Η απορία τους είναι εύλογη, όμως η απάντηση είναι σαφής. Ναι, η οικονομία, όπως και όλες οι ευρωπαϊκές οικονομίες, θα αντέξει όσα lockdown και αν χρειαστεί να γίνουν.
Ο λόγος είναι ότι έχει αλλάξει παγκοσμίως όχι μόνο η οικονομική πολιτική, αλλά και σε κάποιον βαθμό και η οικονομική θεωρία που την υποστηρίζει. Η αλλαγή είναι ότι σε αντίθεση με το παρελθόν οι οικονομικές αρχές έχουν αντιληφθεί ότι πρέπει να τυπώσουν και να χορηγήσουν στις οικονομίες όσα χρήματα απαιτούνται για να καλύψουν όλα τα κόστη που γεννά η πανδημία. Και αυτό κάνουν με το τύπωμα χρήματος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι αντιρρήσεις που υπάρχουν σήμερα σε επίσημο επίπεδο προβάλλονται από τις «σκληρές» χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, Ολλανδία και Φινλανδία κυρίως, οι οποίες επιμένουν ότι τα χρήματα που χορηγούνται πρέπει να είναι δανεικά και όχι επιδοτήσεις. Εχουν τα επιχειρήματα τους, αλλά είναι θεωρητικά. Διότι ακόμη και να δοθούν όλες οι ενισχύσεις ως δάνεια, όλοι γνωρίζουν ότι αυτά δεν θα αποπληρωθούν ποτέ. Καθώς το σύνολο σχεδόν των χωρών αντιμετωπίζει σταδιακά πρόβλημα υπερχρέωσης, τα χρέη τελικά είτε θα επεκταθούν σε διάρκεια αιώνων είτε θα κουρευτούν παγκοσμίως είτε θα γίνει ένας συνδυασμός και των δύο αυτών λύσεων. Πάντως δεν θα πληρωθούν ποτέ και από κανέναν.
Ο Χρήστος Σταϊκούρας έχει την τύχη να είναι υπουργός Οικονομικών σε μια εποχή που πράγματι «λεφτά υπάρχουν», αυτά που τυπώνονται και έρχονται από την ΕΚΤ. Το ζήτημα είναι να καταφέρει να τα μοιράσει κάπως δίκαια και να καλύψει τις τρύπες για όλους. Το πετυχαίνει σε κάποιον βαθμό, αλλά πρέπει να κάνει και μερικές διορθώσεις κυρίως στις διαδικασίες. Απέδειξε τις τελευταίες εβδομάδες ότι διαθέτει γρήγορα αντανακλαστικά στους αιφνιδιασμούς που του επιφυλάσσουν οι εξελίξεις. Για παράδειγμα, δεν γνώριζε ότι η Θεσσαλονίκη θα μπει σε lockdown πριν από δύο εβδομάδες και ενώ είχε ανακοινώσει ένα πακέτο μέτρων χρειάστηκε να ανακοινώσει πρόσθετα μέτρα. Το ίδιο έπαθε με το καθολικό lockdown που ανακοινώθηκε τώρα. Δεν είχε ενημερωθεί διότι δεν συμμετέχει στις σχετικές συσκέψεις, αιφνιδιάστηκε ξανά και πάλι αντέδρασε πολύ γρήγορα ανακοινώνοντας νέες ενισχύσεις. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό του υπουργού που δεν το γνωρίζαμε και είναι μια ευχάριστη έκπληξη. Από την άλλη μεριά, έχει μια δυσκολία να επιβάλει στις τράπεζες τους κανόνες του. Για παράδειγμα, πρόθεση του υπουργού ήταν να μην πάρουν ξανά δάνεια με εγγύηση του Δημοσίου οι ίδιες επιχειρήσεις που πήραν την πρώτη φορά.
