Θέλω να μιλήσω για τον Ανδρέα. Κι εγώ προσωπικά. Πρέπει να μιλήσουν κι άλλοι. Και έχουν να πουν πολλά.
Συνήθως μιλάνε πολλοί. Και μιλάνε πολύ. Δεν ξεχωρίζεις, όμως, πολλά πράγματα από δαύτους. Σαν να θέλουν να τον κάνουν ιδιοκτησία τους. Διηγούνται πράγματα για τον Ανδρέα. Σαν να είναι αυτοί οι πρωταγωνιστές. Και ο Ανδρέας να περιορίζεται σε άβουλο ακροατή της δικής τους πολιτικής… οξυδέρκειας.
Κάποιοι τον μιμούνται. Στη φωνή. Στις κινήσεις των χεριών. Στη δομή του λόγου. Στα χαρακτηριστικά της συνθηματολογίας του. Τα αντιγράφουν. Με τον κρυφό σκοπό να γίνουν καθολικοί και αποκλειστικοί διάδοχοί του. Με σκοπό να ακυρώσουν την ιστορική παρουσία του. Να ανατρέψουν το έργο του.
Δεν τα κατάφεραν. Και δεν θα τα καταφέρουν. Δεν έχουν τις υψηλές πνευματικές του δεξιότητες και τα σπάνια ταλέντα του. Ούτε τις βαθιές γνώσεις του και την επιστημονική οξυδέρκειά του. Ούτε την ακατανίκητη αγωνιστικότητά του μέχρι το τέλος της ζωής του. Ούτε το θυμικό του, που τον έκανε ηγέτη.
Εχω γνωρίσει πολλούς από αυτούς. Στα χρόνια του Ανδρέα έμοιαζαν σπουδαίοι. Μοιράζανε μεταξύ τους τις λέξεις, που τις λάμπρυνε η ίδια παρουσία του Ανδρέα και μόνο. Σαν πέρασαν τα χρόνια αποδείχθηκαν ετερόφωτοι. Ο «ήλιος» είχε αποχωρίσει οριστικά. Και τα δικά τους «φεγγάρια» φευγάτα. Ακόμα και από τους δικούς του άξονες περιστροφής.
Γίνεται μια προσπάθεια υπόγειας υπονόμευσης του έργου του Ανδρέα και της ζωής του. Σ’ αυτό βοήθησαν και πολλοί «δικοί» του. Αλλοι από δειλία. Αλλοι ως ιδανικοί καιροσκόποι. Αλλοι ως μανιακοί τυχοδιώκτες της Ιστορίας.
Πρέπει να θυμίσουμε το τιτάνιο έργο του Ανδρέα. Μερικοί από εμάς θυμόμαστε μόνο τις λέξεις που μας επιτρέπουν προσωπικά ιδεολογική και συναισθηματική χαλάρωση.
Διαμόρφωσε, όσο κανένας άλλος, ένα πολιτικό σύστημα, κτισμένο πάνω σε καθαρές και σταθερές ιδεολογικές επιλογές. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, από διαφορετικό μετερίζι ο καθένας τους, συνδιαμόρφωσαν τη Μεταπολίτευση. Μια ιστορική περίοδο που δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία του ελληνικού πολιτικού θεάτρου. Ικανή να αντιμετωπίσει όποιες πολιτικές κρίσεις ανεφύησαν επί περίπου τρεισήμισι δεκαετίες. Η αποτυχία αντιμετώπισης της δημοσιονομικής κρίσης του 2008 οφείλεται αποκλειστικά στην περίοδο των επιγόνων, που είχαν την αλαζονεία να αρνηθούν μια μεγάλη αξία της Μεταπολίτευσης, που ήταν ο εσωτερικός και ουσιαστικός διάλογος μεταξύ των φυσικών ηγετών των μεγάλων πολιτικών χωρών.
Εδωσε τη χαριστική βολή στο μετεμφυλιακό κράτος. Διακήρυξε την ανάγκη εθνικής συμφιλίωσης μετά το τέλος του Εμφυλίου και την έναρξη οικοδόμησης του μετεμφυλιακού κράτους. Κατάργησε στην πράξη τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Τον διαχωρισμό των πολιτών σε πολλές κατιούσες κατηγορίες. Εφερε στην επιφάνεια της δημόσιας ζωής τους μη προνομιούχους. Και τους κατατρεγμένους.
