Η μεταμόρφωση μίας μεσαιωνικής πόλης σε πολιτιστικό κέντρο με άξονα την αγάπη για το βιβλίο.
Τα βιβλία ανοίγουν ορίζοντες και, στην περίπτωση της ισπανικής μεσαιωνικής Καλόνχε, ξανανοίγουν και τις πόρτες μιας ολόκληρης πόλης. Παρότι βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα από την Κόστα Μπράβα, η Καλόνχε μέχρι πριν λίγα χρόνια βίωνε πληθυσμιακή συρρίκνωση και οικονομική στασιμότητα. Οι νέοι προτιμούσαν να ζήσουν κοντά στη θάλασσα, όπου ο τουρισμός ακμάζει. Ως αποτέλεσμα καταστήματα κατέβασαν ρολά και οι επιχειρήσεις ψυχορραγούσαν. Για να αναστραφεί η τάση αυτή, το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να αναπροσδιορίσει την ταυτότητά της και να τη μετατρέψει σε «βιβλιο-πόλη» της Καταλονίας.
Ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, κάλεσε όσους ήθελαν να ανοίξουν βιβλιοπωλείο στο ιστορικό κέντρο, προσφέροντας 10.000 ευρώ ως βοήθημα, αλλά και επιδοτήσεις για ανακαινίσεις χώρων, έως 6.000 ευρώ για πρόσληψη προσωπικού και γενναία μείωση στα δημοτικά τέλη. Παράλληλα, δόθηκε η δυνατότητα παρακολούθησης ειδικού προγράμματος κατάρτισης και ψηφιοποίησης, καθώς και συμβουλευτική υποστήριξη. Στόχος ήταν τα νέα βιβλιοπωλεία να είναι βιώσιμα και σύγχρονα, αλλά και να συμβάλουν στην πολιτιστική και οικονομική αναγέννηση της πόλης, συνθέτοντας ένα ζωντανό πολιτιστικό οικοσύστημα που κρατάει τους ντόπιους στην περιοχή και προσελκύει επισκέπτες.
Η ανταπόκριση ξεπέρασε κάθε προσδοκία, καθώς μέσα σε μόλις 24 ώρες, υποβλήθηκαν περισσότερες από 270 αιτήσεις. Έπειτα από προσεκτικό φιλτράρισμα και αφού πληρούσαν τις προϋποθέσεις, έξι υποψήφιοι έλαβαν τη σχετική επιδότηση και άνοιξαν το δικό τους ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο το καθένα με τη δική του προσωπικότητα: από κόμικς και ποίηση έως ιστορικά και μουσικά βιβλία.
Προκλήσεις και προσδοκίες
Βέβαια, η επιτυχία δεν αρκεί για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των «βιβλιο-πόλεων». Απαιτείται σταθερή επισκεψιμότητα και στήριξη πέρα από τα αρχικά κίνητρα, ενώ παράλληλα πρόκληση αποτελεί η ισορροπία ανάμεσα στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής και του τουρισμού. Άλλωστε, δεν αποτελεί στόχο η εμπορευματοποίηση της πόλης και η μετατροπή της σε μαγνήτη μαζικής τουριστικής κίνησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα βιβλιοπωλεία έχουν αναδείξει και πάλι την περιοχή, όχι μόνο μέσα από το βιβλίο, αλλά και με πολιτιστικές εκδηλώσεις, αναγνώσεις ποίησης, φεστιβάλ. Παράλληλα, έχουν ιδρυθεί δύο καινούρια εστιατόρια και ένα μικρό κατάλυμα, προσελκύοντας τόσο ντόπιους, όσο και τουρίστες καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Η πόλη ανακτά τη χαμένη της φρεσκάδα, ενισχύεται η κοινότητα και δίνεται μία πρόταση ποιοτικής ανάπτυξης μακριά από τα συμβατικά και τα τετριμμένα. Στην Ισπανία, ο Δήμος της Ουρoυένια είχε αναλάβει παρόμοια πρωτοβουλία ως η πρώτη «βιβλιο-πόλη» της χώρας, με την Καλόνχε να ακολουθεί και να δίνει το παράδειγμα και σε άλλες περιοχές.
Η ιστορία των «βιβλιο-πόλεων» στην Ευρώπη
Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Το μοντέλο αυτό εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960 στην Ουαλία, όταν ο Ρίτσαρντ Μπουθ αποφάσισε να γεμίσει άδεια κτίρια της κωμόπολης Χέι-ον-Γουάι με μεταχειρισμένα βιβλία και να τη μετατρέψει σε κόμβο λογοτεχνίας. Το εγχείρημα πέτυχε και η πρωτοβουλία του αποτέλεσε έμπνευση για άλλες πόλεις στην Ευρώπη, με χαρακτηριστικά παρόμοια της ουαλικής περιοχής, αλλά πλέον συναντάται και σε Καναδά και Αυστραλία.
Το 1998 ένα φεστιβάλ όπου συναντήθηκαν εκπρόσωποι των «βιβλιο-πόλεων» αποτέλεσε έναυσμα για συνεργασίες μέσα από τον πολιτισμό. Οι πόλεις αυτές συνέθεσαν το διεθνή οργανισμό International Organisation of Booktowns με στόχο τη δημιουργία ενός δικτύου που προωθεί τον πολιτιστικό τουρισμό και την τοπική ανάπτυξη. Η αγάπη για το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει σαν εργαλείο κοινωνικής συνοχής και οικονομικής αναγέννησης και η εμπειρία των πόλεων αυτών το αποδεικνύει. Αρκεί θέληση, σωστή οργάνωση και στήριξη της τοπικής κοινότητας για να αναβιώσει η οικονομία περιοχών που «σβήνουν».