Η πλατεία Όντεονσπλατς, στην καρδιά της Στοκχόλμης, γεμίζει από μαθητές λυκείου οι οποίοι απολαμβάνουν την σχολική αργία και τον ανοιξιάτικο καιρό. Παρά το γεγονός, ότι η αποφοίτηση απέχει ακόμη μερικές εβδομάδες, ορισμένοι τελειόφοιτοι φορούν ήδη τα παραδοσιακά καπελάκια της γιορτής, όπως προστάζει το σουηδικό έθιμο.
Ανάμεσά τους και η 19χρονη Ολίβια Πέρσον, η οποία εκτός από το καπέλο, κρατά στα χέρια της ένα πολύχρωμο κουτί με φακελάκια νικοτίνης. Το ίδιο ισχύει και για τα περισσότερα κορίτσια της παρέας της, όλες τους έχουν μαζί τους μικρά δοχεία με γεύσεις όπως ροδάκινο και μήλο-μέντα, κρυμμένα σε τσάντες και τσέπες.
«Απλώς έχει πλάκα», λέει η Πέρσον για τα μικροσκοπικά φακελάκια, τα οποία είναι ευρέως γνωστά και ως snus χωρίς καπνό, που οι χρήστες τοποθετούν ανάμεσα στα ούλα και τα χείλη τους για μια γρήγορη δόση νικοτίνης. «Νιώθεις πιο σε εγρήγορση, και αφού όλοι το κάνουν, εύκολα σκέφτεσαι, πόσο κακό μπορεί να είναι»;
Τα φακελάκια νικοτίνης, όπως τα Zyn, Velo και πολλά άλλα, καταγράφουν ραγδαία αύξηση σε παγκόσμιο επίπεδο, με τους άνδρες να ηγούνται της ζήτησης σε μεγάλες αγορές, όπως οι ΗΠΑ. Στη Σουηδία, ωστόσο, η οποία έγινε επίσημα η πρώτη «χωρίς καπνό» χώρα παγκοσμίως τον περασμένο Νοέμβριο, λιγότερο από 5% των ενηλίκων καπνίζουν, είναι οι γυναίκες που αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Οι νεαρές γυναίκες γίνονται καθημερινές χρήστριες των προϊόντων αυτών με μεγαλύτερη ταχύτητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της σουηδικής υπηρεσίας δημόσιας υγείας, το 2024 περίπου το 15% των γυναικών ηλικίας 16-29 ετών δηλώνει ότι χρησιμοποιούν καθημερινά τα φακελάκια χωρίς καπνό. Πρόκειται για ποσοστό σχεδόν 5% υψηλότερο σε σύγκριση με τους άνδρες της ίδιας ηλικίας και αντιστοιχεί σε αύξηση 57% σε μόλις δύο χρόνια.
Τα snus έχουν μακρά ιστορία στις σκανδιναβικές χώρες, καθώς οι αγρότες κατέφευγαν στον χύμα καπνό για πρόσληψη νικοτίνης εδώ και περισσότερους από δύο αιώνες. Σύμφωνα με το Bloomberg, τα προϊόντα με καπνό παραμένουν δημοφιλή, κυρίως μεταξύ των ανδρών, όμως οι εκδοχές χωρίς καπνό που εμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 2000 ως βοηθήματα διακοπής του καπνίσματος κέρδισαν πιο γρήγορα έδαφος μεταξύ των γυναικών. Μάλιστα, σημαντικό ρόλο σε αυτή την αύξηση έχουν διαδραματίσει το μικρό μέγεθος της συσκευασίας, τα έντονα χρώματα καθώς και η πληθώρα γεύσεων. Ορισμένα κουτιά μάλιστα, είναι διακοσμημένα ακόμα και με στρασάκια.
«Όταν τα φακελάκια νικοτίνης κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά, πολλοί τα αποκαλούσαν ανεπίσημα κοριτσίστικα snus», αναφέρει χαρακτηριστικά η Χέλεν Στγιέρνα, γενική γραμματέας του οργανισμού δημόσιας υγείας A Non Smoking Generation. «Είναι σαφές σε ποιο κοινό απευθύνονται οι συγκεκριμένες ωεταιρείες».
Οι πωλήσεις στο γυναικείο καταναλωτικό κοινό μπορεί να αποδειχθεί καθοριστικής σημασίας για startups και πολυεθνικές καπνοβιομηχανίες που διεκδικούν μερίδιο από μια αγορά που αποτιμάται ήδη στα 7 δισεκατομμύρια δολάρια και αναμένεται να αυξάνεται με ρυθμό 30% ετησίως έως το 2030, σύμφωνα με την Grand View Research. Αν το εν λόγω εγχείρημα στεφθεί με επιτυχία στη Σουηδία, μπορεί να αποτελέσει μοντέλο για διεθνή εφαρμογή, δεδομένου του άναρχου ρυθμιστικού πλαισίου που ισχύει για τα φακελάκια νικοτίνης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στις ΗΠΑ, οι εταιρείες προσπαθούν να απαλλαγούν από τα στερεότυπα, που συνδέουν τη νικοτίνη σε μορφή σκόνης ή φακέλου με παίκτες του μπέιζμπολ και συντηρητικούς άνδρες. Παρόλα αυτά, τα πολύχρωμα και αρωματικά προϊόντα που προσελκύουν το γυναικείο κοινό θυμίζουν σε πολλά την φρενίτιδα που είχε προκληθεί πριν από μερικά χρόνια, λόγω του ηλεκτρονικού τσιγάρου, όταν οι εταιρείες κατηγορήθηκαν ότι στόχευαν εφήβους.
