Καινούργια street bars ξεπροβάλλουν σε όλη την Ελλάδα, καθώς το “αράζουμε στην μέση του δρόμου” γίνεται μια φράση που ακούγεται όλο και πιο συχνά.
Κάθε νύχτα στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη ή ακόμα και σε μικρότερες πόλεις όπως η Πάτρα και η Λάρισα, μια συνήθεια φαίνεται να εδραιώνεται: νέοι άνθρωποι συνωστίζονται στα πεζοδρόμια και στις γωνίες των δρόμων, πίνοντας κρασί ή απεριτίφ από πλαστικά ποτήρια. Η μουσική διαχέεται από τα κοντινά καταστήματα, οι συνομιλίες πλημμυρίζουν τον αέρα και η διάκριση μεταξύ δημόσιου χώρου και ιδιωτικής επιχείρησης ξεθωριάζει. Αυτά είναι τα «street bars», ένα φαινόμενο που έχει αναδιαμορφώσει την ελληνική νυχτερινή ζωή την τελευταία δεκαετία και συνεχίζει να αναπτύσσεται, προκαλώντας συζήτηση όσο και έντονη κριτική.
Στην ουσία τους, τα street bars είναι συνήθως μικρά καταστήματα -συχνά καφετέριες, μπαρ με φαγητό ή ακόμα και ντελικατέσεν κατά τη διάρκεια της ημέρας- που ανοίγουν τις πόρτες τους το βράδυ και σερβίρουν ποτά σε ποτήρια μιας χρήσης. Αντί να προσκαλούν τους πελάτες να καθίσουν μέσα, τους ενθαρρύνουν, ή τουλάχιστον τους επιτρέπουν, να συγκεντρωθούν μπροστά από το κατάστημα, καταλαμβάνοντας ουσιαστικά τον δρόμο. Το αποτέλεσμα είναι ένας ζωντανός, ανεπίσημος χώρος συνάντησης όπου άγνωστοι αναμειγνύονται και φίλοι συναντιούνται σε ένα είδος αστικού πάρτι χωρίς τοίχους.
Gen Z και Millenials στα πεζοδρόμια
Το φαινόμενο είναι πιο δημοφιλές μεταξύ των νέων, ιδιαίτερα εκείνων που βρίσκονται στα τέλη της εφηβείας, στα είκοσί τους και στα τριάντα τους. Για πολλούς, η ελκυστικότητά του έγκειται στην ελευθερία και την ανεπισημότητα της εμπειρίας. «Δεν θέλουμε να είμαστε κλεισμένοι σε ένα μπαρ, ειδικά όταν ο καιρός είναι καλός», λέει η Χρυσάνθη, 24 ετών φοιτήτρια που κατοικεί στο Παγκράτι. «Νιώθω πιο ζωντανή όταν είμαι έξω, με τους περαστικούς, τη μουσική να παίζει και τους φίλους μου να εμφανίζονται ξαφνικά».
Αυτή η στάση αντανακλά μια γενεαλογική αλλαγή. Ενώ τα παραδοσιακά καφέ και μπαρ εξακολουθούν να ευδοκιμούν, πολλοί νεότεροι Ελληνες απορρίπτουν το συμβατικό μοντέλο τού να κάθεσαι σε ένα τραπέζι, να παραγγέλνεις ποτά και να μένεις ακίνητος. Αντ’ αυτού, προτιμούν να στέκονται όρθιοι, να περιφέρονται και να κοινωνικοποιούνται με έναν πιο ελεύθερο τρόπο. Από πολλές απόψεις, η σκηνή των street bar αντικατοπτρίζει την ενέργεια των φεστιβάλ -συλλογική, αυθόρμητη και κοινοτική- αλλά χωρίς τη δομή ενός προγραμματισμένου γεγονότος.
Πώς ξεκίνησε η αγάπη μας για τα μπαρ του δρόμου;
Αν και οι άτυπες μαζώξεις στους δρόμους υπήρχαν και πριν -βλέπε το The Chelsea Bar στο Παγκράτι που μας σύστησε το πώς είναι να πίνεις το ποτό σου στον δρόμο-, η πανδημία COVID-19 τις επιτάχυνε και τις κανονικοποίησε στην Ελλάδα. Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια των lockdown -περιορισμένος αριθμός θέσεων σε εσωτερικούς χώρους, απαγόρευση κυκλοφορίας και αυστηροί κανόνες αποστασιοποίησης- ώθησαν τους ανθρώπους να βγουν έξω. Οταν τα μπαρ και τα καφέ αναγκάστηκαν να μειώσουν τη χωρητικότητά τους ή να κλείσουν εντελώς, πολλοί νέοι Έλληνες στράφηκαν στους δημόσιους χώρους, έξω ακριβώς από τα αγαπημένα τους στέκια, για να κοινωνικοποιηθούν.
