Από φυτικές σκόνες έως επιθέματα «αποτοξίνωσης», τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαφημίζουν την αυτο-θεραπεία, μέσω προϊόντων ευεξίας που κοστίζουν εκατομμύρια.
“Ποιος έχει χρόνο να πάει στον γιατρό, όταν τρέχει κάθε μέρα στη δουλειά, στο γραφείο, στις υποχρεώσεις;” Αυτή η πρόταση ακούγεται συχνά σε βίντεο του TikTok και Instagram που προωθούν εργαλεία ευεξίας. Σε αυτά, οι δημιουργοί περιεχομένου μάς υπόσχονται ότι ξοδεύοντας ελάχιστα από τα χρήματά μας -λιγότερα, όπως πολλοί υποστηρίζουν, από μια επίσκεψη σε έναν ειδικό- μπορούμε να έχουμε άμεσα καλύτερη υγεία.
Απλά διαλέξτε τι έχετε. Κακή διάθεση; Πρησμένο πρόσωπο; Προβλήματα με το ανοσοποιητικό σύστημα ή με το στομάχι σας; Στο τεράστιο εμπορικό κέντρο ευεξίας που μετατρέπονται τα Instagram Reels, τα βίντεο TikTok και οι ζωντανές μεταδόσεις των influencer, υπάρχει πάντα κάποιος έτοιμος να μας πουλήσει ένα φάρμακο. Και πάντα κάποιος έτοιμος να το αγοράσει. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικό οργανισμό, Global Wellness Institute, οι άνθρωποι ξοδεύουν σήμερα πάνω από 6,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε προϊόντα ευεξίας, τα περισσότερα από τα οποία έχουν δει να διαφημίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
“Και που είναι το κακό που η ευεξία είναι πλέον μια μεγάλη επιχείρηση;”, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Το αρνητικό στην υπόθεση προκύπτει όταν οι ισχυρισμοί αυτών των influencers και των βίντεό τους βασίζονται απλά σε φήμες και ισχυρισμούς και όχι σε επιστημονικά στοιχεία. Εκεί προκύπτει συχνά μια τεράστια ζήτηση ενός προϊόντος ευεξίας που υπόσχεται θαύματα και που τελικά στην καλύτερη περίπτωση απλά δεν λειτουργεί -η χειρότερη είναι οι παρενέργειες.
Σκόνες, χάπια και όνειρα αποτοξίνωσης
Λίγοι τομείς της υγείας εμπνέουν τόσο ενθουσιασμό στους influencers, όσο το ανθρώπινο έντερο. Είτε πρόκειται για καθαρισμό του παχέος εντέρου, σκόνες προβιοτικών, τσάγια που εξισορροπούν τις ορμόνες ή συμπληρώματα με φωτεινές ετικέτες που υπόσχονται «υπερφόρτιση της ανοσίας», το έντερο έχει γίνει το κέντρο της κουλτούρας της ευεξίας. Κάθε δυσφορία, όπως φαίνεται, μπορεί να ανακουφιστεί με το σωστό κιτ αποτοξίνωσης ή επαναφοράς της χλωρίδας του εντέρου μας.
Η επιστήμη παρουσιάζει ωστόσο, μια λιγότερο γοητευτική εικόνα. Ορισμένα συμπληρώματα -βιταμίνη D σε περιπτώσεις ανεπάρκειας, προβιοτικά υπό συγκεκριμένες συνθήκες- έχουν τεκμηριωμένα οφέλη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η πλειονότητα των προϊόντων που σχετίζονται με το έντερο και πωλούνται στο διαδίκτυο, έχουν αυστηρή κλινική υποστήριξη. Ορισμένα είναι αβλαβή εικονικά φάρμακα, ενώ άλλα μπορούν να αλληλεπιδράσουν με συνταγογραφούμενα φάρμακα ή να προκαλέσουν πραγματικές παρενέργειες. Αυτές οι προειδοποιήσεις σπάνια περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο των influencer, όπου οι αποποιήσεις ευθύνης συχνά θάβονται από τα hashtags και τους κωδικούς έκπτωσης.