Αν και τα προϊόντα χωρίς καπνό θεωρούνται λιγότερο βλαβερά από τα καρκινογόνα τσιγάρα ή τα ηλεκτρονικά υποκατάστατά τους, οι κίνδυνοι ελλοχεύουν. Η χρήση τους συνδέεται με προβλήματα στα ούλα και στο καρδιαγγειακό σύστημα, ενώ ειδικοί σε θέματα υγείας προειδοποιούν ότι μπορεί να λειτουργήσουν ως «πύλη εισόδου» στον παραδοσιακό καπνό για μη καπνιστές. Σύμφωνα με το Bloomberg, παρατηρείται μικρή αλλά αξιοσημείωτη αύξηση του καπνίσματος μεταξύ των νέων Σουηδών τα τελευταία χρόνια, κάτι που εντείνει τις ανησυχίες για τη δυνητική τους επίδραση.
Ακόμα και στη Σουηδία, τα σημάδια αυστηρότερης ρύθμισης είναι ορατά. Το 2024, η αρμόδια υπηρεσία προστασίας καταναλωτή κέρδισε υπόθεση κατά εταιρείας που προωθούσε τα προϊόντα της μέσω παιχνιδιάρικων βίντεο στο TikTok, επιβάλλοντας πρόστιμο περίπου 52.000 δολαρίων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Η ρυθμιστική αρχή υπέβαλε επίσης καταγγελία κατά της Fröken Snusk, μίας από τις πιο δημοφιλείς γυναίκες μουσικούς της χώρας, κατηγορώντας την ότι απευθύνεται σε ανήλικους με το δικό της, ροζ και φανταχτερό brand για φακελάκια νικοτίνης.
Οι μεγάλες εταιρείες δηλώνουν ότι λαμβάνουν μέτρα ώστε να μην στοχεύουν ανήλικους με τα προϊόντα τους, ενώ η υπηρεσία τροφίμων και φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) δήλωσε τον Ιανουάριο ότι η χρήση από νέους παραμένει χαμηλή. Ωστόσο, οι εταιρείες δεν σκοπεύουν να εγκαταλείψουν τις γεύσεις. «Οι γεύσεις έχουν ρόλο στη μετάβαση των καπνιστών σε εναλλακτικά προϊόντα», δηλώνει η Άσλι Ερτόνγκουτς, διευθύντρια της British American Tobacco για τη Δυτική Ευρώπη.
«Η υπάρχουσα έρευνα δείχνει ότι τα προϊόντα με γεύση επιτυγχάνουν μεγαλύτερα ποσοστά μετάβασης σε σύγκριση με τα παραδοσιακά, με γεύση καπνού», ανέφερε η Philip Morris International (PMI), η οποία απέκτησε την κατασκευάστρια εταιρεία Zyn, Swedish Match, το 2022. «Δεν υπάρχει καμία ένδειξη για το αντίθετο».
Τέσσερα χρόνια αφότου ίδρυσε την Après Nicotine AB με έναν ακόμη πρώην στέλεχος της PMI, ο Γιάκομπ Γκρανστρεμ αναφέρει ότι έχει δει έκρηξη στην ποικιλία των εντάσεων, μεγεθών και γεύσεων που κυκλοφορούν, συμπεριλαμβανομένων αυτών της δικής του εταιρείας. Εκτός από τα best sellers, όπως η γεύση ροδάκινο με τσάι και «appletini», η Après λάνσαρε και πιο ασυνήθιστες γεύσεις όπως κάκτος-λάιμ, λεμονόκρεμα, ακόμα και μία που θυμίζει σουηδικό αναψυκτικό. «Περίπου το 30% των προϊόντων που κυκλοφορούν σήμερα δεν υπήρχαν στην αγορά πριν από 12 μήνες», λέει ο Γκρανστρεμ, υποστηρίζοντας, ότι τα προϊόντα δεν σχεδιάστηκαν με κάποια συγκεκριμένη δημογραφική ομάδα κατά νου.
Η στοχοποίηση των γυναικών στη διαφήμιση από τις καπνοβιομηχανίες δεν είναι κάτι καινούριο. Στη δεκαετία του 1920, μετά την κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου στις ΗΠΑ, οι καπνοβιομηχανίες παρουσίαζαν τα τσιγάρα ως «δαυλούς ελευθερίας». Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, η PMI λάνσαρε τα Virginia Slims, μακρύτερα και λεπτότερα τσιγάρα, παρουσιάζοντάς τα ως σύμβολο κομψότητας και γοητείας για τη σύγχρονη γυναίκα.
Τώρα, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες που παράγουν προϊόντα χωρίς καπνό ακολουθούν παρόμοια στρατηγική μέσω social media, προβάλλοντας γυναίκες χρήστριες με άψογο μανικιούρ, τέλεια χτενίσματα και φωτισμό που αναδεικνύει τη νεανικότητα και την ανεμελιά. «Πιστεύω ότι είναι εξαιρετικά σαφές πως στοχεύουν συγκεκριμένα τις νεαρές γυναίκες με αυτές τις διαφημίσεις – τόσο στο TikTok όσο και στο Instagram», λέει η Στγιέρνα. «Είναι νέες, όμορφες γυναίκες που διασκεδάζουν, κρατώντας τα κουτιά με τα φακελάκια νικοτίνης σε πρώτο πλάνο».
Διαβάστε ακόμη
Οι χρυσές μπίζνες των ελληνικών εταιρειών στα εργοτάξια της Ρουμανίας
Καλοκαίρι στην Αθήνα: όταν η πόλη σου ψιθυρίζει “μείνε”
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα
Σχολίασε εδώ
Για να σχολιάσεις, χρησιμοποίησε ένα ψευδώνυμο.