Τα τελευταία χρόνια ο Aγιος Φανούριος είναι εξαιρετικά δημοφιλής και η φανουρόπιτα έγινε το manifestation της εποχής.
Τις φετινές παραμονές του Αγίου Φανουρίου ( 27 Αυγούστου), τα social media είχαν κατακλυσθεί από συνταγές φανουρόπιτας. Στο TikTok κορίτσια με μακριά νύχια και γυριστές βλεφαρίδες κοίταζαν τον φακό καθώς ανακάτευαν σε ένα μπολ ζάχαρη και λάδι και μας συμβούλευαν τι πρέπει να σκεφτόμαστε και να λέμε την ώρα που φτιάχνουμε φανουρόπιτα. Την ημέρα της γιορτής η ιστορία πήρε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις. Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανέβαζαν με καταιγιστικό ρυθμό φωτογραφίες από την πίτα που έψησαν ενώ δεν άργησαν να ξεσπάσουν καυγάδες για το ποια είναι η σωστή συνταγή, για το αν τα υλικά πρέπει να είναι 7, 9 ή 11 και για τους λόγους που τηρείται το έθιμο. Ήταν τόση μεγάλη η φρενίτιδα για φανουρόπιτα που οι φούρνοι πουλούσαν πίτες για όσους και όσες δεν είχαν προλάβει να ψήσουν τις δικές τους.
Βιντεάκια από διάφορες εκκλησίες ανά την επικράτεια έδειχναν εκατοντάδες πίτες ακουμπισμένες σε τραπέζια, σε σκάλες, σε στασίδια, ακόμη και στο δάπεδο. Οι πιστοί που τις είχαν φέρει περίμεναν υπομονετικά τον ιερέα να τις διαβάσει. Οι εικόνες μιλούσαν από μόνες τους.
Οι πιστοί ήταν κάθε ηλικίας, φύλου και φυλής, κάθε κοινωνικής τάξης. Ο καθένας χωριστά φέρνοντας την πίτα ζητούσε να του φανερωθεί, δηλαδή να γίνει πραγματικότητα η επιθυμία του για δουλειά, υγεία, έρωτα, χρήματα ή κάποιο project.
Σκέψου το και θα γίνει
Το manifestation είναι μια πρακτική που μας προτρέπει να οραματιστούμε αυτό που θέλουμε να προσελκύσουμε και σύντομα η επιθυμία μας θα πραγματοποιηθεί διότι οι σκέψεις μας είναι ενέργεια. Και η ενέργεια αν κατευθυνθεί σωστά έχει αποτέλεσμα. Αφορά δε κάθε κάθε τομέα της ζωής μας. Βασίζεται στο “νόμο της έλξης”, ο οποίος αποτέλεσε μέρος του κινήματος της Νέας Σκέψης και ιδρύθηκε από τον φιλόσοφο και θεραπευτή του 19ου αιώνα Phineas Quimby. Η έννοια έχει τις βάσεις της σε διάφορες φιλοσοφικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Το 2006, η συγγραφέας Rhonda Byrne, εξέδωσε το βιβλίο αυτοβοήθειας “The Secret”. Το βιβλίο που βασίζεται στο “νόμο της έλξης” έγινε best seller, πούλησε περισσότερα από 30 εκατομμύρια αντίτυπα, και αποτέλεσε το θεμέλιο των πρακτικών manifestation που εφαρμόζονται σήμερα σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι μια παθητική πρακτική, δεν φτάνει μόνο να οραματίζεσαι αλλά και να δρας προς την κατεύθυνση που θέλεις. Ή, σε απλά αρχαία ελληνικά, συν Αθηνά και χείρα κίνει.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια απίστευτη διάδοση του manifestation και αυτό διότι συνδέθηκε με τα κοινωνικά μέσα, κυρίως το Instagram, το TikTok, και το YouTube. Η τεχνολογία έχει δημιουργήσει έναν καινούργιο κόσμο όπου τα πάντα τρέχουν με υψηλές ταχύτητες και οι άνθρωποι μιλούν με μια παγκοσμιοποιημένη γλώσσα με πολλούς ξενικούς όρους, αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν τις ίδιες αγωνίες και αναζητήσεις. Η δημοτικότητα του manifestation είναι μια ασπίδα στην αβεβαιότητα. Άλλωστε, οι τελετουργίες κάθε είδους έχουν αυτή ακριβώς την ιδιότητα. Μας κάνουν να νιώθουμε πως ανήκουμε σε μια ομάδα και πως ο κόσμος δεν είναι τόσο τρομακτικός όσο φαίνεται
Αγαπάμε τις τελετουργίες
Οι κάθε είδους τελετουργίες ενδυναμώνουν τους κοινωνικούς δεσμούς μέσω της συμμετοχής των ατόμων σε μια κοινή δραστηριότητα που προσφέρει ελπίδα και συχνά απευθύνεται στο υπερβατικό. Οι συλλογικές τελετουργίες υπάρχουν σ’ όλες τις γνωστές κοινωνίες και μάλιστα παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις σε περιόδους κρίσης, όταν οι άνθρωποι χρειάζονται ενθάρρυνση κι ενδυνάμωση.
