Το απόκοσμο φαινόμενο που μοιάζει με μύθο μαγεύει ταξιδιώτες που αναζητούν την σπάνια λάμψη του δίδυμου αδελφού του Βόρειου Σέλαος.
Στο νότιο ημισφαίριο ο παγκόσμιος χάρτης χάνει τα χρώματά του και το νερό κυριαρχεί. Εκεί ακριβώς υπάρχει μια λάμψη που δεν ανήκει σε κανέναν ήλιο. Το Νότιο Σέλας, ή όπως το λένε οι επιστήμονες Aurora Australis είναι κάτι σαν δίδυμος αδελφός με το Βόρειο Σέλας. Αλλά είναι ένας αδελφός πολύ πιο απόμακρος και σιωπηλός. Πρόκειται για ένα θέαμα που μοιάζει σχεδόν άδικο να υπάρχει τόσο μακριά, σε τόπους που φτάνει κάποιος μόνο αν το θέλει πραγματικά.
Όπως το γνωστότερο αδελφάκι του στον αρκτικό κύκλο, το Νότιο Σέλας γεννιέται από τη σύγκρουση. Όχι ανθρώπων, αλλά στοιχείων: όταν φορτισμένα σωματίδια του Ήλιου -τα λεγόμενα ηλιακά σωματίδια- ταξιδεύουν μέσα στο διάστημα και συναντούν τη γήινη ατμόσφαιρα, συγκρούονται με τα μόρια οξυγόνου και αζώτου. Από αυτή την κοσμική σύγκρουση γεννιούνται φως και χρώμα. Μια χορογραφία φωτονίων που βάφει τον ουρανό πράσινο, μωβ, ροζ ή κόκκινο -ανάλογα με το ύψος, την ένταση και τη χημεία του ουρανού εκείνης της νύχτας.
Η Aurora Australis είναι, λοιπόν, ότι και η Aurora Borealis, αλλά… ανάποδα. Στον Βορρά βλέπεις το σέλας της Ισλανδίας, της Νορβηγίας ή της Φινλανδίας. Στον Νότο, εκεί που δεν υπάρχουν πολλές στεριές, το φαινόμενο περιορίζεται στην Ανταρκτική, στη Νέα Ζηλανδία και κυρίως στην Τασμανία. Το μικρό αυτό νησί, νότια της Αυστραλίας, είναι ίσως το πιο «προσβάσιμο» σημείο του πλανήτη για να δεις το Νότιο Σέλας χωρίς να μπεις σε παγοθραυστικό.
Δεν αρκεί να πας, πρέπει και να περιμένεις
Το Νότιο Σέλας είναι σπάνιο και απρόβλεπτο. Εμφανίζεται χωρίς προειδοποίηση, συνήθως τους χειμερινούς μήνες του Νότου (δηλαδή από Μάρτιο ως Σεπτέμβριο) σε καθαρούς ουρανούς, μακριά από τα φώτα των πόλεων. Οι ντόπιοι λένε πως οι πιο τυχεροί είναι εκείνοι που δεν το ψάχνουν: Ξαφνικά κοιτάζουν τον ορίζοντα και βλέπουν να ανάβει, σιγά σιγά, ένα ροζ σύννεφο που στην αρχή μοιάζει με φωτιά και μετά με απόκοσμο φως.
Η Τασμανία έχει γίνει τα τελευταία χρόνια τόπος προσκυνήματος για τους «κυνηγούς» αυτού του φαινομένου. Άνθρωποι που ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να σταθούν στο νότιο άκρο του νησιού, στο South Arm Peninsula ή στο Cockle Creek, το πιο νότιο σημείο όπου φτάνει δρόμος στην Αυστραλία. Από εκεί, με θέα τον νότιο ωκεανό, μπορούν να σταθούν μέσα στο σκοτάδι και να δουν τον ουρανό να μεταμορφώνεται. Μερικές φορές είναι απλώς ένα απαλό πέπλο φωτός, άλλες φορές ένα εκρηκτικό θέαμα που βάφει τη θάλασσα ροζ και τα σύννεφα πράσινα.