Με τα μπαρ να είναι επίσημα κλειστά ή να υπόκεινται σε αυστηρούς περιορισμούς, ορισμένοι ιδιοκτήτες προσαρμόστηκαν. Οι πελάτες, στους οποίους απαγορευόταν να καθίσουν μέσα, απλώς μαζεύονταν έξω. Αυτό θόλωσε τη γραμμή μεταξύ της κατανάλωσης εκτός χώρου και της κατανάλωσης εντός χώρου και σύντομα έγινε συνήθεια. Επιπλέον, μετά από μήνες απομόνωσης, υπήρχε μια συλλογική επιθυμία για συντροφικότητα. Οι δημόσιοι χώροι μετατράπηκαν σε αυτοσχέδιες κοινωνικές αρένες όπου οι νέοι μπορούσαν να επανασυνδεθούν, να μοιραστούν μουσική και να ανακτήσουν μια αίσθηση κανονικότητας. Αυτό που ξεκίνησε ως αναγκαιότητα σύντομα έγινε μέρος της κουλτούρας των νέων. Αυτό λοιπόν που είναι εντυπωσιακό, είναι το πώς η συνήθεια επέζησε της πανδημίας. Ακόμα και μετά την άρση των περιορισμών στους εσωτερικούς χώρους, πολλοί νέοι προτιμούσαν τον δρόμο από τα μπαρ. Η αίσθηση της ελευθερίας, η ενέργεια του πλήθους και η απουσία τυπικότητας αποδείχθηκαν πιο ελκυστικές από την επιστροφή στο παλιό μοντέλο. Οι επιχειρήσεις, αναγνωρίζοντας τη ζήτηση, συνέχισαν να σερβίρουν ποτά σε ποτήρια μιας χρήσης, αξιοποιώντας αποτελεσματικά τους δρόμους χωρίς να επενδύουν σε νέα τραπεζοκαθίσματα.
Η οικονομία του πεζοδρομίου
Υπάρχει όμως και μια οικονομική διάσταση σε όλο αυτό το φαινόμενο. Τα street bar προσφέρουν συχνά φθηνότερα ποτά από τα παραδοσιακά καταστήματα, εν μέρει επειδή εξοικονομούν γενικά έξοδα, όπως έπιπλα, προσωπικό εξυπηρέτησης και ακόμη και επίσημες άδειες. Για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, αυτό το μοντέλο μπορεί να είναι πολύ κερδοφόρο. Επεκτείνοντας τις δραστηριότητές τους στον δημόσιο δρόμο χωρίς να πληρώνουν επιπλέον ενοίκιο, διπλασιάζουν ή τριπλασιάζουν αποτελεσματικά τη χωρητικότητά τους. Αντί να εξυπηρετούν 30 πελάτες στο εσωτερικό, μπορούν να εξυπηρετήσουν 150 έξω, όλοι όρθιοι σε δημόσιο χώρο. Κάπως έτσι, γεννιούνται μαγαζιά των 30 τ.μ. που εκμεταλλεύονται το στενό, το δρομάκι, το πεζοδρόμιο, την πλατεία μπροστά τους και μετατρέπονται από ένα απλό, μικρό μπαράκι, σε ένα μεγάλο αυτοσχέδιο πάρτι.
Μερικά street bars στην Αθήνα:
–Drupes and Drips Spritzeria, Μακρυγιάννη. Ένα μπαρ που ειδικεύεται στα σπριτζ, όπου το Aperol ή το Campari σπριτζ σε πλαστικό ποτήρι έχει γίνει σχεδόν σύμβολο των βραδιών κοντά στην Ακρόπολη. Το πλήθος ξεχύνεται στο δρόμο, ειδικά το καλοκαίρι και κλείνει εντελώς το στενό της Ζίτρου, στην Μακρυγιάννη.
–Easy Tiger, Υμηττός. Γνωστό για τα απλά ποτά και το νεανικό, χαλαρό πελατολόγιό του, ενσαρκώνει το μοντέλο του χαμηλού προφίλ street bar, με τους πελάτες να στέκονται έξω, αφού το εσωτερικό περιέχει μόνο ένα μικρό, αλλά επαρκώς εξοπλισμένο μπαρ.
–The Chelsea Hotel, Παγκράτι. Έχει γίνει το κέντρο της γειτονιάς του Παγκρατίου, study case της νέας μορφής διασκέδασης, όπου η « κουλτούρα του δρόμου» είναι εξίσου ισχυρή με αυτή που επικρατεί στο εσωτερικό. Το κοινό ακουμπάει τα ποτά του πάνω στα κολωνάκια του δρόμου, στα σταθμευμένα αμάξια και μηχανάκια, ενώ το να διασχίσεις το πεζοδρόμιο μπροστά από το μαγαζί μοιάζει αδιανόητο τις βραδινές ώρες.
–Nazare Surf Bar, Πειραιάς. Ωδή στην κουλτούρα του σέρφινγκ, το Nazare είναι ένα από τα πρώτα μπαρ του Πειραιά που υιοθέτησαν το μοντέλο του ποτού στο δρόμο. Με πλαστικά ποτήρια και χαλαρή ατμόσφαιρα, μετατρέπει τη Μαρίνα Ζέας σε ένα νεανικό σημείο συνάντησης.