Ας δούμε όμως τι κοινό έχει με αυτές η φανουρόπιτα. Είναι ένα γλυκό με πάρα πολλούς συμβολισμούς, και επιπλέον πρέπει, αφού διαβαστεί, να μοιραστεί. Είναι ένα είδος αναίμακτης θυσίας και μας συνδέει απευθείας με τις κοινές τράπεζες: Τις αγάπες των πρωτοχριστιανικών χρόνων, όπου οι χριστιανοί πριν την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, συνέτρωγαν σε κοινά τραπέζια. Αυτά τα κοινά δείπνα των πρώτων Χριστιανών, τα οποία συμβόλιζαν την αγάπη και ενότητα που υπήρχε ανάμεσά τους, είναι μια παράδοση που έχει διασχίσει τον χρόνο και πλέον τη βρίσκουμε σε πολλά πανηγύρια -ένα άλλο μεγάλο trend του καιρού μας.
Ο Φανούριος φανερώνει!
Η σύνδεση του Αγίου με τα χαμένα (αντικείμενα και ανθρώπους) είναι παρετυμολογική: Ο Φανούριος φανερώνει! Οπως ο Αγιος Στυλιανός “στυλώνει” τα παιδιά και ο Αγιος Ελευθέριος “ελευθερώνει” τις έγκυες. Μέχρι τον 14ο αιώνα ο Αγιος Φανούριος δεν ήταν γνωστός. Σύμφωνα με το συναξάρι του “…τον καιρό όπου εξουσίαζαν οι Αγαρηνοί την περίφημον νήσον Ρόδον” εργάτες που έσκαβαν έξω από τη μεσαιωνική πόλη αποκάλυψαν τα ερείπια μιας χριστιανικής εκκλησίας. Μεταξύ άλλων ήλθε στο φως και η εικόνα ενός Αγίου, ενός λυγερόκορμου εφήβου, με στρατιωτική περιβολή και φωτεινό πρόσωπο. Την κεντρική εικόνα περιέβαλλαν σκηνές του μαρτυρίου του. Ο μητροπολίτης Ρόδου Νείλος ο Β’ ο Διασπωρινός, που κλήθηκε να αναγνωρίσει την εικόνα διάβασε το όνομα. Άλλες πληροφορίες για τη ζωή του δεν έχουμε. Από τη Ρόδο, στόμα με στόμα, η ιστορία του νέου Αγίου διαδόθηκε πρώτα στα γύρω νησιά, έπειτα στην Κρήτη και μετέπειτα σε ολόκληρη τη χώρα.
Στην πίστη του λαού λοιπόν το όνομα του Αγίου έχει συνδεθεί με τη φανέρωση κάθε είδους: από αντικείμενα έως καλή τύχη. Για τη διάδοση αυτής της πεποίθησης, χαρακτηριστική είναι η έκφραση στο συναξάρι του Αγίου: “κατά το όνομα γαρ αυτού ούτω και η πολιτεία αυτού”, δηλαδή σύμφωνα με το όνομα του Αγίου Φανουρίου είναι και η δράση του.
Την ημέρα της γιορτής του λοιπόν, στις 27 Αυγούστου, υπάρχει το έθιμο της προσφοράς του συγκεκριμένου γλυκίσματος, για όσα ο Αγιος έχει φανερώσει και για όσα πρόκειται να φανερώσει. Αλλά και με κάθε ευκαιρία μπορεί κάποιος που αναζητά αυτό που έχασε να τάξει μια πίτα στον Αγιο. Κάποιοι φτιάχνουν την πίτα “για να συγχωρέσει ο Θεός τη μάνα του Αγίου” η οποία υποτίθεται πως ήταν πολύ αμαρτωλή. Βεβαίως, επειδή δεν γνωρίζουμε τίποτε απολύτως για τη ζωή του, δεν ξέρουμε τίποτα και για τη μητέρα του. Αυτά τα συμπληρώνει η λαϊκή φαντασία…
Ένα έθιμο γεμάτο συμβολισμούς
Κάθε πίτα, αφού ευλογηθεί από τον ιερέα, κόβεται σε 40 κομμάτια και μοιράζεται στους παρευρισκομένους ή στη γειτονιά. Οι ανύπαντρες χρησιμοποιούν τη φανουρόπιτα και για ονειρομαντεία, ελπίζοντας πως βάζοντας κάτω από το μαξιλάρι τους ένα κομματάκι, θα δουν στον ύπνο τους τον μέλλοντα σύζυγό τους. Η φανουρόπιτα πάντως γίνεται ανάρπαστη γιατί, εκτός των άλλων, είναι πολύ νόστιμη αν και εξαιρετικά απλή.
