Οι μήνες αυτοί είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τον τουρισμό, διότι συνήθως έρχονται υψηλότερου εισοδήματος τουρίστες και αφήνουν σημαντικά κεφάλαια στη χώρα. Δυστυχώς οι πληροφορίες από την Κρήτη -η οποία είναι και η ναυαρχίδα του φθινοπωρινού τουρισμού- αναφέρουν ότι τα ξενοδοχεία του νησιού αρχίζουν σταδιακά να κλείνουν από τώρα.

Πολλοί ξενοδόχοι έχουν ενημερώσει τους ξένους tour operators ότι θα κλείσουν καθώς είναι πολύ χαμηλή η πληρότητα και οδηγούνται σε μεγάλες ζημίες λόγω κόστους όσο παραμένουν ανοιχτές οι μονάδες. Στο επόμενο 15ήμερο αναμένεται να έχουν κλείσει πολλά ξενοδοχεία στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές και αυτό θα επηρεάσει όχι μόνο τα ίδια τα ξενοδοχεία, αλλά και όλες τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους των περιοχών αυτών των οποίων οι εισπράξεις στηρίζονται στον τουρισμό. Από εστιατόρια και τουριστικά καταστήματα μέχρι περίπτερα και γεωργική παραγωγή πλήττονται άμεσα από την απότομη διακοπή της τουριστικής περιόδου. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος θα κληθεί να στηρίξει οικονομικά τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους όχι μόνο των κλάδων (ΚΑΔ) που πλήττονται, αλλά και όλους τους άλλους. Τα ποσά που θα χρειαστεί να εκταμιεύσει ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας για τη στήριξη της οικονομίας από το πλήγμα του τουρισμού θα είναι μάλλον πολύ περισσότερα από αυτά που αρχικώς υπολόγιζε η κυβέρνηση. Και η ύφεση που προκαλείται και η οποία πρέπει να αντισταθμιστεί με κρατική υποστήριξη είναι μεγαλύτερη από την αρχικώς προβλεπόμενη και διαχέεται σε ολόκληρη την οικονομία.

Δυστυχώς το κύμα της πανδημίας που πλήττει τη χώρα από τα μέσα Αυγούστου διακόπτει την οικονομική δραστηριότητα δύο μήνες νωρίτερα από ό,τι είχε προβλεφθεί.

Τα χρήματα γι’ αυτή τη στήριξη θα αρχίσουν να έρχονται από την Ευρωπαϊκή Ενωση προς το τέλος του έτους και στο ενδιάμεσο αναμένεται ότι θα περάσουμε όλοι έναν χειμώνα δυσκολότερο απ’ ό,τι περιμέναμε. Πολλοί βέβαια υποστηρίζουν ότι το είχαν προβλέψει αυτό, αλλά η πρόβλεψη είναι άνευ αξίας, διότι δεν θα μπορούσε να είχε υπάρξει κάποια άλλη αντιμετώπιση για να αποφευχθεί η ζημιά. Το ζήτημα τώρα είναι πώς θα μοιραστούν τα χρήματα και σε ποιους και η αλήθεια είναι ότι το έργο είναι αρκετά δύσκολο. Διότι πρέπει, αφενός, να στηριχτούν οι υγιείς επιχειρήσεις με προοπτικές και όχι όσες έπνεαν, ούτως ή άλλως, τα λοίσθια, από την άλλη είναι πολύ δύσκολο να γίνουν διαχωρισμοί ακριβείας.

Οπως και να έχει το πράγμα, το βάρος θα πέσει τελικά στις τράπεζες, οι οποίες μετά από μακροχρόνια προσπάθεια περιορισμού των κόκκινων δανείων τους θα δουν μια νέα εκτίναξή τους και μάλιστα ως μαζικό φαινόμενο. Ο ξενοδοχειακός κλάδος είναι εδώ και χρόνια στο κόκκινο και το φετινό χτύπημα οδηγεί σε αδιέξοδο ακόμη και υγιείς μέχρι τώρα ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Και μαζί με αυτές στο κόκκινο θα βρεθούν και πολλές άλλες από πολλούς κλάδους. Αυτή η εξέλιξη θα γεννήσει αργά ή γρήγορα νέες απαιτήσεις για αυξήσεις κεφαλαίων στις τράπεζες, κάτι που μέχρι σήμερα όλες οι διοικήσεις προσπάθησαν να αποφύγουν και σε μεγάλο βαθμό το είχαν καταφέρει. Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να δημιουργήσουν πτωτικές τάσεις και στις χρηματιστηριακές αξίες τραπεζών και επιχειρήσεων επιτείνοντας το πρόβλημά τους και θα εξαναγκάσουν την κυβέρνηση να εξετάσει νέα σενάρια για να λύσει το πρόβλημα των τραπεζών, σενάρια που μέχρι σήμερα είχε αποφύγει.

Στο σύνολο της οικονομίας αναμένεται ένας χειμώνας πολύ χαμηλής ρευστότητας και είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι κλάδοι της εστίασης, του πολιτισμού, της διοργάνωσης εκδηλώσεων, συνεδρίων κ.λπ. και πάρα πολλοί άλλοι θα έχουν σχεδόν μηδενικό τζίρο φέτος, γεγονός που θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα σε δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους. Η διαφορά του τζίρου τους από τον μηδενικό τζίρο της περιόδου του lockdown θα είναι ελάχιστη, δεδομένου ότι τον χειμώνα οι υπαίθριοι και ασφαλέστεροι χώροι δεν λειτουργούν λόγω κρύου και οι εσωτερικοί χώροι θα είναι επικίνδυνοι όσο τα κρούσματα επιμένουν.

Η στήριξη που αναγκαστικά θα δώσει το κράτος στην οικονομία θα προκαλέσει δημοσιονομικό εκτροχιασμό, ο οποίος, παρότι τώρα δεν μας απασχολεί λόγω χαλάρωσης των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κάποια στιγμή μετά το πέρας της υγειονομικής περιπέτειας θα αποτελέσει μεγάλο πρόβλημα. Σε άλλες εποχές ένας τέτοιος δημοσιονομικός εκτροχιασμός και μια εκτίναξη του δημόσιου χρέους θα οδηγούσε αναμφίβολα σε μνημόνια, αλλά ελπίζουμε ότι επειδή το πρόβλημα θα αφορά πολλές χώρες να βρεθούν άλλες μέθοδοι αντιμετώπισης από τους μελλοντικούς ηγέτες της Ευρώπης.

Το πιο αισιόδοξο σενάριο είναι ότι εφόσον κάποια εμβόλια αποδειχτούν αποτελεσματικά, έστω και ως περιοριστικά απλώς της έντασης των συμπτωμάτων, οι κοινωνίες και οι οικονομίες θα αρχίσουν να επανέρχονται σε ρυθμούς επιβίωσης μετά το πρώτο τρίμηνο του 2021 και να επιταχύνουν από το καλοκαίρι. Επιχειρήσεις και πολίτες, λοιπόν, στον προγραμματισμό τους πρέπει να λάβουν υπόψη τα δυσάρεστα σενάρια για να μη βρεθούν ξαφνικά προ δυσάρεστων εκπλήξεων.