Η οικονομική πολιτική του Τραμπ δοκιμάζεται – Γιατί οι Αμερικανοί δεν την εμπιστεύονται (διαγράμματα) | Ειδήσεις για την Οικονομία

Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ βρίσκεται αρκετό καιρό στην εξουσία ώστε οι πολίτες να αναμένουν έστω μια σπίθα από τη «χρυσή εποχή» που είχε υποσχεθεί. Ωστόσο, τα σήματα κινδύνου πληθαίνουν. Προέρχονται τόσο από τους ψηφοφόρους όσο και από τα ελλιπή μακροοικονομικά στοιχεία εν μέσω παρατεταμένου κυβερνητικού shutdown. Η οικονομία εξακολουθεί να αναπτύσσεται, όμως η εξάρτηση από την έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης και τον πλούτο που γεννά η άνοδος των μετοχών κάνει την πρόοδο να φαίνεται άνιση.

Οι Δημοκρατικοί σημείωσαν ευρείες νίκες στις εκλογές της περασμένης εβδομάδας, με αιχμή τις ανατιμήσεις. Σε δημοσκόπηση της Harris Poll για το Bloomberg News (Οκτώβριος), οι μισοί Αμερικανοί δήλωσαν ότι η οικονομία δεν τους ωφελεί (από 41% τον Φεβρουάριο), ενώ μόλις το ένα τρίτο αισθάνεται οικονομικά καλύτερα από πέρυσι. Βεβαίως, οι αναλυτές προειδοποιούν να μη μεγαλοποιούνται τα off-year αποτελέσματα, ενώ αρκετές πολιτικές Τραμπ δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί πλήρως. Οι φοροελαφρύνσεις του υπόσχονται ώθηση στις επιχειρηματικές επενδύσεις — ήδη παρατηρούνται κινήσεις για data centers — όμως οι εμπορικοί πόλεμοι λειτουργούν αντίρροπα, ωθώντας πολλές εταιρείες σε πάγωμα capex.

Με την αγορά εργασίας να ψύχεται, καταναλωτικές έρευνες και πολιτικά γκάλοπ δείχνουν απαισιοδοξία για την οικονομία και τον τρόπο διαχείρισής της από τον πρόεδρο. Δημοκρατικοί υποψήφιοι που επικεντρώθηκαν σε ζητήματα πορτοφολιού επικράτησαν καθαρά στις Βιρτζίνια και Νιου Τζέρσεϊ, αξιοποιώντας την ίδια ανησυχία για τις τιμές που είχε βοηθήσει τον Τραμπ να νικήσει τον Τζο Μπάιντεν και την οποία δεσμεύτηκε να ανακουφίσει «από την πρώτη μέρα».

«Η οικονομία φαίνεται ανθεκτική στην επιφάνεια, αλλά στηρίζεται όλο και περισσότερο σε τρεις αλληλένδετους πυλώνες: εύπορους καταναλωτές, επενδύσεις που τροφοδοτούνται από την AI και κερδισμένες υπεραξίες περιουσιακών στοιχείων», σημειώνει ο Γκρέγκορι Ντάκο της EY-Parthenon και πρόεδρος της National Association for Business Economics. «Αν αποδυναμωθεί ένας, η συνολική δομή γίνεται σαφώς ασταθέστερη».

Ο Λευκός Οίκος αναγνωρίζει ότι η αναμόρφωση δεν αποδίδει άμεσα, θέτοντας ωστόσο προσδοκίες για το πότε θα γίνει αισθητή. Τον Μάρτιο, ο υπουργός Εμπορίου Χάουαρντ Λούτνικ δήλωνε στο Bloomberg TV: «Στο δ΄ τρίμηνο θα νιώσετε τη δύναμη της οικονομίας Τραμπ». Πλέον ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ μεταθέτει το ορόσημο: «Το 2026 θα είναι εξαιρετική χρονιά και οι Αμερικανοί θα το δουν στα πορτοφόλια τους», είπε στο Fox Business. Ο ίδιος ο Τραμπ υποστηρίζει ότι έχει ήδη παραδώσει, λέγοντας «Δεν θέλω να ακούσω για προσιτότητα», διότι οι τιμές είναι «πολύ χαμηλότερες».

Οι οικονομολόγοι βλέπουν μια επιβράδυνση που κλείνει την πρώτη χρονιά της νέας διακυβέρνησης, γεμάτη ανατροπές. Το ΑΕΠ αρχικά συρρικνώθηκε — εξαιτίας της εκτόξευσης στις εισαγωγές καθώς επιχειρήσεις και καταναλωτές έσπευσαν πριν τους δασμούς — και κατόπιν ανέκαμψε πρόσκαιρα. Ο Λευκός Οίκος περιγράφει μια «σταδιακή μετάβαση» από την οικονομία Μπάιντεν στην οικονομία Τραμπ, όπως λέει ο Πιερ Γιαρέντ, αναπληρωτής πρόεδρος του CEA: «Οι πολιτικές του προέδρου αποδίδουν», επισημαίνοντας ανάπτυξη, καλά αμειβόμενες δουλειές και ασφαλέστερες εφοδιαστικές αλυσίδες εντός ΗΠΑ, μαζί με υπεραπόδοση έναντι της ΕΕ.

Το shutdown καθυστερεί κρίσιμα στοιχεία (απασχόληση Σεπτεμβρίου κ.ά.). Εναλλακτικοί δείκτες δείχνουν αναιμικές προσλήψεις. Η ανεργία παραμένει χαμηλή, αλλά ανεβαίνει. Εταιρείες όπως Amazon και Target προχωρούν σε απολύσεις, ενώ έκθεση κατέγραψε τις περισσότερες περικοπές Οκτωβρίου εδώ και άνω των δύο δεκαετιών.