Το βράδυ στο Mount Wellington, πάνω από το Χόμπαρτ, την πρωτεύουσα της Τασμανίας, η εμπειρία αποκτά άλλη διάσταση. Από εκεί, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων, ο επισκέπτης βλέπει τα νυχτερινά φώτα της πόλης και ταυτόχρονα τον ουρανό να ανάβει. Όταν το σέλας κάνει την εμφάνισή του, το φως του απλώνεται πάνω από τα νερά του ποταμού Derwent και τα σπίτια μοιάζουν να αιωρούνται. Αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να είναι εκνευριστική για τον προγραμματισμό, αλλά είναι και αυτή που κάνει την εμπειρία σχεδόν μυσταγωγική. Οι επιστήμονες το εξηγούν απλά: το σέλας είναι η «υπογραφή» του μαγνητικού πεδίου της Γης. Μια οπτική απόδειξη ότι ο πλανήτης μας προστατεύεται από την ηλιακή ακτινοβολία. Οι ποιητές, όμως, και ειδικά αυτοί που έρχονται από τις ιθαγενείς φυλές, προτιμούν άλλη εκδοχή: ότι το σέλας είναι η ψυχή του κόσμου που ανασαίνει τη νύχτα.
Aurora Australis, μια ανεπανάληπτη εμπειρία
Το Βόρειο Σέλας έχει γίνει σχεδόν τουριστικό προϊόν: υπάρχουν εφαρμογές που προβλέπουν την έντασή του, ξενοδοχεία που υπόσχονται «aurora wake-up call» και πολικές κρουαζιέρες με ειδικά φίλτρα για φωτογραφίες. Το Νότιο Σέλας, αντίθετα, έχει διατηρήσει τη μυστικότητά του. Ίσως επειδή η γεωγραφία του Νότου δεν βοηθά: το μεγαλύτερο μέρος του φαινομένου συμβαίνει πάνω από την Ανταρκτική, εκεί όπου δεν υπάρχει σχεδόν κανείς να το δει. Ίσως επειδή η Τασμανία, ακόμα και σήμερα, μοιάζει περισσότερο με σκηνικό μυθιστορήματος παρά με τουριστικό προορισμό.
Όσοι, πάντως, φτάνουν ως εκεί, ξέρουν τι να περιμένουν. Ή, μάλλον, τι να μην περιμένουν. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση. Η Aurora Australis εμφανίζεται απρόσμενα και συχνά διαρκεί λίγα μόνο λεπτά. Κι όμως, για όσους έχουν σταθεί κάτω απ’ αυτόν τον ουρανό, η εμπειρία είναι μοναδική. Οι φωτογράφοι περιγράφουν πως η κάμερα συλλαμβάνει χρώματα που το ανθρώπινο μάτι δεν προλαβαίνει να αντιληφθεί. Οι ταξιδιώτες λένε πως το φως μοιάζει «ζωντανό», πως κινείται αργά, σαν να σκέφτεται. Κι όταν σβήσει, αφήνει πίσω του μια παράξενη σιωπή.
Η καλύτερη περίοδος για να δει κανείς το φαινόμενο είναι ο χειμώνας του Νότου, δηλαδή από Μάρτιο έως Σεπτέμβριο. Οι νύχτες είναι πιο μεγάλες, οι ουρανοί καθαρότεροι και το φως πιο ορατό. Οι πιο έμπειροι ταξιδιώτες προτιμούν τα απομονωμένα σημεία της Bruny Island, του Seven Mile Beach ή τα απόκρημνα νότια παράλια της Τασμανίας, εκεί όπου τα φώτα των πόλεων δεν φτάνουν. Και πάντα χωρίς φεγγάρι. Μια πανσέληνος μπορεί να σβήσει τα πάντα.
Ο εξοπλισμός είναι απλός: ζεστά ρούχα, λίγη υπομονή, και μια φωτογραφική μηχανή με αργό κλείστρο. Οι εφαρμογές παρακολούθησης της ηλιακής δραστηριότητας, όπως το Aurora Australis Forecast ή το Space Weather Live, μπορεί να βοηθούν κάπως, αλλά δεν εγγυώνται τίποτα. Το σέλας, άλλωστε, έχει τη δική του θέληση. Όσοι το κυνηγούν για χρόνια λένε πως ο καλύτερος τρόπος να το δεις είναι να σταματήσεις να το ψάχνεις.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image