–Rockfellas Excelsior, Πειραιάς. Ένας χώρος με ροκ ατμόσφαιρα που βασίζεται στη μουσική και την κοινωνικοποίηση, συνδυάζοντας την ενέργεια των πάρτι στο δρόμο με βραδιές με ζωντανή μουσική από DJ.
–Crust, Πρωτογένους, Μοναστηράκι. Διάσημο για την underground ατμόσφαιρα και την πίτσα του, το Crust είναι ένα παράδειγμα της «κατάληψης του δρόμου» στο Μοναστηράκι, όπου η μουσική και το πλήθος ξεχειλίζουν και καταλαμβάνουν τον δρόμο απ’ έξω.
–Barret, Πρωτογένους, Μοναστηράκι. Ενα μπαρ στην καρδιά της Αθήνας, που προσφέρει μια μοναδική γεύση από τη ζωντανή νυχτερινή ζωή της πρωτεύουσας. Συνδυάζει την τέχνη του δρόμου με τους underground ρυθμούς, την κουλτούρα του skate και μερικές από τις καλύτερες στιγμές της νύχτας στην πόλη.
–Abstract, Παγκράτι. Ένα μικρό, κομψό μπαρ όπου ο ίδιος ο δρόμος γίνεται συχνά η κύρια σκηνή, καθώς οι πελάτες κάθονται στο πεζοδρόμιο μπροστά από το μαγαζί με τα ποτά στα χέρια.
–Bar In Front Of The Bar, Αθήνα. Ίσως το πιο εμβληματικό παράδειγμα της τάσης, ακόμη και στο όνομά του. Γνωστό διεθνώς, συμβολίζει την κουλτούρα των street bar της Αθήνας: χωρίς περιττά στολίδια, με πλαστικά ποτήρια και τον δρόμο ως κύριο σημείο συνάντησης και ταυτότητας του μαγαζιού.
–Not So Bar Athens, Αισώπου. Eνα ξεχωριστό σημείο που αποτυπώνει την ουσία της ακμάζουσας κουλτούρας των street bar της πόλης. Κρυμμένο στην πολυσύχναστη περιοχή του Ψυρρή, συνδυάζει τη γοητεία ενός στεκιού της γειτονιάς με μια χαλαρή, εναλλακτική ατμόσφαιρα. Όπως πολλά μπαρ στην Αθήνα, οι πελάτες βγαίνουν στο δρόμο, όπου θαμώνες όλων των ηλικιών συγκεντρώνονται με ποτά στο χέρι, δημιουργώντας μια ενέργεια που δύσκολα θα βρείτε αλλού.
Φοβού το gentrification
“Gentrification” είναι η διαδικασία κατά την οποία ο χαρακτήρας μιας γειτονιάς αλλάζει λόγω της εισροής πιο εύπορων κατοίκων και επενδύσεων. Στο δημόσιο διάλογο ωστόσο, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα ευρύ φάσμα φαινομένων, μερικές φορές με αρνητική χροιά. Βλέπετε την σύνδεση; Αυτή η ασαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου που δημιουργεί η λειτουργεία των street bars, έχει προκαλέσει προβλήματα. Οι κάτοικοι σε πολυσύχναστες γειτονιές συχνά παραπονιούνται για τον θόρυβο, τα σκουπίδια και τα πεζοδρόμια που είναι πλέον αδιάβατα. Η μουσική και οι φωνές διαρκούν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, διαταράσσοντας τον ύπνο και τις καθημερινές τους συνήθειες. Οι εντάσεις μεταξύ των νεαρών διασκεδαστών και των ηλικιωμένων κατοίκων μερικές φορές φουντώνουν, τροφοδοτώντας ευρύτερες συζητήσεις σχετικά με την αλλαγή του χαρακτήρα των γειτονιών και το πού τελειώνει και πού αρχίζει η ελευθερία του καθενός.
Ωστόσο, παρά τις αντιπαραθέσεις, τα μπαρ του δρόμου παραμένουν ένα ισχυρό σύμβολο του τρόπου με τον οποίο οι νέοι της Ελλάδας αντιμετωπίζουν τις οικονομικές, πολιτιστικές και κοινωνικές πραγματικότητες. Αντιπροσωπεύουν τόσο την προσαρμοστικότητα του Έλληνα πελάτη, ο οποίος θα βρει πάντα έναν τρόπο να απολαύσει το ποτό του και να “τα πει” με τα φιλαράκια του, όσο και την επινοητικότητα του καταστηματάρχη, ο οποίος θα καταφέρει να παραμείνει κερδοφόρα η επιχείρησή του, ακόμα και σε περιόδους πανδημίας και οικονομικής κρίσης. Το μοντέλο “αράζω με το ποτό μου στον δρόμο” λοιπόν, καλά κρατεί, εξαπλώνεται, προσφέρει ενίοτε εξαιρετικές επιλογές όπου μπορούμε να απολαύσουμε την βραδιά μας και άλλοτε μας δυσκολεύει να κοιμηθούμε και να διασχίσουμε το πεζοδρόμιο κάτω από το σπίτι μας.
Eξωτερική φωτογραφία: @barrett_athens/ΙInstagram