Ο μεταποιητικός τομέας —τον οποίο ο Τραμπ δεσμεύτηκε να αναγεννήσει με δασμούς— συρρικνώνεται για οκτώ συνεχόμενους μήνες και έχει χάσει 42.000 θέσεις από τον Απρίλιο, το μακρύτερο αρνητικό σερί μετά την πανδημία. Ο Γιαρέντ αντιτείνει ότι μετρά η ποιότητα της απασχόλησης: φέτος αυξήθηκε η παραγωγικότητα, ενώ οι εβδομαδιαίες πραγματικές αποδοχές βελτιώθηκαν σε βιομηχανία, ορυχεία και κατασκευές — τομείς προτεραιότητας.

Σε κλάδους όπως μεταποίηση, κατασκευές, γεωργία και φιλοξενία, η διαθέσιμη προσφορά εργασίας έχει συρρικνωθεί, εν μέρει λόγω της αυστηρής μεταναστευτικής πολιτικής. Μετά από επιχειρήσεις και απελάσεις, οι μηνιαίες διελεύσεις συνόρων —που είχαν εκτοξευθεί επί Μπάιντεν— έχουν πέσει σχεδόν στο μηδέν. Αυτό δυσκολεύει κάποιους εργοδότες, ενώ μειώνει τον αριθμό νέων θέσεων που απαιτούνται για σταθερή ανεργία. Το AEI υπολογίζει ότι η αλλαγή πολιτικής κόβει φέτος περίπου 0,4 μ.μ. από την ανάπτυξη.

Το εμπόριο βρίσκεται στον πυρήνα της δεύτερης θητείας. Ο πρόεδρος υλοποιεί αυξημένους δασμούς για αναζωογόνηση μεταποίησης, μείωση ελλειμμάτων και ενίσχυση εσόδων. Τα έσοδα ήδη ρέουν: με τους δασμούς σε υψηλό αιώνα, το Υπουργείο Οικονομικών εισπράττει περί τα 30 δισ. δολάρια μηνιαίως. Ωστόσο, η ασταθής εφαρμογή —χαρακτηριστικά η πρόσφατη μείωση δασμών σε κινεζικά προϊόντα— γεννά αβεβαιότητα, αναβάλλοντας επενδύσεις και προσλήψεις. Το Ανώτατο Δικαστήριο ίσως κρίνει την εξουσία του προέδρου για δασμούς ανά χώρα έως το τέλος του έτους. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι αναμένουν ο εμπορικός πόλεμος να επιβραδύνει την ανάπτυξη το 2026, με περιορισμένη έως τώρα επίδραση στις τιμές καταναλωτή.

Ο γενικός πληθωρισμός (περί το 3%) κινείται κοντά στα επίπεδα ανάληψης καθηκόντων, μετά το +20% της πανδημικής περιόδου επί Μπάιντεν. Οι προσδοκίες τιμών παραμένουν σταθερές, ενώ οι φόβοι αμβλύνονται. Παρ’ όλα αυτά, το κόστος ζωής τροφοδότησε διψήφιες νίκες των Δημοκρατικών σε Βιρτζίνια και Νιου Τζέρσεϊ. Καίριο ζήτημα: οι λογαριασμοί ηλεκτρικού, που εισβάλλουν στην πολιτική ατζέντα. Ο Τραμπ και ο Μπέσεντ στοχεύουν σε φθηνότερη ενέργεια, επικαλούμενοι την πτώση της βενζίνης και φιλελευθεροποίηση της αγοράς. Όμως η προώθηση AI ενδέχεται να φουσκώσει το ρεύμα: τα data centers είναι ενεργοβόρα, ενώ απολαμβάνουν δασμοαπαλλαγές για κρίσιμο εξοπλισμό, κάτι που δεν ισχύει το ίδιο για τους ηλεκτροπαραγωγούς, αυξάνοντας τον κίνδυνο υποεπάρκειας ισχύος και πιέσεων τιμών.

Ένας τομέας όπου η AI ανεβάζει σίγουρα τις τιμές είναι η Wall Street. Ο S&P 500 έχει προσθέσει περίπου 8 τρισ. δολάρια φέτος, ξεπερνώντας την ανοιξιάτικη πτώση από τους δασμούς. Οι Magnificent Seven οδηγούν το ράλι. Η Nvidia έγινε η πρώτη εταιρεία με αξία 5 τρισ. δολαρίων. Ο πλούτος αυτός ενισχύει την κατανάλωση — σχεδόν τα δύο τρίτα της ζήτησης — αλλά μεροληπτεί υπέρ των ευπορότερων. Τα νοικοκυριά στο ανώτερο 10% κάλυψαν 49,2% της δαπάνης το β΄ τρίμηνο (ιστορικό υψηλό από το 1989, Moody’s Analytics), ενώ χαμηλότερα εισοδήματα δείχνουν περικοπές. Έτσι, πολλαπλασιάζονται οι αναφορές σε οικονομία «σχήματος Κ»: κάποιοι ευημερούν, άλλοι ασφυκτιούν σχεδόν έναν χρόνο μετά την επανεκκίνηση της θητείας. «Για όσους ζουν στο άνω σκέλος του ‘Κ’, τα πράγματα είναι αναμφισβήτητα υπέροχα», λέει ο Τζο Μπρουσουέλας (RSM US). «Στο κάτω σκέλος, επικρατεί στρες και αυξανόμενη αβεβαιότητα».