Μάσκες, κρέμες και η μαγεία της φύσης
Αυτό που βλέπετε στην οθόνη σας είναι κρέμες για γυαλιστερό δέρμα, «βλέννα σαλιγκαριού», ρολά για το πρόσωπο από νεφρίτη, επιθέματα για τα μάτια που υπόσχονται να εξαφανίσουν το πρήξιμο σε μια νύχτα, φυτικές μάσκες προσώπου από «αρχαία παραδοσιακά» συστατικά. Οι δερματολόγοι, ωστόσο, τείνουν να επαναλαμβάνουν μια απλούστερη, πολύ λιγότερο γοητευτική αλήθεια: τα αντηλιακά, τα ρετινοειδή και οι ενυδατικές κρέμες εξακολουθούν να είναι οι καλύτερες λύσεις για μια υγιή επιδερμίδα. Βέβαια, παρά την καθιέρωση αυτών των βασικών αρχών, σε πλατφόρμες όπως το TikTok, έχει αναδυθεί ένα αυξανόμενο κίνημα κατά της αντηλιακής προστασίας, όπου οι influencers προτείνουν «φυσικές εναλλακτικές λύσεις». Η επιστημονική κοινότητα έχει απορρίψει κατηγορηματικά τέτοιες συμβουλές, προειδοποιώντας ότι όχι μόνο παραπλανούν, αλλά και ενέχουν πραγματικό κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
Διορθώνοντας τη διάθεση
Οι influencers δεν είναι μόνο πρόθυμοι να περιποιηθούν το δέρμα μας, αλλά και τη διάθεσή μας. Το TikTok είναι γεμάτο με πεντάλεπτες θεραπείες για το άγχος, τη θλίψη ή την εξάντληση. Βότανα, τελετουργίες με κρυστάλλους, τσάγια σε παστέλ χρώματα και χαλαρωτικές ασκήσεις αναπνοής διαφημίζονται σαν η ψυχική υγεία και η ευτυχία να είναι αξεσουάρ του τρόπου ζωής μας, που μπορεί να διαχειριστεί κανείς με το σωστό προϊόν ή την κατάλληλη πρωινή ρουτίνα.
Το πρόβλημα είναι ότι τα σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα και με ένα απλό κόλπο. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι περισσότερα από τα μισά από τα 100 κορυφαία TikToks με την ετικέτα #mentalhealthtips περιείχαν εσφαλμένες πληροφορίες. Ενώ ορισμένες προτάσεις ήταν αβλαβείς -τήρηση ημερολογίου, διαλογισμός, σύντομοι περίπατοι- άλλες παρουσίαζαν εσφαλμένα τη θεραπεία, υποτιμούσαν την κατάθλιψη ή υποσχέθηκαν θαυματουργές θεραπείες με ελάχιστη επιστημονική βάση. Αντίθετα, εργαλεία βασισμένα σε αποδεικτικά στοιχεία, όπως εφαρμογές δομημένης θεραπείας ή καθοδηγούμενη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, σπάνια γίνονται τάση.
Η αγορά για την αιώνια νεότητα
Από τις τσίχλες κολλαγόνου που υπόσχονται νεανική επιδερμίδα έως τους ορούς που υποτίθεται ότι αναστρέφουν την αραίωση των μαλλιών, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύζονται από προϊόντα που ισχυρίζονται ότι επιβραδύνουν ή ακόμη και αναστρέφουν τη γήρανση. Φωτογραφίες πριν και μετά στα feeds -αν και όποιος είναι εξοικειωμένος με τον καλό φωτισμό και τα φίλτρα μπορεί να υποψιαστεί ότι η τεχνολογία συμβάλλει εξίσου με το προϊόν-, “αληθινές” μαρτυρίες και αψεγάδιαστα πρόσωπα που έχουν αποτελέσματα ίδια με αυτά που προκαλεί το μπότοξ και το νυστέρι. Αν και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ορισμένα συμπληρώματα κολλαγόνου βελτιώνουν την ελαστικότητα ή την ενυδάτωση του δέρματος, τα αποτελέσματα τείνουν να είναι μέτρια, απαιτούν συνέπεια και απέχουν πολύ από τις δραματικές μεταμορφώσεις που παρουσιάζονται στο διαδίκτυο. Οι οροί για την αναγέννηση των μαλλιών, εν τω μεταξύ, συχνά αντιμετωπίζουν ένα επίμονο εμπόδιο: τη γενετική. Δεν υπάρχει θαυματουργό φάρμακο που να αναστρέφει την κληρονομική τριχόπτωση, αν και το μάρκετινγκ σπάνια το αναγνωρίζει αυτό. Το αποτέλεσμα είναι μια ανθηρή βιομηχανία αντιγήρανσης που ευδοκιμεί με υποσχέσεις που συχνά είναι αδύνατο να τηρηθούν.