Ομως οι τράπεζες ήδη έχουν υποσχεθεί στις ίδιες επιχειρήσεις ότι θα τους ξαναδώσουν εγγυημένα δάνεια. Εξαιτίας αυτής της υπόσχεσης των τραπεζών θα μείνουν ξανά χωρίς χρηματοδότηση οι υπόλοιπες επιχειρήσεις και θα χρηματοδοτηθούν οι ίδιες, οι περισσότερες εκ των οποίων δεν χρειάζονταν καν δάνεια. Και αυτό συμβαίνει επειδή οι τράπεζες δεν θέλουν να πάρουν κανένα ρίσκο δανείζοντας και χρηματοδοτούν μόνο τις επιχειρήσεις που διαθέτουν ακίνητα ως εγγύηση ή ακίνητα των διευθυντών και των μετόχων τους. Το τραπεζικό σύστημα αυτή τη στιγμή αδυνατεί να χρηματοδοτήσει την οικονομία και πρέπει ο υπουργός να το βγάλει από τη μέση όσον αφορά την κάλυψη των αναγκών που προκαλεί ο ιός στις επιχειρήσεις. Πρέπει να βρει άλλο κανάλι διανομής του χρήματος διότι δεν πετυχαίνει τον σκοπό του. Το πρόβλημα αυτό πρέπει να το λύσει από κοινού με τον υπουργό Ανάπτυξης Αδωνη Γεωργιάδη και τον αναπληρωτή του Νίκο Παπαθανάση, διότι εντάσσεται στον δικό τους τομέα ευθύνης. Στόχος είναι η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων που έχουν ανάγκη και όχι εκείνων που ούτως ή άλλως μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τις τράπεζες βάζοντας υποθήκη τα ακίνητά τους. Και στον στόχο αυτό έχουν αποτύχει και οι τρεις. Από την άλλη μεριά, οι ενισχύσεις που δίνει ο Σταϊκούρας είναι γενναίες αν σκεφτεί κανείς ότι, αντί για 534 ευρώ που δίνονταν στην αρχή στους ευρισκόμενους σε αναστολή εργασίας εργαζόμενους, τώρα θα δίνονται 800 ευρώ. Πρόοδος. Η επιστρεπτέα προκαταβολή επίσης ενισχύει τις επιχειρήσεις και καλό θα είναι να καταργηθεί πλήρως η προκαταβολή φόρου που πνίγει τη ρευστότητα των επιχειρήσεων και που είναι αδιανόητα παράλογη και παράτυπη.
«Συγχώρεση» αντί τιμωρίας
Με τα μέτρα που παίρνει ο Σταϊκούρας δημιουργείται, όπως και σε όλες τις άλλες χώρες, δημοσιονομικό πρόβλημα, δηλαδή έλλειμμα. Ταμειακά δεν έχει κανένα πρόβλημα, διαθέτει αποθέματα άνω των 30 δισ. στο ταμείο του κράτους, αλλά δημοσιονομικά τα ελλείμματα και το χρέος είναι πρόβλημα. Ενα πρόβλημα όμως που θα λυθεί συνολικά για όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες όταν ξεπεραστεί ο ιός, διότι είναι ένα πρόβλημα άλυτο. Ούτως ή άλλως, η Ευρώπη δεν συζητάει για επιστροφή στους δημοσιονομικούς κανόνες του προγράμματος σταθερότητας το 2021 και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα το συζητήσει ούτε για το 2022.
Οταν θα γίνει αυτή η συζήτηση θα καταλήξει σε κούρεμα και επιμήκυνση για όλες τις χώρες. Στην Ελλάδα επιβλήθηκαν μνημόνια διότι ήταν η μόνη χώρα που είχε άμεσο πρόβλημα τότε. Ηταν αυτό που λέμε «ο ελέφαντας στο δωμάτιο», ένα τεράστιο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί και αντιμετωπίστηκε με παραδειγματική τιμωρία. Τώρα το ελληνικό πρόβλημα χρέους, ελλειμμάτων και κόκκινων δανείων είναι σταγόνα στον ωκεανό του ευρωπαϊκού προβλήματος και η αντιμετώπιση θα είναι διαφορετική. Αντί της τιμωρίας θα υπάρξει «συγχώρεση» για όλους και για εμάς.