Αυτή είναι και η βάση της παρασκευής της που φτιάχνεται με 7 ή 9 υλικά. Οι αριθμοί αυτοί έχουν την δική τους σημειολογία καθώς συμβολίζουν τα επτά μυστήρια της Εκκλησίας, τις επτά ημέρες της Δημιουργίας, τα εννιά τάγματα των αγγέλων. Η πίτα φαίνεται πως γίνεται αποτελεσματικότερη εξαιτίας της δύναμης των ιερών αριθμών. Αλλά και κάθε υλικό έχει τον δικό του συμβολισμό. Η πίτα συνήθως φτιάνεται με αλεύρι, ζάχαρη, καρύδια, κανέλα, γαρίφαλα, λάδι, ξύσμα και χυμό πορτοκαλιού, σταφίδες και σουσάμι. Το σουσάμι και τα καρύδια, όπως και όλοι οι καρποί και οι σπόροι, συμβολίζουν την αφθονία, το σιτάρι τη ζωή, η ζάχαρη τη μακαριότητα, η σταφίδα τη γλυκύτητα της ζωής και τον Χριστό. Το λάδι το άμετρον έλεος του Θεού, τα δε αρώματα (πορτοκάλι, κανέλα, γαρίφαλο), τα ποικίλα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, καθώς και την πνευματική ευωχία.
Το γεγονός πως δεν γνωρίζουμε τίποτε για τη ζωή του Αγίου μάς έχει δώσει την ελευθερία να του αποδίδουμε όποιες ιδιότητες θέλουμε με βάση το όνομά του. Επιπλέον, εικονίζεται νέος και ευειδής και ίσως αυτό μας κάνει να τον νιώθουμε ακόμη πιο κοντά μας. Άλλωστε με τους Αγίους μας είχαμε πάντα μεγάλη οικειότητα. “Ο Ελλην, δεν έχει φύσει άλλην σχέσιν με τους Αγίους του παρά τας αυτάς φιλικάς εκδηλώσεις που έχει με τους βουλευτάς του” έγραφε το 1902 στην εφημερίδα «Ακρόπολις» ο συγγραφέας Περικλής Γιαννόπουλος. Πράγματι, τους απευθυνόμαστε στον ενικό, συναλλασσόμαστε μαζί τους -“αν μου την κάνεις τη χάρη που σου ζητώ, θα σου ανάψω λαμπάδα στο μπόι μου”- στις γιορτές στήνουμε πανηγύρια με τραγούδια και χορούς, φαγητά και άφθονο κρασί. Ή τους φτιάχνουμε γλυκά για να τους καλοπιάσουμε.
Πάντως, παρά τα όσα λένε οι σκεπτικιστές και παρά τα ειρωνικά τους χαμόγελα για τις φανουρόπιτες και τις προσευχές οι περισσότεροι από όσους τάζουν και φτιάχνουν το συγκεκριμένο γλυκό είναι κατηγορηματικοί: ο Αγιος βρίσκει αυτό που αναζητάς!
Φανουρόπιτα, υλικά για ένα ταψί Νο 30
1 φλ. τσαγιού ηλιέλαιο
1 κ.γ. κανέλα
1 ½ φλ. χυμό πορτοκαλιού
1 φλ. ζάχαρη
4 φλ. τσαγιού αλεύρι που φουσκώνει μόνο του, κοσκινισμένο
ξύσμα από 1 λεμόνι, ακέρωτο
1 φλ. σταφίδες, ξανθές και μαύρες (μισές μισές)
½ φλ. καρύδια, χοντροκοπανισμένα
4 κ.σ. σουσάμι λευκό
Εκτέλεση: Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180ο C. Χτυπάμε στον κάδο του μίξερ το ελαιόλαδο, την κανέλα, τον χυμό πορτοκαλιού, τη ζάχαρη. Δουλεύουμε το μείγμα για 5 λεπτά και προσθέτουμε το αλεύρι. Συνεχίζουμε το χτύπημα για 5 λεπτά ακόμα. Προσθέτουμε τις σταφίδες και τα καρύδια και ανακατεύουμε καλά. Λαδώνουμε και αλευρώνουμε το ταψί, ρίχνουμε το μείγμα, ισιώνουμε την επιφάνεια με μια σπάτουλα, πασπαλίζουμε με το σουσάμι και ψήνουμε τη φανουρόπιτα για περίπου 45 λεπτά. Βυθίζουμε ένα καθαρό μαχαίρι στο κέντρο. Αν βγει με υπολείμματα ζύμης στη λάμα του, συνεχίζουμε το ψήσιμο για λίγα λεπτά ακόμα και ξαναδοκιμάζουμε. Βγάζουμε τη φανουρόπιτα από το φούρνο και την αφήνουμε για 10 λεπτά να κρυώσει. Ξεφορμάρουμε και πασπαλίζουμε (προαιρετικά) με ζάχαρη άχνη.
Tip: Κάποια υλικά μπορούν να αλλάξουν ή να προστεθούν κι άλλα (όπως το μοσχοκάρυδο, το μπράντι, το κόκκινο γλυκό κρασί, τα αμύγδαλα), αρκεί ο τελικός αριθμός να μην αλλάζει και οπωσδήποτε να είναι μονός. Κάποιοι δεν βάζουν σταφίδες ή ξηρούς καρπούς, ενώ τα τελευταία χρόνια οι υπερτροφές έχουν μπει και στην φανουρόπιτα και κάποιες φορές τα κράνμπερις αντικαθιστούν τις σταφίδες!
Eξωτερική φωτογραφία: 123RF