Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να κρατήσει λεπτές ισορροπίες μεταξύ πανδημίας και οικονομικής δραστηριότητας, φαίνεται ότι δεν θα μπορέσουμε να αποφύγουμε πολύ δραστικά μέτρα τους επόμενους μήνες, ίσως και από αυτό τον μήνα. Το δεύτερο κύμα του κορωνοϊού έπληξε τη χώρα πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι είχε εκτιμηθεί και αυτό δυστυχώς αναμένεται να έχει μεγάλες επιπτώσεις και στην οικονομία. Η ύφεση θα ξεφύγει από τις αρχικές προβλέψεις και θα κινηθεί πολύ υψηλότερα σε ετήσια βάση, ενώ άρχισαν ήδη να εκδηλώνονται αρνητικές εντυπώσεις για τους χειρισμούς της κυβέρνησης στις έρευνες που μετράνε τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Η κυβέρνηση δεν μπορεί παρά να λάβει υπόψη της την άποψη της κοινής γνώμης και να κινηθεί αναλόγως. Ο τρόπος με τον οποίο άνοιξε ο τουρισμός στις αρχές του καλοκαιριού και ο τρόπος με τον οποίο άνοιξαν τώρα τα σχολεία θεωρούνται από πολλούς εσφαλμένες κυβερνητικές πρακτικές. Και όπως είναι φυσικό, οι οικονομικές απώλειες που αντιμετωπίζουν πολλές επιχειρήσεις και εργαζόμενοι μετράνε εις βάρος της κυβέρνησης και μεταφράζονται σε πολιτικό κόστος.
Ενα νέο lockdown θα επέτεινε μεν τις αρνητικές συνέπειες στην οικονομία, αλλά από την άλλη μεριά ίσως μεταφραζόταν θετικά από την κοινή γνώμη αν είχε θετικό υγειονομικό αποτύπωμα. Ανεξαρτήτως πάντως πολιτικών εκτιμήσεων και πρακτικών, αν ο ρυθμός αύξησης των νοσηλευομένων στις ΜΕΘ συνεχίσει να αυξάνεται, σύντομα το σύστημα υγείας θα φτάσει στα όριά του και αυτό δεν αφήνει άλλες επιλογές πειραματισμών στην κυβέρνηση.
Το κλείσιμο της οικονομίας, ο περιορισμός της κυκλοφορίας, το κλείσιμο των σχολείων θα είναι αναγκαστικές αποφάσεις στο κοντινό μέλλον.
Το καλό, από την άλλη μεριά, είναι ότι οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι έχουν ήδη μια εμπειρία τηλεργασίας, την οποία και οι μεν και οι δε αξιολογούν ως θετική ή πολύ θετική, σύμφωνα με τις έρευνες, και αυτό σημαίνει ότι σε κάποιον βαθμό η οικονομική δραστηριότητα θα μπορέσει να διατηρηθεί. Αυτό βέβαια δεν ισχύει για όλους τους κλάδους, αλλά κυρίως για τους κλάδους των υπηρεσιών. Αλλοι κλάδοι στους οποίους η παρουσία των εργαζομένων στον τόπο εργασίας είναι αναγκαία θα υποφέρουν πολύ περισσότερο και θα υπάρξουν λουκέτα και απολύσεις, σημαντική απώλεια εισοδήματος και εξαφάνιση τζίρου και κερδών. Το πόσο θα βαρύνει αυτό το δεύτερο κύμα στην οικονομία δεν μπορεί κανείς να το εκτιμήσει από τώρα με ακρίβεια, αλλά σίγουρα το πλήγμα θα είναι βαρύ.
Η κυβέρνηση θα δοκιμαστεί στην προσπάθεια να διατηρήσει τις θέσεις εργασίας, να αναπληρώσει χαμένο εισόδημα και να μοιράσει δίκαια και παραγωγικά το χρήμα των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, προτού ακόμη αρχίσουν να φτάνουν στη χώρα. Οι μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών που ανακοίνωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός ασφαλώς και ανακουφίζουν τη λεγόμενη μεσαία τάξη και τις επιχειρήσεις. Το ζήτημα όμως είναι ότι αυτά δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις μιας γενναίας ύφεσης και να καλύψουν όλες τις απώλειες των νοικοκυριών.
Το ζητούμενο πλέον είναι όχι να επιδιώξουμε έναν ρυθμό ανάπτυξης ο οποίος αποκλείεται να επιτευχθεί, αλλά να τη βγάλουμε όπως-όπως αυτή τη χρονιά διατηρώντας πρωτίστως τις θέσεις εργασίας και τις επιχειρήσεις εν ζωή. Στην προσπάθεια αυτή δεν μπορεί επ’ ουδενί να θυσιαστεί η υγεία των πολιτών, συνεπώς οι υγειονομικοί στόχοι θα έχουν προτεραιότητα έναντι των οικονομικών μέχρι να υποχωρήσει η πανδημία, κάτι που, σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις, δεν μπορεί να γίνει πριν από το καλοκαίρι του 2021. Τότε αναμένεται ότι θα έχουν αρχίσει να αποδίδουν οι εμβολιασμοί και να περιορίζεται ο ρυθμός αύξησης των κρουσμάτων.
Αν όλα πάνε καλά, θα μπορούμε να περιμένουμε από το επόμενο καλοκαίρι επάνοδο -ενδεχομένως και ταχεία- σε ρυθμούς ανάπτυξης.
Στο ενδιάμεσο, οι επιχειρήσεις θα προσπαθήσουν να αποδώσουν το μέγιστο μέσω τηλεργασίας και φυσικά όλες θα επιχειρήσουν να μειώσουν το κόστος τους. Αναμένεται ότι η αναστολή πληρωμών δόσεων δανείων, φόρων και ασφαλιστικών εισφορών θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη του 2021, ενδεχομένως και μέχρι το καλοκαίρι, και αυτό θα επηρεάσει αρνητικά και τις τράπεζες αλλά και τα δημόσια οικονομικά. Η Ευρώπη αναμένεται να προχωρήσει σε νέες διευκολύνσεις με επιδοτήσεις και χαμηλότοκα δάνεια μακράς διάρκειας, αλλά δεν αποκλείεται να προχωρήσει αναγκαστικά και σε άλλες αποφάσεις που αποφεύγονται επί χρόνια, όπως διευθετήσεις των δημόσιων και ιδιωτικών χρεών και πολύ μεγαλύτερη νομισματική χαλάρωση. Σε κάθε περίπτωση, ο κοινός στόχος θα είναι η επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ο περιορισμός της ύφεσης με επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές και ο περιορισμός των νεκρών από τον ιό.
Αν αντιμετωπιστεί η υγειονομική κρίση, η αντιμετώπιση στη συνέχεια των οικονομικών προβλημάτων είναι εφικτή. Αντίθετα, η προσπάθεια αποφυγής της ύφεσης δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει το υγειονομικό πρόβλημα, το οποίο θα συνεχίσει να παράγει ύφεση, πολιτικό και κοινωνικό κόστος. Συνεπώς, τις προτεραιότητες για όλους τις θέτει η πανδημία και όχι η οικονομία.