Ύπνος και φυσική κατάσταση
Οι influencers έχουν κατακτήσει τον ύπνο, τη φυσική κατάσταση και ακόμη και τον τομέα των αξεσουάρ. Τα feeds είναι γεμάτα με γυαλιά που μπλοκάρουν το μπλε φως, έλαια CBD, ζελεδάκια με μελατονίνη. Μερικά από αυτά τα προϊόντα βοηθούν σε μικρό βαθμό. Πολλά δεν λειτουργούν καλύτερα από τις παραδοσιακές πρακτικές ύπνου, όπως το να πηγαίνεις για ύπνο την ίδια ώρα και να μειώνεις τη χρήση οθονών πριν τον ύπνο. Αλλά αυτές οι στρατηγικές δεν αποφέρουν επαναλαμβανόμενα έσοδα, κάτι που μπορεί να εξηγεί την απουσία τους από τη σελίδα «For you».
Οι συμβουλές για τη φυσική κατάσταση είναι εξίσου άφθονες. Ζώνες γυμναστικής, γρήγορες προπονήσεις, διορθωτές στάσης -τα περισσότερα διαφημίζονται ως συντομεύσεις για τη μεταμόρφωση του σώματος. Ενώ μια σταθερή, τεκμηριωμένη ρουτίνα άσκησης βελτιώνει την υγεία, οι συμβουλές των influencers τείνουν να υπόσχονται γρήγορα αποτελέσματα που σπάνια διαρκούν. Στη συνέχεια, υπάρχει ο τουρισμός ευεξίας: πολυτελή σπα, μπαρ με ενδοφλέβια οροθεραπεία και διακοπές «μακροζωίας» που έχουν σχεδιαστεί για να αποκαταστήσουν την ισορροπία. Αυτές οι εμπειρίες μπορεί να προσφέρουν προσωρινή χαλάρωση, αλλά είναι προσβάσιμες κυρίως στους εύπορους, ενισχύοντας την πραγματικότητα ότι στην οικονομία της ευεξίας, η υγεία συχνά παρουσιάζεται ως πολυτελές αγαθό.
Η επιχείρηση της ευεξίας
Η οικονομία της ευεξίας είναι προσεκτικά τμηματοποιημένη. Σύμφωνα με το Global Wellness Institute, καλύπτει έντεκα τομείς, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής, της σωματικής δραστηριότητας, της προσωπικής φροντίδας, της ψυχικής ευεξίας, των σπα, του τουρισμού και ακόμη και των ακινήτων που διατίθενται στην αγορά ως «υγιεινά περιβάλλοντα διαβίωσης». Σχεδόν όλοι οι τομείς βρίσκονται σε ανάπτυξη. Ορισμένοι, όπως τα ακίνητα ευεξίας, βρίσκονται σε άνθηση. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν τόσο ως βιτρίνα όσο και ως πωλητές, συνδυάζοντας το μάρκετινγκ με περιεχόμενο που αφορά τον τρόπο ζωής τόσο αρμονικά, ώστε η αγορά να μοιάζει με αυτοφροντίδα. Έτσι, με προβλεπόμενο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 7,3% έως το 2028, η ευεξία δεν είναι απλώς μια βιομηχανία, αλλά μια αυτοκρατορία. Και η αυτοκρατορία αυτή ευδοκιμεί όχι με την πώληση προϊόντων που λειτουργούν, αλλά με την πώληση προϊόντων που οι άνθρωποι επιθυμούν να λειτουργούν.
Τίποτα από όλα αυτά ωστόσο, δεν υποδηλώνει ότι η ευεξία είναι εγγενώς κακή. Η άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή, η διαχείριση του στρες και ακόμη και ορισμένα συμπληρώματα μπορούν πραγματικά να βελτιώσουν την υγεία. Το πρόβλημα έγκειται στην ασαφή διαχωριστική γραμμή μεταξύ επιστήμης και μάρκετινγκ. Εμείς θα πούμε ότι η καλύτερη άμυνα ενάντια στην υπερβολή της ευεξίας δεν είναι ο κυνισμός, αλλά ο σκεπτικισμός. Πριν πιστέψετε σε μια θαυματουργή υπόσχεση, ελέγξτε τα διαπιστευτήρια του ατόμου που την κάνει. Αναζητήστε αποδείξεις που έχουν αξιολογηθεί από ειδικούς. Ρωτήστε αν μια ρουτίνα είναι βιώσιμη: αν η φροντίδα του δέρματός σας απαιτεί δώδεκα διαφορετικούς ορούς κάθε πρωί. Και φυσικά, όταν αντιμετωπίζετε πραγματικά προβλήματα υγείας, συμβουλευτείτε επαγγελματίες που βασίζονται στην ιατρική εκπαίδευση και όχι σε hashtags.
Φωτογραφίες: 123RF