλιξη. Στο εργοστάσιό της πραγματοποιήθηκαν πειραματισμοί που συνέβαλαν στη μετάβαση προς την ηλεκτρική κιθάρα. Σε αυτό το περιβάλλον δοκίμασε ιδέες και ο Les Paul, σε μια εποχή όπου τίποτα δεν θεωρούνταν δεδομένο. Ο Επαμεινώνδας Σταθόπουλος πέθανε το 1943 από λευχαιμία. Μετά τον θάνατό του, η εταιρεία δυσκολεύτηκε να αντεπεξέλθει στις συνθήκες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1957 η ιστορική, περίφημη Epiphone εξαγοράστηκε από την Gibson για μόλις 20.000 δολάρια. Παρά τις αλλαγές που ακολούθησαν, το όνομα και η κληρονομιά του «Epi» δεν χάθηκαν.
Οι μεγάλοι της μουσικής σκηνής & οι συλλέκτες
Τη δεκαετία του ’60, οι Beatles έβαλαν κιθάρες Epiphone σε ιστορικές ηχογραφήσεις. Αργότερα, ο Noel Gallagher και ο Lenny Kravitz, καθώς και μια σειρά σημαντικών καλλιτεχνών, κράτησαν ζωντανή την ίδια καταγωγή πάνω στη σκηνή. Διαφορετικές εποχές, διαφορετικά είδη, κοινή αφετηρία: μια εταιρεία που έφτιαξε Έλληνας και που φέρει ακόμη το όνομά του χαραγμένο στο κεφάλι της κιθάρας.
Οι αυθεντικές κιθάρες Epiphone που κατασκευάστηκαν όσο ζούσε ο Επαμεινώνδας «Epi» Σταθόπουλος, δηλαδή από τα μέσα της δεκαετίας του 1910 έως τον θάνατό του το 1943, θεωρούνται σήμερα αντικείμενα υψηλής συλλεκτικής και ιστορικής αξίας. Οι προπολεμικές ακουστικές Epiphone εμφανίζονται σπάνια στην αγορά και οι τιμές τους κινούνται συνήθως μεταξύ 20.000 και 40.000 ευρώ.
Όργανα Epiphone σε εξαιρετική κατάσταση, με πλήρη τεκμηρίωση και αυθεντικά εξαρτήματα, έχουν ξεπεράσει τις 60.000 ευρώ, ενώ σε ορισμένες δημοπρασίες καταγράφονται πωλήσεις άνω των 70.000. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν τα πρώιμα ηλεκτρικά ή πειραματικά μοντέλα των αρχών της δεκαετίας του ’40, όπου οι αποτιμήσεις ξεκινούν από τις 40.000 ευρώ και, σε σπάνιες περιπτώσεις, αγγίζουν ή υπερβαίνουν τις 100.000. Μια Epiphone της εποχής του Epi δεν αντιμετωπίζεται ως όργανο χρήσης, αλλά ως τεκμήριο της ιστορίας της κιθάρας.
Eισαγωγική φωτογραφία: Κιθάρα Epiphone Emperor, 1941
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image