Συνέβαλε, όσο κανένας άλλος, στην ανοικοδόμηση νέων δημοκρατικών θεσμών. Στην ανάδειξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως κεντρικού πυλώνα της πολιτικής μας ζωής. Οι δημοτικές αρχές έπαυσαν να είναι οι επόπτες της συλλογής σκουπιδιών. Εχουν πια αρμοδιότητες. Στο σύνολο, σχεδόν, των θεμάτων της εθνικής και δημόσιας ζωής μας. Μεταφέρθηκαν αρμοδιότητες στην περιφέρεια. Και στην τοπική κοινωνία. Και μεταμόρφωσε τον αδρανή και άβουλο πολίτη σε ενεργό. Με πλήρη δικαιώματα.
Προχώρησε σε γενναία αναδιανομή εισοδήματος υπέρ των φτωχότερων τάξεων και των μη προνομιούχων. Απλωσε ένα ευρύ πλέγμα κοινωνικής προστασίας υπέρ του συνόλου του ελληνικού λαού.
Αυτός δημιούργησε μια επιθετική κοινωνικά «μεσαία τάξη». Προηγουμένως ήταν αναιμική. Και αδύναμη. Σήμερα τρεκλίζει και εξαφανίζεται.
Θεσμοθέτησε το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Μελέτησε και κατασκεύασε ένα τεράστιο πλέγμα υπερσύγχρονων νοσοκομειακών και νοσηλευτικών μονάδων σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ενα πλέγμα προστασίας για όλους τους Ελληνες. Και όχι μόνο.
Κατέστησε την Παιδεία προσιτή σε όλα τα ελληνόπουλα. Και η πιο απλή ελληνική οικογένεια κατανόησε ως δικό της δικαίωμα να προσφέρει στα παιδιά της όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Χωρίς εκβιασμούς, χωρίς τυχοδιωκτισμούς, χωρίς αλαζονείες και μεγαλοϊδεατισμούς ο Ανδρέας κατέστη συνομιλητής όλων των μεγάλων δυνάμεων της εποχής του. Και όλων των ηγετικών προσωπικοτήτων. Προς όφελος της Ελλάδας. Προς όφελος της διεθνούς κοινότητας. Για το αγαθό της ειρήνης.
Κατηγόρησαν τον Ανδρέα για λαϊκισμό. Και επιλέγουν αποσπασματικά φράσεις του και λόγια του. Λησμονούν τις εποχές. Λησμονούν τις πραγματικές περιστάσεις. Λησμονούν ακόμα και τις πράξεις των συγχρόνων του. Ας δείξουν έστω και μια εκτελεστή απόφαση του Ανδρέα που δεν εξυπηρετούσε τα εθνικά μας συμφέροντα. Μάλλον μπέρδεψαν τον λαϊκισμό με την αγάπη του λαού μας στο πρόσωπό του. Μια αγάπη αμφίδρομη και σταθερή.
Κατηγόρησαν τον Ανδρέα για αυταρχισμό. Προφανώς θέλουν να καλύψουν τις αδυναμίες κατανόησης των ιστορικών νόμων και τάσεων. Ο Ανδρέας άκουγε. Ο Ανδρέας συνομιλούσε. Με όσο πιο πολλούς μπορούσε. Ο Ανδρέας έδινε αρμοδιότητες και εξουσίες στους συνεργάτες του. Δεν έμπλεκε στα πόδια τους. Μόνο όταν διαπίστωνε το αδιέξοδο των πολιτικών αποφάσεων των συνεργατών του, τότε αφαιρούσε τις αρμοδιότητες από τα χέρια τους και έπαιρνε τις δικές του πρωτοβουλίες. Χωρίς ποτέ να επιβάλει στον άτακτο ή αμελή ή πλημμελή συνεργάτη του έναν ιδιόμορφο πολιτικό θάνατο.
Στις μέρες του Ανδρέα ο απλός Ελληνας ένιωθε υπερήφανος. Και προστατευμένος. Από έναν βαθιά ανθρώπινο, γοητευτικά πολιτισμένο και διεκδικητικό Ανδρέα. Για την πατρίδα και τον λαό μας.